• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Gdzie się podziały gdańskie parki i ogrody?

Jakub Knera
26 września 2011 (artykuł sprzed 12 lat) 
Choć trudno będzie to sobie wyobrazić, powyższa rycina przedstawia fontannę na Placu Wałowym z początku XX wieku. Choć trudno będzie to sobie wyobrazić, powyższa rycina przedstawia fontannę na Placu Wałowym z początku XX wieku.

Skąd wzięła się nazwa Błędnik i kto wie, że kiedyś w jego miejscu był malowniczy ogród? A to, że przed Bramą Wyżynną był Ogród Botaniczny, przy Pustym Stawie na Stogach stał dom kuracyjny z kawiarenkami i wypożyczalnią kajaków, a z Parku Oliwskiego można było dostrzec morze? Kiedyś trójmiejskich parków i terenów zielonych było o wiele więcej, teraz ich znaczna część jest zaniedbana. O sytuacji przestrzeni zielonych w Gdańsku rozmawiamy z Katarzyną Rozmarynowską, urbanistką z Politechniki Gdańskiej, która właśnie wydała książkę "Ogrody odchodzące...?" poświęconą historii tutejszych terenów zielonych.



Przed Bramą Wyżynną, w miejscu gdzie obecnie jeżdżą tramwaje, na początku XX wieku był ogród botaniczny. Przed Bramą Wyżynną, w miejscu gdzie obecnie jeżdżą tramwaje, na początku XX wieku był ogród botaniczny.
Fontanna na Targu Maślanym na początku XX wieku (obecnie między ulicą Lastadia i Kotwiczników) upamiętniająca pomyślne zakończenie budowy miejskich wodociągów i kanalizacji. Fontanna na Targu Maślanym na początku XX wieku (obecnie między ulicą Lastadia i Kotwiczników) upamiętniająca pomyślne zakończenie budowy miejskich wodociągów i kanalizacji.
Park na Jaśkowej Dolinie był regularnie odwiedzany przez ważne osobistości ze świata polityki. Na zdjęciu pruski Następca Tronu, książę Wilhelm, który na początku XX wieku wybrał się tam na sanki. Park na Jaśkowej Dolinie był regularnie odwiedzany przez ważne osobistości ze świata polityki. Na zdjęciu pruski Następca Tronu, książę Wilhelm, który na początku XX wieku wybrał się tam na sanki.
Gdańskie parki i zieleńce na mapie Gdańska z 1940 roku. Łącznie było ich niemal 40. Gdańskie parki i zieleńce na mapie Gdańska z 1940 roku. Łącznie było ich niemal 40.
Jakub Knera: Czytając Pani książkę dochodzi się do przerażających wniosków - kiedyś w Gdańsku była masa przestrzeni zielonych, a teraz oprócz kilku głównych parków sytuacja przedstawia się bardzo kiepsko.

Katarzyna Rozmarynowska*: To nieprawda. Nie jest tak źle. Większość parków i zieleńców, o których piszę, wciąż jeszcze istnieje. Problem polega na tym, że dla większości z nas są niedostrzegalne, zbyt mało o nich wiemy. Dawni mieszkańcy, którzy byli emocjonalnie związani z gdańską zielenią wyjechali stąd, a dla przybyszów, opuszczone przez Niemców parki były zupełnie pozbawione treści. Utrudniło to im uznanie zielonego dziedzictwa za własne, a tym samym zmniejszyło jego szansę na przetrwanie. Moja książka ma na celu przybliżyć dzisiejszym gdańszczanom dzieje gdańskiej zieleni publicznej, odkryć jej pozamaterialną treść, pokazać to, czego nie widać a co jest konieczne do zrozumienia jej wartości. Tylko to może pomóc ocalić zielone zabytki przed ostatecznym unicestwieniem.

Co zaskakuje najbardziej? Można doszukać się w niej wielu ciekawostek. Chyba mało osób zdaje sobie sprawę, że nazwa Błędnik zobacz na mapie Gdańska wzięła się od ogrodu z labiryntem (był w miejscu, gdzie obecnie przecinają się tory z mostem), w którym się błądziło, przed Bramą Wyżynną był Ogród Botaniczny zobacz na mapie Gdańska, a park na Jaśkowej Dolinie zobacz na mapie Gdańska był jednym z pierwszych miejskich parków w Europie.

Zaskoczeń było dużo, może dlatego, że praca nad książką trwała wiele lat. Największym jednak było to, że miejsca, które wcześniej znałam, okazywały się zupełnie inne niż mi się wcześniej wydawało. Najlepszym przykładem jest wymieniony przez pana Błędnik. Też, podobnie ja pan, myślałam, że istniał tam labirynt. Tymczasem nic na to nie wskazuje, a swoją nazwę, ta najstarsza gdańska promenada zawdzięcza prawdopodobnie szalonym (błędnym) pacjentom pobliskiego lazaretu. Albo Park Jaśkowej Doliny, dziś pusty i niedostępny las. Tymczasem kiedyś było to miejsce tętniące życiem, jeden z pierwszych parków miejskich w Europie. Gdańszczanie bardzo wcześnie, bo już w 1832 roku wpadli na pomysł jego budowy. Byli z niego bardzo dumni. Dwa jego widoki umieścili nawet na gloryfikującej miasto rycinie. Znalazły się na symbolicznym łuku triumfalnym, pośród najcenniejszych gdańskich budowli: ratusza, teatru miejskiego, zbrojowni itd. O wysokiej randze, jaką park się cieszył, dobitnie świadczy i to, że jego odwiedziny były częstym elementem programu oficjalnych wizyt ważnych osobistości. Kilkakrotnie gościł tu następca tronu pruskiego książę Fryderyk, który od 1840 roku panował jako król Fryderyk Wilhelm IV, a ostatni następca tronu, komendant Pierwszego Regimentu wrzeszczańskich Huzarów Śmierci książę Wilhelm (1882-1951) zimą zwykł korzystać z toru saneczkowego urządzonego na stokach Wzgórza Królewskiego zobacz na mapie Gdańska, co zostało nawet uwiecznione na okolicznościowej pocztówce.

Wielu osobom pewnie ciężko sobie wyobrazić że kiedyś w miejscu między obecnym I Liceum Ogólnokształcącym, Pomnikiem Poległych Stoczniowców i Zieleniakiem był malowniczy Plac Hanzy zobacz na mapie Gdańska, na Starych Szkotach znajdował się Ogród Schahnasjahna zobacz na mapie Gdańska żywcem przypominający ten z powieści "Tajemniczy Ogród", przy Pustym Stawie zobacz na mapie Gdańska na Stogach były kawiarenki, dom kuracyjny oraz wypożyczalnia kajaków, a stojąc przy żywopłocie w miejscu Drogi do Wieczności zobacz na mapie Gdańska w Parku Oliwskim można było dostrzec nawet morze. Ciężko potraktować Pani książkę jako optymistyczny obraz tego co dzieje się z obszarami zielonymi w Gdańsku widząc różnicę między tym co było kiedyś, a sytuacją obecną.

Nie, dlaczego? Proszę spojrzeć na tytuł zakończony wielokropkiem i znakiem zapytania. On jednak pokazuje, że ciągle mam nadzieję na zatrzymanie postępującej degradacji. Optymistycznie patrzę na coraz większe zainteresowanie mieszkańców zabytkową zielenią, na rosnącą świadomość jej wartości i budzącą się potrzebę zmiany. A stąd już tylko krok do urny wyborczej, do walki o fundusze, do organizowania się w jej obronie zabytkowych.

Wiele dawnych parków już nie istnieje. Czas obszedł się z nimi okrutnie. Nie ma na to rady. Nic nie zwalnia nas jednak z obowiązku poszukiwania ratunku dla tych, które jeszcze pozostały. Warunkiem koniecznym wyprowadzenia ich z pustki w jakiej się znalazły, jest zainteresowanie społeczności lokalnych. Wierzę, że jeśli władze dostrzegą prawdziwe zainteresowanie swoich wyborców zabytkową zielenią, to znajdą się też środki na jej rewaloryzację. Warto o nią walczyć, chociażby dlatego, że jest ona świadectwem historii i  fragmentem europejskiego dziedzictwa za które jesteśmy odpowiedzialni. Parki i skwery powstawały dzięki olbrzymiemu wysiłkowi i zaangażowaniu dawnych mieszkańców i w związku z tym nie powinny być dzisiaj traktowane jako niechciane, zawadzające postępowi skupiska zdziczałej zieleni. Nie jesteśmy ich właścicielami a jedynie depozytariuszami, którzy powinni przekazać je następnym pokoleniom. Poza tym, są nam one po prostu potrzebne.

Czy w Gdańsku jest wystarczająca ilość terenów zielonych?

Może Gdańsk nie ma w tradycji dbania o swoje przestrzenie zielone? W końcu niszczono je wielokrotnie chociażby podczas wojen napoleońskich. A ponadto wiele z parków otwartych publicznie, najpierw było prywatnymi, zamkniętymi przestrzeniami.

Gdańszczanie bardzo dbali o swoją zieleń. Zniszczenia wojenne nie były przez nich zawinione. To były kataklizmy. Natomiast zwyczaj udostępniania mieszkańcom ogrodów prywatnych, który poprzedził budowę ogólnodostępnej zieleni publicznej dotarł do Gdańska pod koniec XVIII wieku. Dzięki hojności właścicieli można było przechadzać się tu po ogrodach: Andrzeja Schopenhauera na Oruni zobacz na mapie Gdańska, opata cystersów w Oliwie, a na początku XIX wieku także Jana Labesa w Jaśkowej Dolinie (ok. 1803) i Sörena Bjørna na Stogach. Chętnie swoimi zielonymi salonami dzielili się także właściciele posiadłości na Polankach zobacz na mapie Gdańska.

Ale pewne zmiany w myśleniu ludzi się pojawiają. Odnawiany jest Park Reagana, Park Haffnera, Park Oruński. Pojawiają się plany młodych architektów jak przestrzenie zielone mogą ożywić dzielnice. Odbył się też konkurs na zagospodarowanie Placu Wałowego zobacz na mapie Gdańska.

Oczywiście. Zieleń w przestrzeniach publicznych, także zieleń zabytkowa staje się coraz ważniejszym elementem w miastach w całej Europie. Od pewnego czasu obserwujemy taki mały renesans miejskiej sztuki ogrodowej. Miło, że w Gdańsku również podejmowane są inicjatywy związane z rewaloryzacją parków. Szkoda, że tych inicjatyw jest tak mało. Jeśli zaś chodzi o konkurs na Plac Wałowy, to szkoda, że w jego warunkach nie zwrócono uczestnikom uwagi, że Plac Wałowy to także najstarszy gdański zieleniec (założony w 1872 roku), o doskonale zachowanym układzie kompozycyjnym, a nie tylko plac, który trzeba zagospodarować.

Wydaje się że teraz cykl z XIX wieku się powtarza - wraz z rozwojem urbanizacji przestrzenie zielone zanikają i mieszkańcy zaczynają odczuwać ich brak. Przegrywamy pod względem przestrzeni zielonych chociażby z Berlinem i Paryżem, z którymi kiedyś z powodzeniem mogliśmy konkurować. Czyżby więc polityka Gdańska brnie w złym kierunku?

Jeżeli chodzi o nowe realizacje, to ciągniemy się w tyle nie tylko za Berlinem i Paryżem, ale również za wieloma znacznie mniejszymi miastami. Wydaje się, że brakuje nam całościowej planistycznej wizji terenów zieleni, która pozwoliłaby na rozsądne gospodarowanie istniejącymi zasobami i rezerwowałaby tereny pod nowe parki. Sztandarowe gdańskie realizacje, takie jak Park Reagana czy brzeźnieński Park Haffnera, są dla mieszkańców wielu dzielnic, ze względu na trudności komunikacyjne, praktycznie nieosiągalne. Mam tu na myśli przede wszystkim południowe dzielnice Gdańska - gęsto, chaotycznie zabudowane kamienne pustynie, bez drzew, skwerów i parków. Nie możemy liczyć na to, że będą je zakładać nastawieni na szybki zysk deweloperzy. Jako elementy ogólnodostępnego systemu zielonych przestrzeni publicznych powinny być inwestycjami miejskimi, tak samo jak drogi, chodniki i place.

Mam nadzieję że moja książka chociaż w minimalnym stopniu zwróci uwagę na problem parków i przestrzeni zielonych w Gdańsku. Dla większości z nich czasu pozostało już niewiele, wchodzą bowiem w okres schyłkowy. Jeżeli nie uda się ich uratować w najbliższych latach, to na zawsze znikną z krajobrazu miasta. Chyba ze szkodą dla nas wszystkich.

*Katarzyna Rozmarynowska - adiunkt na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej; prowadzi zajęcia z urbanistyki i architektury krajobrazu. Jej zainteresowania zawodowe są związane z szeroko pojętą problematyką miejską, historią sztuki ogrodowej, teorią i konserwacją zabytkowej zieleni oraz teorią architektury krajobrazu. Jest autorką licznych artykułów poświęconych tej tematyce. Oprócz prac o charakterze ściśle naukowym, w jej dorobku są również projekty rewaloryzacji m.in. Parku Przymorze, Park Stawowie w Sopocie czy wrzeszczańskiego parku przy PG. Jest także autorką Zielonego Pomnika Jana Pawła II na gdańskiej Zaspie.

We wtorek, 27 września w Ratuszu Staromiejskim odbędzie się spotkanie z Katarzyną Rozmarynowską promujące jej książkę "Ogrody odchodzące", która ukazała się nakładem wydawnictwa Słowo/Obraz terytoria. Na spotkaniu książka będzie dostępna w promocyjnej cenie 65 zł. Będzie można kupić ją także w komplecie z wydawnictwem "Wędrówki po Wrzeszczu" w cenie 110 zł.

Wydarzenia

Ogrody odchodzące - spotkanie promujące książkę Katarzyny Rozmarynowskiej

spotkanie

Miejsca

Opinie (176) 3 zablokowane

  • Park Reagan'a i Park na Zaspie

    Park Reagan'a to jedna z ciekawszych inwestycji miejskich ostatnich lat. W końcu ktoś zajął się rozlatującymi się szopkami działkowiczów i zamienił to nadmorskie miejsce w ogólnodostępny teren rekreacji dla mieszkańców Gdańska. Najbardziej zadbana część tego parku jest od ul. Jagiellońskiej i Piastowskiej (nasadzenia krzewów, drzewek, ogromny plac zabaw Kraina Radości), ale wiadomo że nie wszystko da się zagospodarować na tak dużym terenie od razu. Piaskowe alejki wzdłuż całego parku (od Zaspy do Przymorza) pozwalają w ciszy przemieszczać się rowerem i są ucieczką od nadmorskiej ścieżki rowerowej, gdzie gnają nierozsądni rowerzyści niczym kamikadze (niektórzy rowerzyści, ci o małym rozumku: nie wspominając już o pseudorolkarzach, którzy zajmują nieraz szerokość całej ścieżki i którym NIE WOLNO PRZEBYWAĆ NA ŚCIEŻKACH ROWEROWYCH). Bardzo zadbanym i stosunkowo młodym ,pod względem nasadzeń krzewno-drzewnych, parkiem jest też Park na Zaspie, za szpitalem św. Wojciecha na Zaspie. Trawka jest tam zawsze krótko skoszona, wygrabione liście, stosunkowo mała ilość psich odchodów na trawnikach, dużo ławek oraz wybieg dla psów. Warto również się tam udać.

    • 5 2

  • Polak to niegospodarz jak Niemiec u którego wszystko jest na tip top. (5)

    Polak to niegospodarz jak Niemiec dlatego macie zniszczone brudne oraz zaśmiecone parki wraz z ze skwerami i zieleńcami już nie mówie że nie potraficie kosić trawy również macie brudne ulice z chodnikami jak również macie brudne samochody. Zimą sypiecie błoto na drogi tj pseudo sól i pseudo piach - tego nikt nie sypie w państwach UE tylko w Polsce drogowcy fundują ten syf mieszkańcom i biedni ludzie przez czły rok żyją w tym kurzu i syfie od którego się wszystko brudzi. Zimą sypane błoto na ulice przez cały rok sprząta wiatr i deszcz - jak tu może być ładnie i czysto jak to co zbudujecie to zaraz po miesiącu jest brudne i wygląda jak stare i śmierdzonce. Macie problem z brudem i higeną - weżcie się ludzie do roboty bo w całej UE śmieją sie z waszego brudastwa i lenistwa

    • 11 6

    • Śmierdzonce : ) To mój ulubiony fragment twojego komentarza : ) (3)

      • 3 4

      • A moje to jeszcze: (2)

        • 1 0

        • (1)

          brudastwo, niegospodarz. Braki interpunkcji też mnie rozwala.

          • 3 3

          • Dawaj, Helmut, raus!

            • 2 3

    • p...sz Helmut

      i tyle

      • 4 5

  • najfajnieszy jest park na Wrzeszczu vis a vis Klonowej i Cristala :D (5)

    W tym parku jest nawet fontanna ale reszta parku tworzy tzw. lumpenpark. P.S Dość często w tym parku można spotkać dwóch braci ćpunów z Jesionowej którzy chleją tam tanie piwo i chamsko wołają do dziewczyn. Potem idą dalej przyćpać i to jest ich dzień. Radzę wszystkim omijać ten park, aby nie patrzeć na to ścierwo.

    • 12 0

    • WE Wrzeszczu (3)

      boszsz, skąd ty się urwałeś

      • 2 0

      • w czy na (2)

        Witam serdecznie!Chciałbym się dowiedzieć, która wersja jest poprawna: mieszkać w Brzeźnie czy mieszkać na Brzeźnie. Pozdrawiam serdecznie i liczę na pomoc :)Daniel MaliszewskiJeśli Brzeźno jest miastem, wsią lub osadą, to jego mieszkańcy mieszkają w Brzeźnie, a jeśli dzielnicą miasta – to na Brzeźnie.— Mirosław Bańko, PWN

        • 2 0

        • Więcej rzetelności na przyszłość

          i dalej o tym samym:"Na ogół w konstrukcjach tego typu, w których występuje nazwa dzielnicy miasta w miejscowniku, używamy przyimka na, np. na Kleparzu, na Ochocie. Dość częste są jednak odstępstwa od tej zasady. Należą do nich przede wszystkim: 1) nazwy Śródmieście, Centrum (używamy wyłącznie form w Śródmieściu, w Centrum), 2) nazwy o formie liczby mnogiej, np. w Piotrowicach (dzielnica Katowic), w Jeżycach (dzielnica Poznania), 3) nazwy nowych dzielnic miasta, będących wcześniej odrębnymi miejscowościami, np. w Sośnicy (dzielnica Gliwic), w Głusku (dzielnica Lublina).Podział pomiędzy nazwami z grup 2. i 3. nie jest ostry. W nazwach obu typów spotyka się też formy typu na Jeżycach, na Sośnicy, ciągle jednak są rzadkie.(...)" Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski, Poradnia językowa PWN.

          • 0 0

        • To ty jeździsz na Oliwę? I na Nowy Port?

          • 0 0

    • nie park tylko skwerek!

      • 1 0

  • Bo Gdańsk za Niemców był jednym z najpieknieszych miast europy (3)

    Dlatego tez mieszkało tu tak wielu obcokrajowców z innych krajów!!Teraz w POlsce mieszka tylko garstka i to tych co tu robia interesy głownie na wyzysku Polaków!!Teraz Gdańsk to obraz nedzy i pozostałosci tego co było kiedys.

    • 18 2

    • Panie "racja"... (1)

      ...to podziękuj Ruskim, że Gdańsk tak wygląda. To oni tu wszystko zniszczyli i zburzyli.

      • 7 0

      • Jasne ze ruskie zniszczyli Gdańsk Ale to Polacy im stawiali pomniki i Polacy dokonczyli zniszczenia tego co zostało

        A zostało bardzo wiele.Polacy systematycznie niszczyli to co zostało albo czekali az samo sie rozpadnie !!Nawet teraz władze miasta czekaja az niektóry piekne miejsca co nawet za prlu były ładne niszczeja i czekaja tylko by je sprzedac pod deweloperke.!!Tak sie robi tez z zabytkami przed wojennymi Gdańska!

        • 3 2

    • obcokrajowcy tu mieszkali za czasów Korony Polskiej

      a nie zapyziałego pruskiego miasteczka bez żadnego znaczenia.

      • 2 0

  • Park Oruński (1)

    Park Oruński to siedlisko złdzieji meneli bamów pijaków i odszczymórów

    • 5 1

    • a czyja to wina?

      • 4 1

  • Grunty drogie! sprzedać pod kamienice, a hołota po świeże powietrze na Szadółki

    • 6 1

  • CO SIĘ DZIWIĆ - JAKI PAN TAKI KRAM

    • 10 1

  • za to teraz jest "fontanna"4-ch kwartalow,ktora sie powinna nazywac PIC NA WODE FOTOMONTAZ! (1)

    • 8 1

    • Dzieci ją bardzo lubią, turyści również :)))))))

      • 3 0

  • Była sobie kiedyś Alejka Jarzębinowa......... (1)

    Pośrodku ulicy, na całej jej długości od Akademii Muzycznej aż do zajezdni tramwajowej (obecnie nieczynnej i zrujnowanej) - rosły sobie drzewa ( podwójnym szpalerem) przepięknej skandynawskiej jarzębiny. Były tam również trawniczki, ławeczki, na ławeczkach babcie, dziadziusie, czasami mama z dzieckiem. Aktywna "opieka "obecnych włodarzy Gdańska, unicestwiła przepiękną alejkę. Za przyzwoleniem rządzących miastem - alejka została rozjechana, zdewastowana, unicestwiona :(((((

    • 18 0

    • To jest jeden z "dorobków" Budynia :(((((

      • 5 0

  • Powinna zostać postawiona stanowcza tama wkraczaniu na tereny zielone z deweloperką (przykłady: Matemblewo, Neptun Park, Nadmorski Dwór, bloki nad Parkiem Oruńskim). Jest w Gdańsku dość gruntów, na których można budować bez szkody dla zieleni.

    • 13 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane