Pandemia, lockdown, a następnie rekordowo niskie stopy procentowe. Rynek bankowy nie ma lekko. Jednak środowisko niskich stóp to nie tylko problem banków, ale też klientów. O tym jak obecne warunki wpływają na sektor bankowy, kto ucierpiał na pandemii i czy po niskich stopach i wysokiej inflacji możemy spodziewać się wzrostu kosztów kredytu rozmawiamy z Krzysztofem Pietraszkiewiczem, prezesem Związku Banków Polskich - jednym z uczestników Europejskiego Kongresu Finansowego w Sopocie.
Sektor bankowy dotknęła pandemia, tak jak chyba każdą branżę w kraju. Jak nowa sytuacja, w jakiej wszyscy się znaleźliśmy, wpłynęła na działanie banków?Krzysztof Pietraszkiewicz: - Jeśli mówimy o sytuacji polskiego sektora bankowego, to ostatnią dekadę należy podzielić na dwa etapy. Począwszy od roku 2012, nasz sektor na skutek bardzo poważnych obciążeń zewnętrznych, stopniowo tracił rentowność. W konsekwencji od kilku lat mieliśmy dosyć dziwną sytuację. Produkt krajowy brutto wzrastał w Polsce na bardzo przyzwoitym poziomie, aktywa banków także w ostatnich latach intensywnie wzrastały, ale zaczęło w istotnym stopniu maleć tempo udzielania kredytów i spadała rentowność sektora bankowego. W konsekwencji zainteresowanie inwestorów bankami spadało. Ten proces został przyspieszony w 2015 roku na skutek obciążeń poprzez wprowadzenie dodatkowego podatku bankowego.
Zawsze należy zachować roztropność, nawet w sytuacji gdy tak wiele osób uzyskało zwiększenie dochodów w ostatnich latach na skutek istotnych transferów socjalnych.
Etap drugi to okres pandemii, w który weszliśmy z dość dużymi problemami sektora bankowego. Z jednej strony tymi opisywanymi przed lockdownem, z drugiej strony wynikającymi z zamknięcia gospodarki, a także ze zmiany polityki monetarnej. W konsekwencji, mniejsza zdolność do generowania zysku przyczyniła się do sukcesywnego ograniczania zdolność banków do finansowania krajowej gospodarki. Możliwość wypracowania zysku, który mógłby być przeznaczony na kapitały własne radykalnie więc spadł. Polski system bankowy sukcesywnie tracił możliwość kredytowania gospodarki. Mając na uwadze powyższe, obecnie musi nastąpić modyfikacja polityki państwa wobec sektora bankowego.
Warto jednak pamiętać, że nasz sektor bankowy jest jednym z najnowocześniejszych systemów w Europie - co udowodniła także pandemia. Dzięki temu system mógł bardzo szybko przygotować się do jej następstw. Od początku 2020 roku dodatkowo intensywnie monitorowaliśmy sytuację pandemiczną w Azji, a następnie w krajach europejskich. W całym sektorze podjęliśmy przygotowania na wypadek gdyby pandemia dotarła do Polski i rozszerzałaby się stwarzając niebezpieczeństwo o ogólnopolskim charakterze w tym m.in. dla klientów banków i dla samych instytucji finansowych.
A jak pandemię odczuli klienci banków?- Blisko
40 mln rachunków bankowych było dostępnych przez internet, bardzo wielu klientów miało nowoczesne karty płatnicze w tym te zbliżeniowe, dodatkowo kilka milionów osób korzystało z płatności mobilnych. To spowodowało, że mogliśmy chronić Polaków przed nadmiernym zarażaniem i nadmiernymi kontaktami. Z tej możliwości skorzystało też bardzo wiele instytucji, które odstąpiły od realizacji płatności tradycyjnych na rzecz płatności zbliżeniowych i zdalnych. To było ogromne osiągnięcie.
Koniec darmowych usług bankowych. Wysokie opłaty i ujemne oprocentowanie lokat
Mogliśmy też ogłosić, jako jedni z pierwszych w Europie, jeszcze bez jakichkolwiek działań ustawowych, moratoriom dla naszych klientów. Z moratorium kredytowego skorzystało ponad
1,16 mln klientów, z tego ponad
110 tys. przedsiębiorców. Ogłosiliśmy również dla przedsiębiorców, którzy byli w dobrej sytuacji przed pandemią, że mogą liczyć na kredyt obrotowy na okres do sześciu miesięcy.
Klienci banków otrzymali realną pomoc i bardzo wielu z niej skorzystało. Dodatkowo państwo wyszło z inicjatywą, przy dużym udziale Banku Gospodarstwa Krajowego oraz Polskiego Funduszu Rozwoju, wypracowania pakietu pewnych działań osłonowych. Z jednej strony były to gwarancje i poręczenia BGK uruchomione przed działaniami ustawowymi, a następnie pierwsza i druga tarcza PFR.
Usługi kredytowe zależą od ceny pieniądza i kosztu kapitału. Jak podaje Narodowy Bank Polski, koszty kapitału w Polsce są kilkukrotnie większe niż rentowność polskiego sektora bankowego.
Dzięki temu w Polsce spadek poziomu PKB był niewielki w stosunku do innych krajów europejskich i to co kluczowe, setki tysięcy firm mogło przejść przez pandemię ratując miejsca pracy. Z
punktu widzenia sektora bankowego dziś kiedy patrzymy z perspektywy tych kilkunastu miesięcy widzimy także, że jakość portfela kredytowego nie uległa istotnemu pogorszeniu.
Może jest ona niepokojąca jeśli chodzi o mikro i małych przedsiębiorców - jednak jest to obszar, który zazwyczaj wymaga specyficznego podejścia. W przedmiocie kredytów konsumenckich, kredytów ratalnych, czy w obszarze kredytów mieszkaniowych jakość portfela należy uznać za dobrą, a nawet można powiedzieć, że jest lepsza niż się spodziewaliśmy.
Nie tylko pandemia "namieszała" na naszym rynku. Od dłuższego czasu mamy sytuację kiedy stopy procentowe są na rekordowo niskim poziomie. - Wydaje się, że należy taki stan uznać jako pewien efekt pandemii. Środowisko bardzo niskich stóp procentowych uderzyło w szczególności w banki spółdzielcze, które udzielały w minionych latach kredytów preferencyjnych i kredytów klęskowych, kredyty te były oprocentowane w powiązaniu ze stopami procentowymi Narodowego Banku Polskiego.
44 proc. Polaków żyje z dnia na dzień i nie ma oszczędności
Niskie stopy to oczywiście problem całego sektora bankowego. Różnica pomiędzy kosztem pieniądza a kosztem kredytu stała się minimalna i w wielu przypadkach zbieranie depozytów od klientów oznaczało straty. Dodatkowo działalność kredytowa banków, od 2015 roku, jest obarczona karą, ponieważ banki muszą odprowadzać dodatkowy podatek, który nie jest liczony od wyniku tylko od aktywów, a więc od prowadzonej akcji kredytowej.
Opodatkowanie efektywne banków w Polsce przekracza 44 proc., podczas gdy w Stanach Zjednoczonych jest ono w przedziale 18-20 proc., a w krajach Europy Zachodniej 23-26 proc.
W okresie pandemii zaledwie kilka (na 600 działających w kraju banków) legitymowało się rentownością na poziomie siedmiu, ośmiu punktów procentowych - a więc średnia osiągana przez inne banki europejskie. Bardzo wiele banków uzyskało ujemną rentowność, a pewna grupa banków ponosiła straty. Na to nałożył się problem tworzenia znaczących rezerw na walutowe kredyty mieszkaniowe.
Poziom stóp wpłynął też na wzrost cen usług bankowych.- Usługi bankowe w Polsce, na skutek niskich stóp procentowych i nadzwyczajnych obciążeń banków podrożały. Proszę jednak pamiętać, że obciążenia występujące w Polsce, chociażby wspomniany dodatkowy podatek bankowy, w większości krajów nie zostały wprowadzone. Opodatkowanie efektywne banków w Polsce przekracza
44 proc., podczas gdy w Stanach Zjednoczonych jest ono w przedziale
18-20 proc., a w krajach Europy Zachodniej
23-26 proc.Ujemne stopy procentowe. Zapłacimy za oszczędzanie?
- W Polsce nadal są jednymi z tańszych na świecie. Natomiast jeśli chodzi o usługi kredytowe to one zależą od ceny pieniądza i kosztu kapitału. Jak podaje Narodowy Bank Polski, koszty kapitału w Polsce są kilkukrotnie większe niż rentowność polskiego sektora bankowego. Trzeba się raczej liczyć z tym, że ceny usług będą stopniowo rosły, chociaż nie będzie to wzrost gwałtowny. Dzisiaj już ponad
90 proc. społeczeństwa korzysta z usług bankowych, dlatego wzrost kosztów usług bankowych rozkłada się na znacznie większą liczbę klientów niż 10 lat temu.
Czy banki nie obawiają się, że nagły wzrost stóp procentowych uderzy w klientów, a przede wszystkim kredytobiorców złotowych?- Jesteśmy bardzo ostrożni i zachęcamy kredytobiorców do ostrożności. Przypominamy, że po rekordowo niskich stopach procentowych banku centralnego i wysokiej inflacji możemy się spodziewać wędrówki stóp do góry, a w konsekwencji wzrostu kosztów kredytu. Pracujemy też w polskiej bankowości nad kredytami ze stałym oprocentowaniem. Zawsze jednak należy zachować roztropność, nawet w sytuacji gdy tak wiele osób uzyskało zwiększenie dochodów w ostatnich latach na skutek istotnych transferów socjalnych.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy
