• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Na Targu Rakowym była pierwsza elektrownia tramwajowa

Katarzyna Moritz
18 lutego 2017 (artykuł sprzed 7 lat) 
Tramwaje elektryczne na początku XX wieku. Zdjęcia z książki "Tramwajem przez Gdańsk" Sebastiana Zomkowskiego. Tramwaje elektryczne na początku XX wieku. Zdjęcia z książki "Tramwajem przez Gdańsk" Sebastiana Zomkowskiego.

Wkrótce w tym miejscu zobacz na mapie Gdańska stanie duży sklep H&M w ramach budowy centrum handlowo-usługowego Forum Gdańsk. Jednak ponad 120 lat temu na Targu Rakowym mieściła się pierwsza elektrownia dla tramwajów w Gdańsku. Jej relikty odkryli podczas badań archeolodzy.



Interesujesz się historią transportu miejskiego?

Półtora miesiąca temu z terenu Targu Siennego i Rakowego zobacz na mapie Gdańska, zeszli definitywnie archeolodzy, którzy badali ten obszar pod budowane tam obecnie centrum Forum Gdańsk. Wiedzieli oni, że obok budynku, w którym jeszcze kilka lat temu działały siostry Elżbietanki, a w pobliżu dyrekcji Poczty Polskiej, w 1896 roku powstała pierwsza elektrownia w Gdańsku. Zbudowano ją głównie dla wprowadzanych w mieście tramwajów elektrycznych, które wyparły tramwaje konne.

Czytaj też: Jak tramwaje opanowały przedwojenny Gdańsk?

- Decyzje o budowie elektrowni na Targu Rakowym podjęto w 1894, a oddano ją uroczyście do użytku dwa lata później. Posiadała ona komin i chłodnie kominową o wysokości ponad 20 m. Nie ma w archiwach dokumentów, które w całej okazałości pokazałyby ten obiekt, jedyne to zdjęcia z pocztówek z okolicy, na których widać kominy - opowiadała archeolog Marta Wołyńska na prezentacji w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego, przy ulicy Mariackiej w Gdańsku. Od kilku lat pracowała ona przy wykopaliskach na terenie Forum Gdańsk dla firmy Dantiscum.
Uruchomiona w 1898 roku, przez berlińską firmę Siemens & Halske, miejska elektrownia parowa na Ołowiance, w której obecnie mieści się Filharmonia Bałtycka, dostarczała najpierw energię mieszkańcom i przemysłowi. Tramwaje zaczęła zasilać dopiero od 1924 roku.

Tramwaje elektryczne na początku XX wieku. Zdjęcia z książki "Tramwajem przez Gdańsk" Sebastiana Zomkowskiego. Tramwaje elektryczne na początku XX wieku. Zdjęcia z książki "Tramwajem przez Gdańsk" Sebastiana Zomkowskiego.
- By mogły powstawać nowe trasy tramwajów, w 1899 w Nowym Porcie przy ul. Władysława IV uruchomiono kolejną elektrownię dla tramwajów. Prąd, który był uzyskiwany w  obu elektrowniach [w Nowym Porcie i na Targu Rakowym - red.], był także sprzedawany do gospodarstw domowych i zasilał fabryki. Jednak na początku XX wieku okazało się, że są mało wydajne. I podpięto sieć tramwajową do elektrowni miejskiej - wyjaśniała archeolog.
Na terenie Targu Rakowego po dawnej elektrowni odkryto czworokątne pozostałości po budynku, resztki chłodni kominowej, betonową posadzkę czy studzienki.

- Obiekt był zbudowany z cegły maszynowej. Na fundamencie filarowo-łękowym w obrębie budynku były też stopy fundamentowe. Większe z nich były związane z wyposażeniem i z parkiem maszynowym elektrowni. Była ona położona nad kanałem Raduni i znajdowały się tam dwie pompy doprowadzające wodę z kanału. Oprócz tego znajdowały się tam trzy kotły parowe i sześć generatorów prądotwórczych. Były też pozostałości miału węglowego, który był dowożony z Młynisk torami tramwajowymi - wyjaśniała Wołyńska.
Jak czytamy w książce "Tramwajem przez Gdańsk" autorstwa Sebastiana Zomkowskiego, pompy z kanału Raduni miały łączną wydajność poboru wody na poziomie 14,4 tys. m sześc. na godzinę, pobierały wodę do trzech kotłów wodnorurkowych zasilających sześć generatorów prądu o łącznej mocy 432 kW.

Tramwaje elektryczne na początku XX wieku. Zdjęcia z książki "Tramwajem przez Gdańsk" Sebastiana Zomkowskiego. Tramwaje elektryczne na początku XX wieku. Zdjęcia z książki "Tramwajem przez Gdańsk" Sebastiana Zomkowskiego.
"Władze miejskie wymagały od spółki instalacji tylko takich prądnic, których praca nie zakłócałaby transmisji sygnałów w przewodach telegraficznych i telefonicznych, a napięcie prądu w przewodach jezdnych nie mogło przekroczyć 500 V" - opisuje Zomkowski.

Pierwsze regularne połączenia tramwajów elektrycznych w Gdańsku rozpoczęły się 12 sierpnia 1896 roku na trasach z Targu Siennego do Oruni i z Nowych Ogrodów do Emaus. Podczas uroczystości otwarcia elektrowni i uruchomiania tramwajów elektrycznych, nad wejściem do centrali - tak nazywano wówczas elektrownię - figurowała kompozycja liter AEG wykonana z kwiatów. To właśnie ta firma z Berlina w 1894 r. wykupiła przedsiębiorstwo Danziger Strassen Eisenbahn i zapoczątkowało elektryfikację sieci tramwajowej.

Archeolodzy pozostałości elektrowni udokumentowali, zostały one już rozebrane. Obecnie budowany jest tam, w ramach Forum Gdańsk, budynek dla sieci odzieżowej marki H&M. Na tym obszarze odkryto znacznie więcej tajemnic, m.in. piwnice dawnego senatu, pozostałości kościoła św. Gertrudy czy ponad tysiąc różnych przedmiotów, w tym biżuterię.

Budowa Forum Gdańsk. Film z 11 lutego tego roku.

Opinie (84) 8 zablokowanych

  • przywrocic elektrownie (10)

    bo centrow handlowych jest za wiele juz.

    • 125 18

    • no tak, ale.... (2)

      Forum Radunia nie ma ani jednej, na całym świecie...

      • 5 7

      • elektrowni na węgiel w centrum gdańska tez jeszcze nie ma jak by była robota dla misiewiczów by się znalazła

        • 7 4

      • ile płacą za lobbowanie? tak jak za hejty pro pisowskie?

        czy więcej? prywaciarz pewnie płaci 3x tyle?

        • 0 2

    • Centra handlowe! (5)

      Całe miasto, jeżeli aktualnie ma mieć sens, powinno być jednym wielkim centrum handlowym, przetykanym obiektami kulturowymi! Na przyrodę wyjeżdżamy poza miasto komunikacją publiczną! Oto opcja przyszłościowa!!!

      • 4 6

      • ok, ale gdzie szkoły, fabryki itp ? (1)

        a druga sprawa, co zrobić, zburzyć i budować na nowo całe miasto?

        • 5 2

        • Fabryki w mieście ? XIX wiek ?

          • 3 4

      • to wybuduj sobie miasto na wolnym terenie (1)

        • 3 0

        • Chyba w SimCity.

          • 0 0

      • Horolog

        Rozumie -tramwajem za miasto a obok nie rozumie?

        • 1 0

    • Foto Slonce

      Zakład Fotograficzny Pana Fidyki.Kolegowalem się z Jego dziećmi.Do elektrowni zawsze dzwonilismy i pracownik zawsze biegał do furtki a my w krzaki.Lata 60 -te

      • 5 1

  • PO nas zostaną szkielety opustoszałych galerii (6)

    • 102 23

    • Wazelina (4)

      Dobrze, ze nie kacze odchody.

      • 9 15

      • Chyba i tak lepsze od śmierdzącego zgnilizną budyniu (2)

        • 14 4

        • po co ta agresja

          • 6 1

        • albo świra antoniego lubiącego młodych pisiewiczów

          • 4 2

      • po Tobie zostana tylko psie odchody

        • 2 1

    • po pis zostanie to co obecnie zostało po trybunale.

      czyli zero. jak zbyszko.

      • 7 2

  • Przez całe lata stała, obok Foto Słońce i obok budynku Poczty - Pomiędzy nimi. (6)

    Wiodły do niej tory na brukowanej ulicy...

    Forum Radunia sporo pochłonie...Kasy także :-)

    • 73 0

    • foto sloneczko kto jeszcze pamieta? (4)

      pamietam jak robilem tam zdjecia do legitymacji szkolnej.

      • 15 0

      • Cała moja rodzina, bliscy itp. Robili tam zdjęcia, wszelkie. (3)

        Mieszkaliśmy na Biskupiej Górze / Na Stoku... To był nasz fotograf.
        Czasami jak coś to pod filary się szło.
        Forum Radunia zabrała nam i Foto Słońce...

        • 10 3

        • (1)

          A "Brudasa "pamiętacie?

          • 7 0

          • Pamiętam.

            i nie tylko "Brudasa".
            Na sąsiednim PKS też było piwo, podobnie jak i na Dworcu PKP Głównym. - I Kuflowe.

            • 10 0

        • na Wesołej tez był

          Najniższy był jeszcze na ul. Wesołej

          • 2 0

    • Pamiętam Foto Słońce ! a Jakie Forum Gdańsk ?

      My jesteśmy Forum Gdańsk.

      Postawię sobie bar z wódką po 4 zł i nazwę go Forum Gdańsk ?

      • 6 1

  • (14)

    "14,4 tys. m sześc. na godzinę" i to dwie pompy ... nieźle.
    To znaczy ze przez te godzinę by zassały co najmniej cala objetosc prawie półkilometrowego odcinaka Raduni.
    No tak zakładając bardzo z grubsza V=L*B*H =480m*15m*2m = 14400m3.
    Po paru dobach Raduni by nie było.

    • 26 5

    • 14400 : 3600 (2)

      = 4,0 m3/s, teraz policz na spokojnie i daj sensowne uzasadnienie.

      • 0 6

      • Jak sprecyzujesz co mam ci dowieść. To moze jak nie zasnę to ci uzasadnię. Ze istnieją takie pompy, czy to ze wydatek Raduni jest znacznie większy niz 4m3/ sek?

        • 3 2

      • 4,0m3/s - to bardzo duża wydajność, jak na tamte czasy, a przede wszystkim możliwość poboru takiej ilości wody z Kanału.

        Uzasadnienie jest takie, że to mało realne, i gdzieś jest błąd, być może przecinek jest nie w tym miejscu.

        • 5 1

    • (3)

      No rzeczywiscie kosmos. Teraz wyobraz sobie ze na tankowcu okolo 120.000 DWT podczas wyladunku ropy w porcie pracuja 4 pompy cargo i kazda daje 4000 m3/h co daje ponad 1m3 na sekunde na jednej pompie

      • 1 1

      • jo (2)

        Na wspolczesnym tankowcu i owszem.
        Ale tu nie chodzi o wydajnosc starych pomp tylko.
        14,4 tys m3/ godz spowodowalo by przyspiesznie jej nurtu.

        • 2 1

        • zapominasz o jazie zasilającym Motławę z kanału Raduni (1)

          po jego zamknięciu przepływy rzędu kilkunastu m3/s są realne

          • 1 0

          • Wg wiki elektrownia wodna w Straszynie ma 21m3/s. A tylko część wody płynie do kanału.
            Pompy 2 po pewnie jedna zapasowa.

            • 1 0

    • Kanał Raduni (1)

      Jak można mylić Radunię i Kanał Raduni?
      Jeszcze trochę a Wisła, Wisła Śmiała, Martwa Wisła, Przekop Wisły, Nogat i Leniwka to będzie to samo!!!

      • 6 4

      • To prawie taki skrót tak jak z Suezem i z Panama.
        Choć skala inna.
        Acha, jest jeszcze Forum Raduni.
        Moze oni podpowiedzą jaki jest średni wydatek objetosciowy Kanału Raduni.
        Bo tego mi brakuje.

        • 2 1

    • (1)

      bzdura totalna generatory były na parę, kocioł tyle pary nie potrzebuje

      • 1 2

      • woda z kanalu raduni tylko chlodzila

        skraplacz. w zadnym wypadku nie mogla trafic do kotla czy turbiny. nie ta klasa czystosci i zaw krzemu

        • 4 0

    • Woda wraca do Raduni

      Wyliczenie OK, ale po schłodzeniu skraplaczy woda wraca do rzeki, tylko cieplejsza o kilka stopni!

      • 2 0

    • Coś nie tak (1)

      Czy ta elektrownia wytwarzała dość mocy (432kW) aby zasilić silniki napędzające pompy o takiej wydajności?

      • 2 0

      • A skad wiesz

        ze pompy nie byly zasilane para?

        • 1 0

  • jakieś foto tych pozostałości by się przydało :) (3)

    • 42 0

    • Właśnie na dawnygdansk / przed tym artykułem z godzinę (2)

      zainicjowałam wątek tego miejsca.

      • 3 0

      • tylko logować się trzeba....:( (1)

        • 2 0

        • no niestety, ale warto.

          ciekawe tematy są i fotki z tych miejsc także.

          • 1 0

  • No i co z tego, że była?? Teraz mamy nowe czasy jest i będzie jeszcze ładniej i nowocześniej. PESA!!!!!! (6)

    • 9 48

    • coś w tym jest...

      ale...

      • 2 3

    • NOWOCZEŚNIE ???? (4)

      Jak oglądam zdjęcia Gdańska przed rokiem 1939 to aż się serce kraje co z tego pięknego miasta zostało. Obecnie to jakaś masakra. Centra handlowe jedno na drugim , zieleni zero. beton beton straszny beton , wieczny bałagan . Ja wiem , że wojna , że zniszczenia ale wiele miast w Europie było zniszczonych a mimo to zachowało swój charakter.

      • 8 2

      • (3)

        Rzeczywiście byłoby piękne - byś nie mieszkała w budynku z lat 70-tych ale z lat 30-tych. Lotnisko byłoby za Zaspie. Linie tramwajowe byłby tylko w centrum z niewielkimi odnogami do plaży, Miałabyś szanse pojechać wąskotorówką do Przegaliny...Zresztą ten Gdańsk z lat międzywojennych też się zmieniał - w innym przypadku nie miałabyś linii kolejowej zaś ostałby się zamek i wały oraz bramy. Miasto się zmienia bo następuje postęp technologiczny.

        • 4 3

        • niby racja ale .... patrząc np na miasta we Włoszech. nowe budynki i centra postawione są z dala od zabytkowych starówek i ludzie jakoś żyją jeżdżą kolejki tramwaje metro. i jakoś betonowe centrum nie stoi przy Colosseum . A w centrum Rzymu są piękne parki i miejsca do wypoczynku. Zabytkowe budynki podkreślają charakter miast i przyciągają turystów.

          • 4 1

        • (1)

          chyba nic nie rozumiesz mówimy o historycznej części Gdańska takie miejsca nie powinny być tak oszpecane bo psuje to piękno starego miasta(jak tak dalej pójdzie nie przyjedzie tu żaden turysta )a terenów pod takie lub inne inwestycje nie brakuje wiec twoje argumenty są całkowicie bez sensu

          • 3 2

          • ale o czym ty mówisz? Który Gdańsk historyczny był najlepszy? Prusowie też go zmieniali potem Niemcy... Czyli mamy wracać do momentu gdy Krzyżacy rządzili? Nikt nie mówi o tym aby rozbierać ale ubogacać. Zresztą za 100 lat nikt nie będzie mówił czy to potrzebne czy też nie bo po prostu zostanie integralną częścią miasta. W Paryżu powstała Wieżą Eiffela i dziś to symbol miasta a w czasach gdy go budowano uważano ze to głupota i szpecenie wizerunku. Martwisz się o turystów to odbuduj wąskotorówkę będziesz miał ich od groma

            • 1 0

  • Czy ktoś beknie za pozwolenie na budowę tego centrum (4)

    Gdańsk ma być Gdańskiem z cegły a nie molochem betonowym. Prawdziwy Gdańsk to był 100 lat temu

    • 100 9

    • Robią co chcą.

      Takie projekty jak Forum Radunia powinny być robione po Referendum.
      podobnie ściąganie imigrantów na siłę!!!

      • 26 4

    • W d.pie nas maja. Trzeba sie zebrac w grupe ludzi ktorym zalezy na Gdansku bo jednostki glosu nie maja

      • 17 5

    • i dalej budować atrapy kamieniczek ? (1)

      • 3 10

      • nie, lepiej atrapy "forum" albo jak wolisz "galerii" tudzież imitacje teatrów i muzeów...

        to nasza specjalność
        No i wszędzie beton, developcie strażnicy szlabany, szary Kowalski nie jest istotny liczą się kasiaste ludzie i turysty - stąd nazewnictwo angielskie wszelkich inwestycji.

        • 2 2

  • a ja pamiętam (5)

    Tramwaj na ul Długiej. To były lata 60-te!

    • 61 0

    • ja także i na Targu Węglowym też pamiętam... (1)

      i jak przy Raduni na Orunię był tramwaj to też pamiętam...

      • 8 0

      • Tramwaj na Oruń ;-) jeździł równolegle do KANAŁU RADUNI.

        • 3 0

    • Tramwaje?

      Pamiętać to możesz tory tramwajowe na Długiej.. Zlikwidowano tę linię w 1959 roku.

      • 4 5

    • ja też jeżdziłem

      Jeździło się na Trojan i Śianki,ostatni przystanek przed plażą Passanil.

      • 5 1

    • W latach 60-tych na Długiej i Długim Targu były szyny w jezdni, ale już nie jeździły po nich kursowe tramwaje. Były jedynie okazjonalne przejazdy tramwajów konnych. Taka atrakcja dla turystów. Pętla tramwajowa na Targu Węglowym zdecydowanie dłużej funkcjonowała.

      • 4 0

  • (1)

    Zamiast to ładnie odbudować i stworzyć muzeum to powstanie kolejne centrum H&m... Za dużo już tych centrach handlowych wszystko to samo jest w nich masakra
    Gdańsk jest "upiększajany" przez centra handlowe i bloki
    Zero parków placy dla dzieci ehhh

    • 78 6

    • I co z tego? Grażyna z Brajanem i Dzesika wola spędzać weekendy w galerii niż na świeżym powietrzu, co tam obchodzić ich będzie piękna historia Gdańska skoro można wypić kawusie w Starfaksie

      • 10 1

  • Krypto Reklama H&M

    • 22 4

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane