Baśnie z tysiąca mrocznych nocy. Recenzja filmu "Ciemno, prawie noc"

Tomasz Zacharczuk

23 marca 2019 (artykuł sprzed 5 lat)

Opinie (53)

W tym czarnym, czarnym lesie był czarny, czarny dom, a w tym czarnym, czarnym domu powstał bardzo, bardzo przeciętny film. Balansującą na pograniczu różnych gatunków oniryczną baśń dla dorosłych wyparło na wielkim ekranie mistyczne bajdurzenie, opatrzone skrótową fabułą i kuriozalnymi zwrotami akcji. Borys Lankosz tylko w kilku filmowych akapitach bezbłędnie przepisał literacki oryginał dostarczony przez Joannę Bator.

Pozornie wszystko się zgadza. Udręczony patologią i biedą Wałbrzych w posępnych kadrach Marcina Koszałki wygląda i brzmi niepokojąco. Za każdym odrapanym zaułkiem czai się zło, w każdej zdewastowanej kamienicy tlą się jeszcze zgliszcza rodzinnych dramatów, a w pobliskim lesie zakopana jest niejedna mroczna tajemnica przeszłości. Wiszący niczym smog nad miastem klimat zbrodni i uderzający po nozdrzach swąd nieczystości przenikają kinową salę właściwie od pierwszych do ostatnich kadrów. Zdeformowany oniryzm wprowadza dodatkowe napięcie. W tych oparach magicznego realizmu po omacku, niestety, błądzą filmowi bohaterowie, a wraz z nimi poszczególne wątki.

Doświadczona reporterka, Alicja Tabor (Magdalena Cielecka), dość niechętnie wraca w rodzinne strony, by opisać sprawę zaginionych dzieci z Wałbrzycha. Sprawiająca wrażenie apatycznej i mocno zdystansowanej kobieta rozpocznie śledztwo, którego tropy zaprowadzą ją do odkrycia mrocznych zagadek własnej przeszłości. Krocząc niepewnymi krokami za główną bohaterką zaglądamy przy okazji do wnętrz leśnych chat, peerelowskich blokowisk i zrujnowanych kamienic, w których, niczym pleśń w kącie ścian, rozrasta się ludzkie zło przybierające tu różną postać. Baśniowa aura i leśne legendy są właściwie jedynie zasłoną dymną. Krąg zbrodni otwiera i zamyka człowiek, a żadne siły nadprzyrodzone nie muszą go prowadzić przy tym za rękę.

Alicja Tabor (Magdalena Cielecka) wraca do rodzinnego Wałbrzycha, by napisać reportaż o znikających dzieciach. Dziennikarskie śledztwo stanie się też przyczynkiem do podróży w głąb rodzinnych tajemnic. Wszystko na tle niszczejącego, posępnego Wałbrzycha.

Gatunkowa hybryda, na którą zdecydowała się w powieści Joanna Bator, stanowiła zarazem gigantyczne wyzwanie przed filmowcem, który nie przerazi się "kotojadów" a literacki pierwowzór spróbuje przenieść na ekran. Borys Lankosz wydawał się kandydatem idealnym. Stylistyczną żonglerką zaskoczył w "Rewersie", w "Ziarnie prawdy" udowodnił, że w kinie gatunkowym porusza się jak ryba w wodzie. "Ciemno, prawie noc" natomiast oczekiwania spełnia właściwie jedynie w imponującej warstwie wizualnej i ekspozycji poszczególnych wątków. Brakuje odpowiedniego spoiwa, które zatarłoby wrażenie, że mamy do czynienia z dziełem chaotycznym, wybiórczym, powyginanym gatunkowo i, niestety, chwilami wręcz nudnym.

Kryminalnej intrygi jest w filmie Lankosza naprawdę niewiele. Dziennikarskie śledztwo, zresztą ukazane w bardzo pobieżny i pretensjonalny sposób, posuwa się dość ślamazarnie, razi uproszczeniami i niedomówieniami, prowadząc ostatecznie do ubogiego, a przede wszystkim rozczarowującego, finału. Poszczególne wątki nie zazębiają się w czasie, tempo co rusz jest rwane i szarpane, a to z kolei uniemożliwia budowanie napięcia. Film Lankosza wygląda fragmentami jak chaotyczny zlepek niekończących się retrospekcji. Z teraźniejszości filmowcy czerpią właściwie tylko mroczne ornamenty. Emocje nie sięgają zenitu, a ledwie krążą nisko nad horyzontem. W wałbrzyskim Twin Peaks agent Dale Cooper mógłby co najwyżej sprzedawać polisy ubezpieczeniowe.

W filmie Borysa Lankosza z całą pewnością czuć tytułową ciemność utożsamianą z ludzkim złem, które jest tu przyczynkiem do każdej indywidualnej i zbiorowej tragedii. Niestety, poza imponującą warstwą wizualną i dźwiękową, zupełnie zagubione jest tempo opowieści, przeniesionych wprost z książki dialogów nie da się słuchać, fabuła naszpikowana jest zbyt dużą liczbą wątków, których rozwiązanie rozczarowuje i nie dostarcza właściwie już żadnych końcowych emocji.

Fot. Adam Golec/Aurum Film

Reżyser próbuje jeszcze fragmentami dopieścić i tak już mocno przestylizowaną opowieść elementami horroru. Nocami spaceruje z kamerą po lesie, uganiając się za zakapturzonymi postaciami. Rodzinny dom głównej bohaterki skrzypi, trzeszczy, huczy, wydaje każdy możliwy złowrogi odgłos, ale specjalnie ani to nie jest potrzebne, ani nie buduje dodatkowego napięcia. Głównie dlatego, że wszystkie te zabiegi trwają ledwie chwilę. Jak wszystko w tym filmie. Lankosz zbyt wiele książki chciał zmieścić w niespełna dwugodzinnej produkcji.

Największym wyzwaniem jednak było zaadaptowanie na film baśniowej konwencji literackiego oryginału. Plątanina często bezsensownych i zupełnie nic niewnoszących kadrów z pogranicza snu i jawy nie wystarczy niestety do ochrzczenia "Ciemno, prawie noc" pełnokrwistą baśnią dla dorosłych. Choć w niewidzialnych wieżach tkwią niewinne księżniczki doznające upokarzającej krzywdy, po lesie snują się zgarbione czarownice oferujące łyk mleka zamiast zatrutego jabłka, a nieczyste siły dudnią w okiennice i roztrzaskują drzwi, to niestety są to tylko puste rekwizyty w rękach reżysera.

Lankosz daremnie spróbował przenieść bezpośrednio na ekran baśniowy język powieści, a to okazało zadaniem po prostu niemożliwym, wręcz misją samobójczą. Konsekwencją są karykaturalne dialogi ograbione ze spontaniczności oraz emocje i wystrzeliwane w próżnię kwestie, które podczas lektury brzmią jeszcze długo w naszej głowie, a w filmie ulatują szybciej niż czarny dym z wałbrzyskiego komina i szkodzą otoczeniu równie mocno. Cierpią na tym aktorzy, którym pozostaje jedynie gimnastyka twarzy i smutne spoglądanie w obiektyw.

W "Ciemno, prawie noc" elementy thrillera i kryminału mieszają się z konwencją baśni, horroru i dramatu społecznego. Tak bogata mieszanka powoduje jednak, że całość traci spójność, a każdy wątek i postać rozjeżdżają się w swoją stronę. To piękny wizualnie, ale piekielnie nierówny pod kątem konstrukcji i wartości artystycznej film. Na pewno unikalny jak na polskie standardy.

Fot. Adam Golec/Aurum Film

Magdalena Cielecka wydaje się trafionym wyborem do roli Alicji, lecz scenariusz nie daje dużej swobody aktorce, która właściwie gania tylko z punktu A do B za niewidzialnymi zmorami przeszłości. Kompletnie niezrozumiałym jest angaż do ledwie epizodycznych ról Marcina Dorocińskiego, Dawida Ogrodnika, Agaty Buzek czy Doroty Kolak. Fani ich talentu będą solidnie rozczarowani. Jak można jednak wykorzystać kilka minut na ekranie, pokazuje w fenomenalnym epizodzie Roma Gąsiorowska, zaś w roli gawędziarzy sprawdzają się Piotr Fronczewski i Jerzy Trela (przy tak zacnej barwie głosów, słuchanie jest przyjemnością wręcz obowiązkową).

Niedosyt i rozczarowane w "Ciemno, prawie noc" czuć nie tylko w kwestii marnowania tak wielkich aktorskich talentów. Do fabularnego kotła Lankosz wrzucił wiele filmowych konwencji, ale wyszła z tego rozgotowana papka, której brakuje wiodącego smaku. Szkoda, że producenci nie zdecydowali się na miniserial, który mógłby stać się prawdziwym hitem. Wówczas naszpikowana wątkami, postaciami i symbolami proza Joanny Bator znalazłaby odpowiedni filmowy metraż. Szkoda również, że Lankosz tak wiernie podszedł do literackich wytycznych, a nie dał sobie większej swobody interpretacyjnej. Mogło z tego wyjść coś naprawdę wybitnego. A tak jest ciemno. Jest prawie noc. Jest prawie udany film.

OCENA: 5/10

Tomasz Zacharczukt.zacharczuk@trojmiasto.pl

Film

5.0

66 ocen

Opinie (53) 1 zablokowana

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-23 14:32

Bez sensu...
Po co iść na film by oglądać czarny ekran?
Hehehe
Dobry żart?

5 lat
- 9 15
Twoja opinia

Zmień treść

Bez sensu... Po co iść na film by oglądać czarny ekran? Hehehe Dobry żart?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-23 14:51

Fatalny film. Kompletna porazka. (6)

Dobrze ze nie wydalem kasy na wyjscie do kina. Sciagnalem na laptopa i tylko stracilem czas. W kinie bym jeszcze poplynal z kasą kupujac popcorn i cole. Po co reklamuja takie słabe produkcje ? Ja wole kino amerykanskie, gangsterskie. Wartka akcja i ostre sceny.

Janusz z Szadółek
5 lat
- 16 23
Twoja opinia

Zmień treść

Dobrze ze nie wydalem kasy na wyjscie do kina. Sciagnalem na laptopa i tylko stracilem czas. W kinie bym jeszcze poplynal z kasą kupujac popcorn i cole. Po co reklamuja takie słabe produkcje ? Ja wole kino amerykanskie, gangsterskie. Wartka akcja i ostre sceny.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-23 14:52
  
  (4)
  
  A ja filmy o facecie w łódce
  
  5 lat
  - 13 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  A ja filmy o facecie w łódce
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2019-03-23 16:31
    
    Jaki tytul ? (3)
    
    Radek
    5 lat
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2019-03-23 16:48
      
      (2)
      
      Smierc w Wenecji
      
      5 lat
      
      14 0
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Smierc w Wenecji
      Regulamin dodawania opinii
      - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2019-03-23 19:30
        
        (1)
        
        Mistrz. Wygrałeś... Szkoda że 90% nie zajarzy o co chodzi
        
        5 lat
        
        5 4
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Mistrz. Wygrałeś... Szkoda że 90% nie zajarzy o co chodzi
        Regulamin dodawania opinii
        
        Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2019-03-23 19:33
        
        Ha Ha
        
        Bo Ci się wydaje, że tylko Ty taki bystry jesteś.
        
        Marcin
        5 lat
        
        6 2
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Bo Ci się wydaje, że tylko Ty taki bystry jesteś.
        Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-24 16:27
  
  Baran
  
  Baran jesteś
  
  Kam
  5 lat
  - 1 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Baran jesteś
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-23 15:11

szkoda kasy na polskie filmy

5 lat
- 8 17
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-23 15:38

Może by i człowiek poszedł, ale jak aktorzy(biedni i skromni, ha ha) wdają się w politykę (5)

i skowyczą za peło, to traci się szacunek do nich i chce

się wymiotować!
5 lat
- 30 52
Twoja opinia

Zmień treść

i skowyczą za peło, to traci się szacunek do nich i chce
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-23 16:20
  
  Mówisz o kre%#$& Zelniku? (4)
  
  To prawda, PiS potrafi robić z ludźmi zatrwazajace rzeczy
  
  5 lat
  - 25 10
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  To prawda, PiS potrafi robić z ludźmi zatrwazajace rzeczy
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2019-03-23 17:41
    
    Ta cała polityka, niezależnie od opcji, równo wam zryla berety.
    Jesteście tylko marionetkami w ich rękach.
    Ludzi bez honoru i klasy.
    Skupcie się na własnym życiu bo jest krótkie.
    
    5 lat
    
    16 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Ta cała polityka, niezależnie od opcji, równo wam zryla berety. Jesteście tylko marionetkami w ich rękach. Ludzi bez honoru i klasy. Skupcie się na własnym życiu bo jest krótkie.
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2019-03-24 01:25
    
    Pan Zelnik? (2)
    
    Zryty pełowcu, butów nie jesteś wart mu zawiązać!
    
    5 lat
    
    5 13
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Zryty pełowcu, butów nie jesteś wart mu zawiązać!
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2019-03-24 14:37
      
      (1)
      
      pewnie babcia z plebanii, fanatyczka pisdziorów.
      albo drugoplanowa aktoreczka serialowa niejaka Figurska
      
      5 lat
      
      4 2
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      pewnie babcia z plebanii, fanatyczka pisdziorów. albo drugoplanowa aktoreczka serialowa niejaka Figurska
      Regulamin dodawania opinii
      - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2019-03-25 03:33
        
        Nie, fanatyk kody
        
        Śmierdzielu jeden
        5 lat
        
        1 0
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-23 16:19

Byłem

Szkoda talentu Pani Kolak i innych świetnych aktorów, zmarnowany potencjał l

5 lat
- 20 6
Twoja opinia

Zmień treść

Szkoda talentu Pani Kolak i innych świetnych aktorów, zmarnowany potencjał l
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-23 16:33

Książki nie przebrnąłem. (1)

Z filmem pewnie będzie podobnie.

Jobejt
5 lat
- 15 5
Twoja opinia

Zmień treść

Z filmem pewnie będzie podobnie.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-28 14:23
  
  Ja też. Lubię tę autorkę, ale nie dałam z tym rady. Myślałam, że chociaż film będzie dobry, a tu wszędzie słabe recenzje...
  
  5 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Ja też. Lubię tę autorkę, ale nie dałam z tym rady. Myślałam, że chociaż film będzie dobry, a tu wszędzie słabe recenzje...
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-23 17:16

(1)

Kogel mogel lepszy...polecam.

Kapitan_As
5 lat
- 5 13
Twoja opinia

Zmień treść

Kogel mogel lepszy...polecam.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-23 17:41
  
  Ok
  Ale jednak lepiej znajduje planetę singli.
  Film w moich kręgach nosi miano kultowego, podobnie jak kac wawa.
  
  5 lat
  - 1 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Ok Ale jednak lepiej znajduje planetę singli. Film w moich kręgach nosi miano kultowego, podobnie jak kac wawa.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-23 18:29

Dobry początek recenzji (1)

"w tym czarnym czarnym lesie..."
hehe z dzieciństwa to pamiętam. Muszę postraszyc dzieci tą opowieścią

5 lat
- 8 6
Twoja opinia

Zmień treść

"w tym czarnym czarnym lesie..." hehe z dzieciństwa to pamiętam. Muszę postraszyc dzieci tą opowieścią
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-26 15:07
  
  Dzieci dzisiaj mają bajki straszniejsze od tej "historii"
  
  5 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-23 19:52

Oczko się odlepiło temu misiu

dajmiech
5 lat
- 3 1
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-23 20:17

Polecacie książkę ? (6)

5 lat
- 6 1
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-23 20:25
  
  Gorąco polecam.
  
  Czytałam z zapartym tchem. A później już wszystko, co napisała J. Bator.
  
  Koga
  5 lat
  - 8 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Czytałam z zapartym tchem. A później już wszystko, co napisała J. Bator.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-24 01:26
  
  Nieee, cieni na! (1)
  
  I farsa!
  5 lat
  - 1 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2019-03-25 17:05
    
    nie polecam
    
    Byłam zaskoczona tym, że autorka "Piaskowej Góry", bardzo dobrze opowiedzianej i spójnej historii (choć niepozbawionej egzaltacji) popełniła słabiznę opartą na niezamierzenie karykaturalnych wątkach z obszaru politycznej poprawności w postaci czytadła "Ciemno, prawie noc".
    Czego tam nie ma: metafizyczne kobiety-kociary, torturowane koty i pluszowy miś, bohaterowie charakteryzowani przez wyśmiewaną część garderoby i nic więcej, pedofilia, kazirodztwo, legendy o księżnej Daisy, dziewczynka w różowym płaszczyku,prawie każdy mieszkaniec Wałbrzycha jest genderowo niestandardowy i pochodzi z mniejszości kulturowej (Grecy, Romowie, Żydzi, Niemcy), jest nawiedzony dom, jest duch, są wizje, jest samobójstwo nastolatki, porwania i śmierć porwanych dzieci, są lokalni wizjonerzy, handel kostnymi relikwiami, główna bohaterka, która wyzwala się feministycznie podejmując trudną decyzję o niegoleniu nóg.
    A, wiem czego nie ma: mimo otwarcia książki jako kryminału opartego na śledztwie dziennikarskim głównej bohaterki, to to śledztwo jest żałosne, a zwłaszcza jego zwieńczenie.
    
    5 lat
    
    3 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Byłam zaskoczona tym, że autorka "Piaskowej Góry", bardzo dobrze opowiedzianej i spójnej historii (choć niepozbawionej egzaltacji) popełniła słabiznę opartą na niezamierzenie karykaturalnych wątkach z obszaru politycznej poprawności w postaci czytadła "Ciemno, prawie noc". Czego tam nie ma: metafizyczne kobiety-kociary, torturowane koty i pluszowy miś, bohaterowie charakteryzowani przez wyśmiewaną część garderoby i nic więcej, pedofilia, kazirodztwo, legendy o księżnej Daisy, dziewczynka w różowym płaszczyku,prawie każdy mieszkaniec Wałbrzycha jest genderowo niestandardowy i pochodzi z mniejszości kulturowej (Grecy, Romowie, Żydzi, Niemcy), jest nawiedzony dom, jest duch, są wizje, jest samobójstwo nastolatki, porwania i śmierć porwanych dzieci, są lokalni wizjonerzy, handel kostnymi relikwiami, główna bohaterka, która wyzwala się feministycznie podejmując trudną decyzję o niegoleniu nóg. A, wiem czego nie ma: mimo otwarcia książki jako kryminału opartego na śledztwie dziennikarskim głównej bohaterki, to to śledztwo jest żałosne, a zwłaszcza jego zwieńczenie.
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-27 18:43
  
  Nie
  
  Dałem szansę i po stu stronach odłożyłem. Zwyczajnie nudne.
  
  Asd
  5 lat
  - 0 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Dałem szansę i po stu stronach odłożyłem. Zwyczajnie nudne.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-28 14:24
  
  Nie. Bator dobrze pisze i warto sięgnąć po jej książki, ale po tej można się do autorki zrazić. No chyba że komuś akurat takie powieści pasują - nie oceniam, po prostu nie podobało się ani mi, ani nikomu z moich znajomych.
  
  5 lat
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Nie. Bator dobrze pisze i warto sięgnąć po jej książki, ale po tej można się do autorki zrazić. No chyba że komuś akurat takie powieści pasują - nie oceniam, po prostu nie podobało się ani mi, ani nikomu z moich znajomych.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-05-14 11:03
  
  ksiązka
  
  Powieść genialna i bardzo mroczna - tytuł oddaje klimat tej książki.
  
  Ania
  4 lata
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Powieść genialna i bardzo mroczna - tytuł oddaje klimat tej książki.
  Regulamin dodawania opinii