• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Jak działała Poczta Polska w Wolnym Mieście Gdańsku

Bronisław Poźniak
1 maja 2023 (artykuł sprzed 1 roku) 
Opinie (45)
Znaczki emitowane przez Polską Pocztę w Wolnym Mieście Gdańsku miały nadruk Port Gdańsk. Znaczki emitowane przez Polską Pocztę w Wolnym Mieście Gdańsku miały nadruk Port Gdańsk.

Zarówno Traktat Wersalski jak i podpisane przez Polskę i Wolne Miasto Gdańsk dwustronne umowy, dawały prawo posiadania własnej służby pocztowej, telegraficznej i telefonicznej połączonej bezpośrednio z Polską.



Już w marcu 1920 roku na wyspie Holm uruchomiono polską sortownię paczek przewożonych do kraju ze Stanów Zjednoczonych. Był to morski urząd pocztowy, a jego oficjalna nazwa brzmiała: Urząd Ekspedycji Pocztowej Gdańsk - Nowy Port.

Do czasu otrzymania osobnego lokalu, w gmachu byłej pruskiej dyrekcji poczty na Winterplatz/Lastadie, obok gdańskiej dyrekcji, zaczęła działać Dyrekcja Poczt i Telegrafów na Pomorzu, której prezesem był dr Kazimierz Lenartowicz.

Gmach dawnej Naddyrekcji Poczty Królewskiej (dziś stoi przy Targu Maślanym), w którym mieściła się tymczasowa siedziba Poczty Polskiej w Gdańsku. Gmach dawnej Naddyrekcji Poczty Królewskiej (dziś stoi przy Targu Maślanym), w którym mieściła się tymczasowa siedziba Poczty Polskiej w Gdańsku.
17 kwietnia 1921 roku na dworcu Gdańsk Główny (Hauptbahnhof Danzig) uruchomiono polski kolejowy urząd pocztowy.

Trzeci polski urząd pocztowy otworzono w 1925 roku w przyznanym Polsce fragmencie byłego szpitala garnizonowego na Heveliusplatz 1-2 (dziś to pl. Obrońców Poczty PolskiejMapka).

Komisja Ligi Narodów podzieliła budynek po byłym szpitalu między Polskę i WMG. W północnym skrzydle umieszczono polskich pocztowców. W zachodnim skrzydle - gdański urząd pracy i II rewir gdańskiej policji. Oba skrzydła odgrodzono wewnątrz korytarzy ścianą.

Rok później przeniesiono z Holmu do nowego budynku morski urząd pocztowy (Polski Urząd Pocztowy nr 3 - Gdańsk Nowy Port) na Broschkischerweg 26 (obecna ul. ChodackiegoMapka).

Zabytkowy gmach Poczty Morskiej przy ul. przy ul. Chodackiego 26 przy nabrzeżu Wiślanym w Gdańsku.

Gmach wybudowano przy nabrzeżu niedaleko Portu Wiślanego. Jego architektem był gdański Polak Czesław Świałkowski.

  • Czesław Świałkowski (oznaczony krzyżykiem) był architektem i aktywnym działaczem Polonii w Wolnym Mieście Gdańsku.
  • Poczta Morska w Gdańsku na zdjęciu z lat 30. XX wieku.
Przesyłki wysyłane wyłącznie do Polski miały naklejone polskie znaczki pocztowe z nadrukiem "Port Gdańsk".

Morski i kolejowy urząd pocztowy nie były dostępne dla mieszkańców Gdańska i obsługiwały ruch korespondencyjny pomiędzy portem a Polską. Co innego Poczta Polska na Heveliusplatz, która była dostępna dla mieszkańców Wolnego Miasta Gdańska.

Czasy się zmieniają, a na poczcie jak zawsze Czasy się zmieniają, a na poczcie jak zawsze

Budynek Poczty Polskiej w Gdańsku przy Heveliusplatz (zdjęcie z lat 1925-1939). Budynek Poczty Polskiej w Gdańsku przy Heveliusplatz (zdjęcie z lat 1925-1939).
Na budynkach publicznej użyteczności i kilku prywatnych zawieszono charakterystyczne, bo w kolorze czerwonym skrzynki pocztowe w ilości 10 sztuk.

Poczta Polska i jej skrzynki wywołały ostry spór z władzami Wolnego Miasta, który oparł
się o arbitraż międzynarodowy. Liga Narodów przyznała racje stronie polskiej, skrzynki z
orłem pozostały, choć były zamalowywane, a polski listonosz doręczał przesyłki z kraju
gdańskim odbiorcom.

Później, po dojściu do władzy w Gdańsku NDSAP, te skrzynki były regularnie niszczone przez hitlerowskie bojówki.

Zachowana do dzisiejszych czasów oryginalna skrzynka pocztowa Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku. Zachowana do dzisiejszych czasów oryginalna skrzynka pocztowa Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku.
1 września 1939 roku o godz. 4:45 oddziały SS i Schutzpolizei zaatakowały budynek Poczty Polskiej, pomimo jego eksterytorialności. Po krwawej obronie trwającej 14 godzin nastąpiła kapitulacja.

Obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku po kapitulacji 1 września 1939 r. Obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku po kapitulacji 1 września 1939 r.
Ci, którzy przeżyli atak, zostali aresztowani i skazani w procesie sądowym na karę śmierci.

Rocznica niemieckiej zbrodni sądowej na polskich pocztowcach Rocznica niemieckiej zbrodni sądowej na polskich pocztowcach

Dopiero w 1995 roku Niemiecki Sąd Krajowy uznał, że proces pocztowców odbył się z pogwałceniem prawa. Zostali oni pośmiertnie zrehabilitowani, a rodzinom wypłacono odszkodowania.
Bronisław Poźniak

Opinie wybrane

Wszystkie opinie (45)

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Sprawdź się

Sprawdź się

Gdzie zabrzmiał pierwszy carillon w Gdańsku?

 

Najczęściej czytane