• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Gdzie się podziały gdańskie parki i ogrody?

Jakub Knera
26 września 2011 (artykuł sprzed 12 lat) 
Choć trudno będzie to sobie wyobrazić, powyższa rycina przedstawia fontannę na Placu Wałowym z początku XX wieku. Choć trudno będzie to sobie wyobrazić, powyższa rycina przedstawia fontannę na Placu Wałowym z początku XX wieku.

Skąd wzięła się nazwa Błędnik i kto wie, że kiedyś w jego miejscu był malowniczy ogród? A to, że przed Bramą Wyżynną był Ogród Botaniczny, przy Pustym Stawie na Stogach stał dom kuracyjny z kawiarenkami i wypożyczalnią kajaków, a z Parku Oliwskiego można było dostrzec morze? Kiedyś trójmiejskich parków i terenów zielonych było o wiele więcej, teraz ich znaczna część jest zaniedbana. O sytuacji przestrzeni zielonych w Gdańsku rozmawiamy z Katarzyną Rozmarynowską, urbanistką z Politechniki Gdańskiej, która właśnie wydała książkę "Ogrody odchodzące...?" poświęconą historii tutejszych terenów zielonych.



Przed Bramą Wyżynną, w miejscu gdzie obecnie jeżdżą tramwaje, na początku XX wieku był ogród botaniczny. Przed Bramą Wyżynną, w miejscu gdzie obecnie jeżdżą tramwaje, na początku XX wieku był ogród botaniczny.
Fontanna na Targu Maślanym na początku XX wieku (obecnie między ulicą Lastadia i Kotwiczników) upamiętniająca pomyślne zakończenie budowy miejskich wodociągów i kanalizacji. Fontanna na Targu Maślanym na początku XX wieku (obecnie między ulicą Lastadia i Kotwiczników) upamiętniająca pomyślne zakończenie budowy miejskich wodociągów i kanalizacji.
Park na Jaśkowej Dolinie był regularnie odwiedzany przez ważne osobistości ze świata polityki. Na zdjęciu pruski Następca Tronu, książę Wilhelm, który na początku XX wieku wybrał się tam na sanki. Park na Jaśkowej Dolinie był regularnie odwiedzany przez ważne osobistości ze świata polityki. Na zdjęciu pruski Następca Tronu, książę Wilhelm, który na początku XX wieku wybrał się tam na sanki.
Gdańskie parki i zieleńce na mapie Gdańska z 1940 roku. Łącznie było ich niemal 40. Gdańskie parki i zieleńce na mapie Gdańska z 1940 roku. Łącznie było ich niemal 40.
Jakub Knera: Czytając Pani książkę dochodzi się do przerażających wniosków - kiedyś w Gdańsku była masa przestrzeni zielonych, a teraz oprócz kilku głównych parków sytuacja przedstawia się bardzo kiepsko.

Katarzyna Rozmarynowska*: To nieprawda. Nie jest tak źle. Większość parków i zieleńców, o których piszę, wciąż jeszcze istnieje. Problem polega na tym, że dla większości z nas są niedostrzegalne, zbyt mało o nich wiemy. Dawni mieszkańcy, którzy byli emocjonalnie związani z gdańską zielenią wyjechali stąd, a dla przybyszów, opuszczone przez Niemców parki były zupełnie pozbawione treści. Utrudniło to im uznanie zielonego dziedzictwa za własne, a tym samym zmniejszyło jego szansę na przetrwanie. Moja książka ma na celu przybliżyć dzisiejszym gdańszczanom dzieje gdańskiej zieleni publicznej, odkryć jej pozamaterialną treść, pokazać to, czego nie widać a co jest konieczne do zrozumienia jej wartości. Tylko to może pomóc ocalić zielone zabytki przed ostatecznym unicestwieniem.

Co zaskakuje najbardziej? Można doszukać się w niej wielu ciekawostek. Chyba mało osób zdaje sobie sprawę, że nazwa Błędnik zobacz na mapie Gdańska wzięła się od ogrodu z labiryntem (był w miejscu, gdzie obecnie przecinają się tory z mostem), w którym się błądziło, przed Bramą Wyżynną był Ogród Botaniczny zobacz na mapie Gdańska, a park na Jaśkowej Dolinie zobacz na mapie Gdańska był jednym z pierwszych miejskich parków w Europie.

Zaskoczeń było dużo, może dlatego, że praca nad książką trwała wiele lat. Największym jednak było to, że miejsca, które wcześniej znałam, okazywały się zupełnie inne niż mi się wcześniej wydawało. Najlepszym przykładem jest wymieniony przez pana Błędnik. Też, podobnie ja pan, myślałam, że istniał tam labirynt. Tymczasem nic na to nie wskazuje, a swoją nazwę, ta najstarsza gdańska promenada zawdzięcza prawdopodobnie szalonym (błędnym) pacjentom pobliskiego lazaretu. Albo Park Jaśkowej Doliny, dziś pusty i niedostępny las. Tymczasem kiedyś było to miejsce tętniące życiem, jeden z pierwszych parków miejskich w Europie. Gdańszczanie bardzo wcześnie, bo już w 1832 roku wpadli na pomysł jego budowy. Byli z niego bardzo dumni. Dwa jego widoki umieścili nawet na gloryfikującej miasto rycinie. Znalazły się na symbolicznym łuku triumfalnym, pośród najcenniejszych gdańskich budowli: ratusza, teatru miejskiego, zbrojowni itd. O wysokiej randze, jaką park się cieszył, dobitnie świadczy i to, że jego odwiedziny były częstym elementem programu oficjalnych wizyt ważnych osobistości. Kilkakrotnie gościł tu następca tronu pruskiego książę Fryderyk, który od 1840 roku panował jako król Fryderyk Wilhelm IV, a ostatni następca tronu, komendant Pierwszego Regimentu wrzeszczańskich Huzarów Śmierci książę Wilhelm (1882-1951) zimą zwykł korzystać z toru saneczkowego urządzonego na stokach Wzgórza Królewskiego zobacz na mapie Gdańska, co zostało nawet uwiecznione na okolicznościowej pocztówce.

Wielu osobom pewnie ciężko sobie wyobrazić że kiedyś w miejscu między obecnym I Liceum Ogólnokształcącym, Pomnikiem Poległych Stoczniowców i Zieleniakiem był malowniczy Plac Hanzy zobacz na mapie Gdańska, na Starych Szkotach znajdował się Ogród Schahnasjahna zobacz na mapie Gdańska żywcem przypominający ten z powieści "Tajemniczy Ogród", przy Pustym Stawie zobacz na mapie Gdańska na Stogach były kawiarenki, dom kuracyjny oraz wypożyczalnia kajaków, a stojąc przy żywopłocie w miejscu Drogi do Wieczności zobacz na mapie Gdańska w Parku Oliwskim można było dostrzec nawet morze. Ciężko potraktować Pani książkę jako optymistyczny obraz tego co dzieje się z obszarami zielonymi w Gdańsku widząc różnicę między tym co było kiedyś, a sytuacją obecną.

Nie, dlaczego? Proszę spojrzeć na tytuł zakończony wielokropkiem i znakiem zapytania. On jednak pokazuje, że ciągle mam nadzieję na zatrzymanie postępującej degradacji. Optymistycznie patrzę na coraz większe zainteresowanie mieszkańców zabytkową zielenią, na rosnącą świadomość jej wartości i budzącą się potrzebę zmiany. A stąd już tylko krok do urny wyborczej, do walki o fundusze, do organizowania się w jej obronie zabytkowych.

Wiele dawnych parków już nie istnieje. Czas obszedł się z nimi okrutnie. Nie ma na to rady. Nic nie zwalnia nas jednak z obowiązku poszukiwania ratunku dla tych, które jeszcze pozostały. Warunkiem koniecznym wyprowadzenia ich z pustki w jakiej się znalazły, jest zainteresowanie społeczności lokalnych. Wierzę, że jeśli władze dostrzegą prawdziwe zainteresowanie swoich wyborców zabytkową zielenią, to znajdą się też środki na jej rewaloryzację. Warto o nią walczyć, chociażby dlatego, że jest ona świadectwem historii i  fragmentem europejskiego dziedzictwa za które jesteśmy odpowiedzialni. Parki i skwery powstawały dzięki olbrzymiemu wysiłkowi i zaangażowaniu dawnych mieszkańców i w związku z tym nie powinny być dzisiaj traktowane jako niechciane, zawadzające postępowi skupiska zdziczałej zieleni. Nie jesteśmy ich właścicielami a jedynie depozytariuszami, którzy powinni przekazać je następnym pokoleniom. Poza tym, są nam one po prostu potrzebne.

Czy w Gdańsku jest wystarczająca ilość terenów zielonych?

Może Gdańsk nie ma w tradycji dbania o swoje przestrzenie zielone? W końcu niszczono je wielokrotnie chociażby podczas wojen napoleońskich. A ponadto wiele z parków otwartych publicznie, najpierw było prywatnymi, zamkniętymi przestrzeniami.

Gdańszczanie bardzo dbali o swoją zieleń. Zniszczenia wojenne nie były przez nich zawinione. To były kataklizmy. Natomiast zwyczaj udostępniania mieszkańcom ogrodów prywatnych, który poprzedził budowę ogólnodostępnej zieleni publicznej dotarł do Gdańska pod koniec XVIII wieku. Dzięki hojności właścicieli można było przechadzać się tu po ogrodach: Andrzeja Schopenhauera na Oruni zobacz na mapie Gdańska, opata cystersów w Oliwie, a na początku XIX wieku także Jana Labesa w Jaśkowej Dolinie (ok. 1803) i Sörena Bjørna na Stogach. Chętnie swoimi zielonymi salonami dzielili się także właściciele posiadłości na Polankach zobacz na mapie Gdańska.

Ale pewne zmiany w myśleniu ludzi się pojawiają. Odnawiany jest Park Reagana, Park Haffnera, Park Oruński. Pojawiają się plany młodych architektów jak przestrzenie zielone mogą ożywić dzielnice. Odbył się też konkurs na zagospodarowanie Placu Wałowego zobacz na mapie Gdańska.

Oczywiście. Zieleń w przestrzeniach publicznych, także zieleń zabytkowa staje się coraz ważniejszym elementem w miastach w całej Europie. Od pewnego czasu obserwujemy taki mały renesans miejskiej sztuki ogrodowej. Miło, że w Gdańsku również podejmowane są inicjatywy związane z rewaloryzacją parków. Szkoda, że tych inicjatyw jest tak mało. Jeśli zaś chodzi o konkurs na Plac Wałowy, to szkoda, że w jego warunkach nie zwrócono uczestnikom uwagi, że Plac Wałowy to także najstarszy gdański zieleniec (założony w 1872 roku), o doskonale zachowanym układzie kompozycyjnym, a nie tylko plac, który trzeba zagospodarować.

Wydaje się że teraz cykl z XIX wieku się powtarza - wraz z rozwojem urbanizacji przestrzenie zielone zanikają i mieszkańcy zaczynają odczuwać ich brak. Przegrywamy pod względem przestrzeni zielonych chociażby z Berlinem i Paryżem, z którymi kiedyś z powodzeniem mogliśmy konkurować. Czyżby więc polityka Gdańska brnie w złym kierunku?

Jeżeli chodzi o nowe realizacje, to ciągniemy się w tyle nie tylko za Berlinem i Paryżem, ale również za wieloma znacznie mniejszymi miastami. Wydaje się, że brakuje nam całościowej planistycznej wizji terenów zieleni, która pozwoliłaby na rozsądne gospodarowanie istniejącymi zasobami i rezerwowałaby tereny pod nowe parki. Sztandarowe gdańskie realizacje, takie jak Park Reagana czy brzeźnieński Park Haffnera, są dla mieszkańców wielu dzielnic, ze względu na trudności komunikacyjne, praktycznie nieosiągalne. Mam tu na myśli przede wszystkim południowe dzielnice Gdańska - gęsto, chaotycznie zabudowane kamienne pustynie, bez drzew, skwerów i parków. Nie możemy liczyć na to, że będą je zakładać nastawieni na szybki zysk deweloperzy. Jako elementy ogólnodostępnego systemu zielonych przestrzeni publicznych powinny być inwestycjami miejskimi, tak samo jak drogi, chodniki i place.

Mam nadzieję że moja książka chociaż w minimalnym stopniu zwróci uwagę na problem parków i przestrzeni zielonych w Gdańsku. Dla większości z nich czasu pozostało już niewiele, wchodzą bowiem w okres schyłkowy. Jeżeli nie uda się ich uratować w najbliższych latach, to na zawsze znikną z krajobrazu miasta. Chyba ze szkodą dla nas wszystkich.

*Katarzyna Rozmarynowska - adiunkt na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej; prowadzi zajęcia z urbanistyki i architektury krajobrazu. Jej zainteresowania zawodowe są związane z szeroko pojętą problematyką miejską, historią sztuki ogrodowej, teorią i konserwacją zabytkowej zieleni oraz teorią architektury krajobrazu. Jest autorką licznych artykułów poświęconych tej tematyce. Oprócz prac o charakterze ściśle naukowym, w jej dorobku są również projekty rewaloryzacji m.in. Parku Przymorze, Park Stawowie w Sopocie czy wrzeszczańskiego parku przy PG. Jest także autorką Zielonego Pomnika Jana Pawła II na gdańskiej Zaspie.

We wtorek, 27 września w Ratuszu Staromiejskim odbędzie się spotkanie z Katarzyną Rozmarynowską promujące jej książkę "Ogrody odchodzące", która ukazała się nakładem wydawnictwa Słowo/Obraz terytoria. Na spotkaniu książka będzie dostępna w promocyjnej cenie 65 zł. Będzie można kupić ją także w komplecie z wydawnictwem "Wędrówki po Wrzeszczu" w cenie 110 zł.

Wydarzenia

Ogrody odchodzące - spotkanie promujące książkę Katarzyny Rozmarynowskiej

spotkanie

Miejsca

Opinie (176) 3 zablokowane

  • Nieprawda, że Gdańsk ma kilka parków. (8)

    Gdańsk posiada duzo wiecej niz kilka parków. W waszej swiadomości jest tylko kilka podczas gdy w rzeczywistości.... Park Oliwski, Park nad Potokiem Jelitkowskim, Park przy ulicy Chirona, Park Przymorze (tzw tysiaclecia), Park Jelitkowski, Park Ronalda Reagana, Park Brzeźnieński, Park Milenium, Park Jana Pawła II, Park nad Strzyzą, Park Kuźniczki, Park w Królewskiej Dolinie, Park Akademicki, Park Ziewlony, Park Stefensów, Park przy ulicy Bema, Park cna Jasieniu przy Zwierzynieckiej, Park Siennicki, Park nad opływem motławy, POark Orunski, Park Poforteczny, Park przy ulicy Hallera. Nie piszcie, że jest ich kilka. Nie wspominając jeszcze o zielencach. A wiele z nich w ostatnich 120 latach byly remontowane albo budowane. :///////

    • 10 10

    • przepraszam, w ostatnich 10-ciu latach.

      • 2 0

    • zielence w większości

      • 3 0

    • (1)

      a który z nich jest porządnie zadbany i zasługuje na miano PARKU?

      • 10 1

      • Polecam

        wszystkim park między ul. Tysiąclecia a Pomorską na Przymorzu. Pamiętałam tylko chaszcze i ogromnym zaskoczeniem (pozytywnym!) było to, co zobaczyłam w ub. roku na spacerze z moim Tatą. Uwaga: nigdy nie głosowałam na PO:)

        • 3 1

    • (1)

      brakuje do listy: Park Uphagena (przy Grunwaldzkiej i Uphagena), Park przy Targu Rakowym, Park Traugutta przy ul. Traugutta i Park de Gaullea pomiędzy Grunwaldzką a Partyzantów

      • 2 0

      • park czy skwer de facto?

        • 1 0

    • hahahahaha dobrze, ale my piszemy o PORZADNYCH PARKACH!!!!! uwazasz ze ten przy hallera jest porzadny??? jest zaniedbany, zabloccony z kilkoma polamanymi lawkami na ktorych siedza same zule- ktore na rynku obok sprzedaja lupy i maja cza co chlac. poszedlbys do tego parku ze swoimd zieckiem????? bo ja nie.

      • 3 0

    • Park przy ul Bema!

      To cmentarz dla przypomnienia!

      • 1 0

  • jak to gdzie ?? w budyniowie

    • 3 1

  • tragedia (3)

    Gdańsk jest wręcz zapuszczony jeśli chodzi o miejską zieleń. Wystarczy spojrzeć na zabytkowy Park Oliwski - wydeptane i wyłysiałe trawniki, połamane krzewy przed Pałacem Opatów, koślawe alejki, zaszczane groty szeptów i ogólne wrażenie braku jakiejkolwiek opieki. Park Jelitkowski czy Brzeźnieński wyglądają jak zdziczałe zieleńce. Co innego można zastać we Wrocławiu - tam za wstęp do przepięknego Ogrodu Botanicznego czy Ogrodu Japońskiego pobiera się drobne opłaty, z których przynajmniej są środki na ich utrzymanie. I przychodzą do nich ci, co naprawdę chcą sie cieszyć pięknem przyrody zamiast śmierdzących meneli szukających miejsca do wypicia taniego wina. Park szczytnicki z kolei z piekną fontanną multimedialną też jest doskonale utrzymany, w weekendy tłumy mieszkańców wypoczywają tam "pod chmurką". Można? Można. W Warszawie parki miejskie są również świetnie utrzymane - Park Ujazdowski czy Ogród Saski są bardzo ładne, choć są ogólnodostępne. Że nie wspomnę o Hyde Park czy St. James's Park w Londynie - to istne perełki zieleni miejskiej. Ale tam są inni włodarze, inni mieszkańcy i inny podział środków pieniężnych. A Gdańsk - jak zwykle - aspiruje do miana Europejskiego Zadupia. Na polu kultury, komunikacji miejskiej i nawet rekreacji.

    • 31 4

    • Nic dodać - dokładnie tak. :((((

      • 3 0

    • Popieram,

      ale jednocześnie pytam: kto niszczy i łamie krzewy?! Kto zadeptuje trawniki?! Kto obszczywa Groty Szeptów?!Kto rozjeżdża trawniki?! Za komuny na trawnikach były umieszczane tabliczki (obśmiewane później) "Nie deptać trawników", "Szanuj zieleń". W Parku Oliwskim trawniki były odgrodzone od deptaków niskimi, ok. 10 cm. wysokości metalowymi barierkami (hehe, ktoś chcący "pokonać" tę przeszkodę mógł się po prostu potknąć). Ale coś (może strach przed ukaraniem mandatem), wymuszało szacunek dla zieleni. Owszem, bywały i "łyse" trawniki (na obrzeżach miasta), ale to już inna historia...

      • 2 0

    • Istotnie, drobna opłata za wstęp skutecznie usunie z Parków zwolenników taniego winiacza.

      • 5 0

  • (1)

    a może jak wrócą właściciele Wolnego Miasta Gdańsk to znów zaprowadzą porządek bo nam to raczej nic nie wyszło tylko BETON BETON BETON

    • 10 5

    • chcesz by Niemcy zasiedlili Gdańsk ?

      • 3 1

  • Nie zapominajmy o cmentarzach między Wrzeszczem a Gdanskiem zamienionych na parki w latach 70.

    • 6 0

  • A gdzie te puszcze pełen turów i łownej zwierzyny? A gdzie te wzgórza leśne, co kiedyś wioskę Gdynia okalały?

    • 8 3

  • nie czytać!!!

    Zdaję sobie sprawę z tego, ze mój wpis długo nie pożyje ale muszę to powiedzieć. Wyjątkowe doświadczenie i wiedza autora artykułu sprawiła, ze najciekawsze są pytania. Praktycznie popełnia pan błąd w każdym zdaniu a najgorsze jest to, że w swoim samouwielbuieniu nie zdaje pan sobie nawet sprawy ze swojej ignorancji. Są w tym mieście ludzie, którzy mają wiedzę wielokrotnie większą od pańskiej i pewnie niektórzy z nich artykuł uważają za niesmaczny. Nie wierzę, ze przeczytał pan książkę ale jeżeli tak to nie wykorzystał pan nauki i ćwiczeń z czytania ze zrozumieniem. (zakres początkowych lad szkolnej edukacji )

    • 4 5

  • adamowicz byl ostatnio w Berlinie---obowiazkowo powinien

    • 2 1

  • tragicznie

    po co parki , lepiej zabetonować ! mniej sprzatania ! przecież to wszystko chore jest ! kazdy kawalek zieleni miasto chce sprzedac zeby z niego wyciagnąć jak najwięcej kasy, a my Ludzie to sobie jedzmy na wioche pooddychać świezym powietrzem!!! czy nie ma jakiejś ustawy która by zachamowala tą likwidację parków i zieleńców ? DOŚĆ BETONÓW !!!!!!!!!

    • 11 0

  • adamowicz byl ostatnio w berlinie--obowiazkowo powinien obejrzec tamte cudownie

    zadbane i wielkie parki i ogrody miejskie!!! Gdansk jest ordynarnie kaleczony i pozbawiany zieleni,bo radni i prezydent wola wejsc w d... deweloperom bezlitosnie niszczacym betonem tereny zielone,, niz zadzbac o to, co jeszcze w Gdansku nie zniszczone -----ciekawe,jak dlugo przetrwa zabudowywany koszmarnymi wiezowcami Park JanaPawlaII--kiedys Adamowicz tak sie nim chlubil!!!GDANSZCZANIE,bronmy miejskiej zieleni,ona jest plucami miasta, pozwala na chwile oddechu,wycisza......NIE DAJMY JEJ ZNISZCZYC URZEDASOM!!!!!!!!!Bronmy jeziorka przed dawnym Browarem we Wrzeszczu--ludzie chca tam rewitalizacji, urzedasy ---budynkow!!!!!

    • 14 2

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane