• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Historia fabryki mydła z Oliwy

Jakub Gilewicz
21 sierpnia 2016 (artykuł sprzed 7 lat) 
Fragment rachunku Fabryki Mydła i Sody Bruno Toercklera w Oliwie. Dokument z początku XX wieku. Fragment rachunku Fabryki Mydła i Sody Bruno Toercklera w Oliwie. Dokument z początku XX wieku.

W Polsce znane jest mydło z jeleniem, tymczasem w Oliwie przez dekady produkowano mydło z łabędziem. Historię lokalnej fabryki mydła i sody zbadał Piotr Leżyński, pasjonat historii Oliwy.



Znasz historyczne ciekawostki na temat swojej dzielnicy?

Choć łabędź ma ponad pół wieku, ma się dobrze. Płynie pośród fal na ścianie. Ścian jest łącznie sześć, a jedną z nich podzielono na trzy części. Środkową zajmuje dostojny ptak, a na dwóch bocznych odciśnięto identyczne napisy: Państwowa Fabryka Chemiczna Nr 2 Gdańsk-Oliwa.

- Mydło z wizerunkiem łabędzia było wizytówką tutejszej fabryki. I to nie tylko w czasach PRL-u, ale przede wszystkim na długo przed wojną. W Oliwie działała wtedy fabryka mydła Bruno Toerckler Seifenfabrik - wyjaśnia Piotr Leżyński, który od lat bada dzieje zakładów przemysłowych na terenie Oliwy.
Jak tłumaczy Leżyński, pierwsza fabryka mydła działała już w drugiej połowie XIX wieku w opuszczonej zajezdni tramwajowej przy dzisiejszym skrzyżowaniu Grunwaldzkiej i Pomorskiej zobacz na mapie Gdańska. Tyle że - jak przyznaje badacz - niewiele o niej wiadomo.

Kolejną fabrykę założył z kolei Bruno Toerckler. Wiedzę o produkcji mydła zdobywał na praktykach m.in. w Dreźnie, MonachiumKassel. Po czym na przełomie 1894 i 95 roku młody przedsiębiorca postanowił wybudować wytwórnię mydła w Oliwie przy Danziger Straße 13, czyli przy obecnej al. Grunwaldzkiej 497 zobacz na mapie Gdańska.

Rudowłosa kobieta i dwa łabędzie

Kostka mydła ze znakiem firmowym fabryki, czyli z łabędziem na falach. Kostka mydła ze znakiem firmowym fabryki, czyli z łabędziem na falach.
Fabryka poza mydłem produkowała również sodę, która służyła m.in. jako środek piorący. Jak ustalił Leżyński, Bruno Toerckler rozbudowywał i modernizował swoją fabrykę. Ponadto firma posiadała charakterystyczny znak towarowy.

Przeczytaj też: Opowieść o największej fabryce dawnej Oruni

- Był to wizerunek łabędzia. W 1939 roku wraz z fabryką przejęła go spółka Thomson-Pilo, która kontynuowała produkcję mydła. Z tamtych czasów pochodzi zresztą reklamowa grafika, na której można zobaczyć znak firmowy. Uśmiechnięta rudowłosa kobieta trzyma w dłoniach kolorowe opakowanie, a na nim widać właśnie dwa białe łabędzie - opowiada badacz dziejów Oliwy.
Przeczytaj również: Wspomnienie o dawnej cegielni w Bysewie

I choć po zakończeniu II wojny światowej fabryka stała się własnością państwa, łabędź przetrwał nacjonalizację. Dowodem jest choćby podłużna kostka mydła z łabędziem pośrodku jednej ze ścian prostopadłościanu.

Nowe nazwy fabryki i środki owadobójcze

Łabędź więc trwał, a zmieniały się nazwy. W 1946 roku była to Fabryka Chemiczna Nr 2, a już od połowy 1947 działała jako Fabryka Środków do Prania.

Przeczytaj także: Tu prało pół miasta. Historia przedwojennej pralni z Oruni<

- Później, bo w 1956 roku były to natomiast Gdańskie Zakłady Chemiczne. Nadal produkowały mydło z łabędziem, a od początku lat 60. wytwarzały również prezerwatywy. Później do nazwy zakładów dodano "Fregata", a następnie "Organika-Fregata" - wylicza Leżyński.
Przeczytaj też: Historia dawnego browaru we Wrzeszczu

Obecnie na terenie przedwojennej fabryki mydła i sody działa firma "Fregata". Produkuje ona m.in. środki gryzonio- i owadobójcze, a także środki ochrony roślin.

Kilkoro pracowników Państwowej Fabryki Chemicznej nr 2 w Gdańsku Oliwie. Zdjęcie z 1950 r. Kilkoro pracowników Państwowej Fabryki Chemicznej nr 2 w Gdańsku Oliwie. Zdjęcie z 1950 r.

Miejsca

Opinie (89) 6 zablokowanych

  • Ta historia zmieniła moje życie (2)

    • 38 53

    • oczywiscie iz ta historia zmienila twoje zycie poniewaz teraz wiesz ze mydlo jest do mycia ! (1)

      Perfumy Bogdanie nie zakryja przykrego zapachu twego dresu czy smrodu papieroskow. Musisz wziac ta kostke ktora masz przy umywalce i zmieszac ja z woda a potem sie namydlic ta piana .

      • 36 8

      • O cholera ...

        a ja do tej pory jak Zocha robiła mi makaron z mięchem, to mydełko na tarkę i zamiast sera brałem ...

        • 0 1

  • fantastycznie (2)

    Z rana taki hit poczytac

    • 52 11

    • dlaczego nie uzywasz mydla ? bo widzimy ze masz brudne i zólte palce ? (1)

      mydlo sluzy wlasnie do tego abys umyl rece i zasiadl do komputera czysty . Jak mozna pisac na forach majac brudne palce ? to brak kultury i szacunku do czytelnikow twoich wpisow. Idz do lazienki i umyj rece .

      • 10 9

      • i bardzo słusznie że nie uzywa

        skoro palce żółte znakiem grzybica. A grzyba wiadomo że należy zasuszyc

        • 2 7

  • Mydło wszystko umyje (7)

    Nawet uszy i szyję.
    I podróżujących komunikacją miejską.

    • 93 4

    • (1)

      Oczywiście.Ostatnio jadę rano autobusem a facett tak śmierdział potem ,że aż cofało!

      • 15 2

      • skoro śmierdział potem, to mogłeś mu przedtem zwrócić uwagę. tak na przyszłość, gdybyś oczywiście wiedział co będzie potem, ale skoro jeszcze było to przedtem, to rzeczywiście możesz tylko wylać swoje żale i zaśpiewać "potem z łoskotem się przejdę Sopotem"

        • 6 2

    • Mydło lubi zabawę (2)

      • 7 2

      • Moja mama mowi ze kiedys ludzie bardziej smierdzieli....

        • 14 2

      • Skoro:
        twoja mama mówi że kiedyś ludzie bardziej śmierdzieli
        i
        twoja mama jest człowiekiem
        to:
        sama kiedyś bardziej śmierdziała
        i
        mówi prawdę, że kiedyś bardziej ludzie śmierdzieli, bo wie to z autopsji :)

        • 1 7

    • podróżujący samochodami też się nie myją :) (1)

      • 5 3

      • ale to akurat nikomu nie wadzi!

        • 7 1

  • Napiszcie o mydle produkowanym kiedyś na Curie Skłodowskiej (5)

    I podkreślcie że to było też niemieckie mydło, a nie jak wszędzie się pisze nazistowskie

    • 82 21

    • Fajny artykuł .Najlepsze są mydełka ręcznie robione ,przwpis na takie mydelko też mam napisac?

      • 5 7

    • (2)

      Właśnie pisze Pan Rudolf Spanner wytworzyl zaledwie kilkadziesiąt kilogramòw mydła z ludzkiego tłuszczu! Mydło brzydko pachniało i trzeba byko dodawać olejek migdałowy! Zwłoki dostarczane były z więzienia w dzisiejszym Kalningradzie (dawny Köningsberg Prusy Wschodnie) i zakladu dla obłąkanych w Starogardzie Gdańskim . Nie dorabiaj sobie ideologi ,ze zwłoki do pozyskania tłuszczu pochodziły od osòb zobozòw koncentrafyjnych na więźniach obozòw nie było grama tłuszczu potrzebnego do produkcji mydła. W dzisiejszych czasach przeszczepia się ludziom organy od osòb zmarłych ,robi się peruki z ludzkich włosòw ,oraz studenci medycyny uczą się fachu na ludzkich zwłokach ! Wielu aborcja nie przeraża a ty tu z mydłem z ludzkiego tłuszczu wyskakujesz.

      • 26 16

      • A kto gdzie napisał o obozach koncentracyjnych?

        Ulecz swój mózg galluxie

        • 3 4

      • Co ty za brednie

        Lecz Sie debilu bo na takich Oslo jak ty nie ma slow

        • 0 1

    • Bzdury piszesz. W Starej Anatomii nigdy mydła nie produkowano to były konfabulacje Naukowskiej!

      • 5 10

  • A co z prywatnym transportem przed wojną

    I po wojnie oraz zlodziejskim metodom konfliskat samochodów ciężarowych. Bo na te socjalistyczne władze miały ochotę.

    • 17 2

  • (5)

    To prawda ,że Niemieckie środki czystości to klasa sama w sobie! Nawet proszwk Persil jest rewelacyjny.

    • 31 13

    • Pechzill

      Pechzill

      • 6 3

    • Prawda. Proszek kupiony u Niemców a proszek nasz...
      Druga sprawa,że niedawno wykryli u nas podrabiaczy persila. Absolut z dobrego marketu zamarza...fajki z naszą banderolą,ale pewnie produkowane na wschodzie...

      • 3 6

    • Precz stąd folksdojczu, szpilek won do swoich. (1)

      • 11 12

      • No ale ja jestem u siebie ! Moi przodkowie mieszkali w tym regionie od wielu wiekòw!

        • 11 10

    • polski producent

      Pollena Ostrzeszów, Biały Jeleń.

      • 5 0

  • (8)

    Ciągle opowiada Onet, jakie to fabryczki w Gdańsku byly, ale to w wiekszości nie były polskie, bo Polacy byli w okresie 20lecia międzywojennego na na marginesie, więc po co wychwalamy to co bylo niemieckie, a teraz tu jest Polska. Może wreszcie ktoś pochwali cos polskiego? Mam wrażene, że Onet faworyzyje to co delikatnie mówiąc bylo niepolskie, a inne , jakoby lepsze?

    • 29 76

    • (2)

      Polskie były koleje i podobno jeździły punktualniej niż niemieckie.

      • 15 2

      • Na terenie Polski i Wolnego Miasta to na pewno.

        • 5 0

      • jeśli postudiujesz życiorysy inżynierów to wyjdzie, że kolej była wytworem myśli niemieckiej

        zachwycamy się latami międzywojennymi, ale pamiętajmy że gdyby nie zaborowe uczelnie, to byłoby kiepsko. Po wojnie polscy naukowcy zamknęli się we własnym sosie i było coraz gorzej.

        • 0 2

    • To napisz jaka ty zalozyles firme , fabryke , co produkujesz itd . pochwal sie to poczytamy !. (1)

      Nie czekaj az ktos za ciebie cos zrobi lez opisz co ty wspanialego produkujesz. Mogles juz dawno zaczac tu produkcje mydla i kosmetykow . Tylko nie pisz ze ty akurat nie , ze nie mozesz itd . Czekamy na opis twojej wspanialej dzialalnosci bo rozumiemy iz cos fantastycznego produkujesz. Tylko nie pisz ze kiedys stocznie to i tamto itd bo to nudne. Pokaz co ty zrobiles dla kraju bo tu jest Polska teraz !!!.

      • 13 5

      • sam się pochwa

        • 4 1

    • Onet...

      Historia jest jedna, jeżeli nie była Polski to była inna, Niemiecka. A tak na marginesie kto jest właścicielem Onet-a? To też wiele może wytłumaczyć..

      • 7 4

    • Do ren53

      Mieszkasz w Gdańsku taka jest historia mojego miasta,musisz się z tym pogodzić ,albo wracaj w rodzinne strony.Gdańska nie zbududowano od 1945r Gdańsk ma ponad 1000lat to od 1945r istnieje,wspominamy to co zginęło,historia.

      • 17 1

    • chyba ci się portale popiep***ły

      • 5 1

  • no Niemcy znani sa z produkcji mydeł,szczególnie podczas II wojny swiatowej... (8)

    • 55 26

    • (6)

      No a wiesz ile tego mydła wyprodukowano? Zaledwie kilkadziesiąt kilogramòw.Dziwne ,ze w dzisiejszych czasach nie przeraża ludzi oddawani krwi ,narządòw czy robienie peruk z ludzkich włosòw ! Pan Rudolf Spanner zaprzestał pilotażowego programu producji mydła z ludzkiego tłuszcu ponieważ bylo kiepskij jakości!

      • 12 19

      • Co masz przeciw perukom z ludzkich włosów? (2)

        Ludzie oddają lub sprzedają włosy żeby inni mogli z tego skorzystać. Pomyśl o tych co łysieją lub są po chemioterapii, dla nich takie peruki są istotne. Mam koleżankę, którą dotknęło łysienie plackowate, miałem też sąsiadkę, która walczyła 10 lat z rakiem. Dla nich te peruki były zbawieniem.
        Jeśli uważasz, że spanner to pan spanner, jego program nazywasz pilotażowym, to chyba robisz to dla żartu, głupiego zresztą.

        • 9 2

        • Przecież to jest naczelny troll tego portalu, dla niego nawet torturowanie psów jest normalne.

          • 4 1

        • podobnie wielu ludzi chętnie oddałoby tłuszcz na mydło

          nie pozbywając się jednakże przy tym głowy, jak to było u prof. Spannera

          • 6 0

      • P Spannerowi nigdy nie udowodniono ze produkował z ludzkiego tłuszczu mydło (2)

        sledzwo było prowadzone od 45r do75r i zostało umożone a sam Spanner żył do 1960r i nigdy nie stanął przed sadem.

        • 1 2

        • (1)

          Za jego życia nie udowodniono, ale w 2006 roku zakończyło się śledztwo, w którym stwierdzono, że taki proceder miał miejsce, ale to mydło produkowane tylko w laboratoryjnej skali, czyli testowano. Nie zmienia to faktu, że jest to nienaturalne i obrzydliwe.

          • 1 1

          • typowo niemieckie-uzywanie ludzkich tkanek jak jakiegokolwiek materialu z magazynu.Bez jakiejolwiek refleksji,humanizmu.Ot ,wyzyskac material do maxa-ludzka skore,tluszcz,wlosy.A juz tam Fuehrer rozsadzi,co jest legalne,co jest wlasciwe a co nie.Niemcy to jakies humanoidy rodem z Azji,nie ludzie w europejskim rozumieniu tego slowa.

            • 0 0

    • niemcy i czerwoni

      terror haza Budapeszt, jedź, zobacz, dowiedz się, jak czytać nie lubisz

      • 1 1

  • Takie mydla sa najzdrowsze gdyz maja tzw. ph najlepsze (5)

    Biały Jelen ' nie wiem jak dzis lecz kiedys bylo najlepszym i najzdrowszym mydlem . Dzisiejsze mydla sa perfumowane i kolorowe i mozna zrozumiec ich nabywanie lecz co do ich wlasciwosci zdrowotnych jest to dyskusyjne. Aktualnie najlepsze mydla na swiecie robia bodaj na Ukrainie w postaci zwyklej typowej kostki lecz ich wlasciwosci oraz tzw. parametry sa wprost idealne jak oceniaja to lekarze i chemicy. Wspolczesne tzw. kolorowe ' mydla i kosmetyki powoduja u ludzi alergie i wyjalowienie skory co skutkuje uczuleniami na wszystko. Jest nawet znana metoda medyczna ktora zaleca .przebywanie dzieci co jakis czas w kurzu, brudzie i piasku aby sie uodpornily i to nie zart.........(pH zdrowej ludzkiej skóry to około5,5 i najlepiej dla jej zdrowia, jeśli kosmetyki nie zmieniają tego odczynu).

    • 42 3

    • (2)

      Wiesz ,że mydło można samemu wyprodukowac w łatwy sposòb z odpowiednim pH i np.dodarkiem owocòw (pomarańczy ,grejfruta ,cytryny itd) .Łatwo się robi mydlo nawet łatwiej niz sztuczny miòd.

      • 2 3

      • moze i mozna samemu ! nigdy nie robilem wiec nie wiem. (1)

        tyle ze mydlo musi miec odpowiednie ph i inne parametry okreslone wiec watpie aby ktos mogl zbadac chemicznie ot tak czy robi dobre mydla. Pewnie masz racje ze jakies tam sam mydlo sobie zrobisz lecz czy ono bedzie zdrowe nie wiem..............to jednak chyba bardziej skomplikowany proces ---
        Mydło lecznicze (łac. Sapo medicatus) biały lub żółty proszek, rozpuszczalny w wodzie i gorącym etanolu. Roztwór pieni się przy wytrząsaniu. Otrzymuje się je przez dodanie etanolu i roztworu wodorotlenku sodu do stopionej na łaźni mieszaniny smalcu wieprzowego i oleju rzepakowego. Ogrzewa się do zmydlenia, a następnie wysala chlorkiem sodu z dodatkiem węglanu sodu. Mydło przemywa się wodą, wyciska w płótnie, kroi na plasterki i suszy, a następnie proszkuje. Mydło lecznicze stosuje się do sporządzania preparatów farmaceutycznych, takich jak maści i mazidła.
        Mydło potasowe (łac. Sapo Kalinus, Sapo vividis) mazista, żółtobrunatna, miękka, prześwitująca masa o charakterystycznym zapachu, łatwo rozpuszczalna w wodzie. Otrzymywane z oleju lnianego ogrzewanego z roztworem wodorotlenku potasu i etanolem. Ma zastosowanie jako łagodny środek dezynfekujący. Działa również keratolitycznie na naskórek. Stosowany do otrzymywania spirytusu mydlanego i mydła krezolowego.

        • 7 1

        • Sapo Kalinus robiono właśnie w oliwskiej Fregacie.
          Odbiorcą był gdański CEFARM i na tej bazie robiono głównie najróżniejsze maście.

          • 1 0

    • Dobra dobra, ale mydło w sensie chemicznym jest zasadowe, a nie lekko kwaśne (ph 5,5).

      • 4 0

    • Jest we Wrzeszczu prawdopodobnie naprzeciw tego wieżowca-dolarowca sklepik gdzie mozna kupić rewelacyjne szare mydło przypominające właśnie dawnego " jelenia".Miałem takie mydło teraz , ale nie wiem czy ten adres jest dobry.Kupował mi znajomy.

      • 0 0

  • kupować wyroby ZPC BAŁTYK (4)

    dzieciakom czekoladę od lokalnego producenta

    • 43 2

    • Te dzieciaki pod Bałtykiem. I nawoływania.
      Pani da, Pani rzuci.
      I leciał deszcz cukierków truskawkowych!

      • 6 0

    • I ja się cieszę, że jest teraz szeroko dostępna czekolada z Bałtyku. (1)

      Właściwie w każdej Biedronce można kupić, ale szkoda że Biedra ma tylko 3 smaki, Advocat, Malibu, Whisky & Coffee, czasem jeszcze widuję Marcepan, ale Truskawkowej czy Amaretto w Biedronkach brak, a w innych sklepach nie ma jej w ogóle. Właściwie nie widziałem jeszcze tych smaków poza Leclercem.

      • 6 0

      • Jak bylam mala widzialam to mydlo z łabędziem u mojej babci ,ktora mieszkala w Oliwie. Zawsze myslalam że jest tylko mydło z białym łabędziem. Do czasu kiedy bedac u coci w Opolu zobaczylam mydlo z Jeleniem.

        Wracajac do redakcji , czy ktoś był w Hewelianum ,kiedy była noc spadających gwiazd. Chyba nie.

        • 0 0

    • Nie wiesz czy zaczęli produkować baton Krymski??Ale taki z dawnego przepisu.Nie mogę ślinka leci na samo słowo Krymski.

      • 2 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane