• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Orunia, czyli jak po partaczach nastały parki

Jakub Knera
15 stycznia 2010 (artykuł sprzed 14 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat O Cyganie i Krzyżakach, czyli początki Suchanina
W 1878 roku uruchomiono linię tramwaju konnego na Orunię, a w 1896 r. regularne połączenie tramwajów elektrycznych - jadąc do Gdańska, musiały pokonać aż 3 mijanki. Po raz ostatni tramwaje jechały na tej trasie w 1971 roku. W 1878 roku uruchomiono linię tramwaju konnego na Orunię, a w 1896 r. regularne połączenie tramwajów elektrycznych - jadąc do Gdańska, musiały pokonać aż 3 mijanki. Po raz ostatni tramwaje jechały na tej trasie w 1971 roku.

Mało która z gdańskich dzielnic miała tak burzliwe dzieje, jak Orunia. Równie o mało którą tak bardzo dbano, zwłaszcza z powodu obszarów zielonych, czego pozostałością do dziś jest malowniczy Park Oruński.



Herb Oruni, ustanowiony przez senat Wolnego Miasta Gdańska w 1924 r. Herb Oruni, ustanowiony przez senat Wolnego Miasta Gdańska w 1924 r.
Nazwa dzielnicy jest związana z przepływającą tędy rzeką, która na początku nazywała się Orana lub Orania. Chodzi oczywiście o dzisiejszy Potok Oruński, który przed XIV wiekiem przemierzał osadę w poprzek. Dopiero później rezydujący tu Krzyżacy skrócili bieg rzeki tak, że znalazł swoje ujście w Kanale Raduni, tam gdzie dziś uchodzi Potok Oruński.

Orunia kilkakrotnie zmieniała swoją nazwę - Niemcy przekształcili ją w Ohrę lub die Aur, odnotowywano także wersje Oruń, Ora lub Orra, bez końcówki "nia" i "na". Na dzisiejszą wersję nazwy wpłynęli Kaszubi, którzy samogłoskę "a" pod wpływem głoski nosowej "ń", zwężali do "u", co przekształciło ją w obecną Orunię.

Mieszkańcy Gdańska często mylą poszczególne części tej dzielnicy. Wzdłuż ulicy Małomiejskiej znajduje się tzw. Oruńskie Przedmieście, a dalej dzielnica Gdańsk Południe, której część potocznie zwana jest Orunią Górną. W okolicach przystanku SKM znajduje się właściwa Orunia, natomiast od zjazdu z ulicy Małomiejskiej w Trakt Św. Wojciecha rozciągają się Stare Szkoty.

Te ostatnie nigdy nie cieszyły się dobrą sławą. Jeszcze w XV wieku, gdy była to wieś, jej mieszkańcy nie podlegali prawu miejskiemu, nie musieli płacić podatków, a wytwarzający tutaj rzemieślnicy działali poza organizacją cechową, zwano ich więc partaczami. Dla gdańszczan stanowili konkurencję, oferując towary po znacznie niższych cenach. W latach 20. XVII wieku znajdował się tu azyl, dający schronienie łotrom i zabójcom, którzy dopuścili się przestępstw w Gdańsku. Po wojnach napoleońskich osada uległa pauperyzacji i zamieszkali ją przede wszystkim ludzie z marginesu społecznego.

Historia nie najlepiej obchodziła się z Orunią. Gdańszczanie wykorzystywali więc każdą okazję, aby wyrządzić szkodę tutejszym mieszkańcom i działać na ich niekorzyść. W latach 30. XV wieku spustoszyli ją husyci, sprowadzeni do walki z Krzyżakami przez Władysława Jagiełłę.

Orunia ucierpiała dotkliwie podczas wojen szwedzkich i sto lat później podczas pierwszej wojny sukcesyjnej, na początku XVIII wieku, kiedy wojska rosyjskie oblegały Gdańsk, domagając się wydania Stanisława Leszczyńskiego. Liczne zniszczenia miały tutaj miejsce także podczas wojen napoleońskich.

Ale Orunia miała także swoje dobre okresy. Na przełomie XVI i XVII wieku zyskała status luksusowej dzielnicy, którą interesowali się gdańscy patrycjusze, przyjeżdżający tutaj z powodu walorów rekreacyjnych - pozostałościami po tym okresie są barwne dworki z ogrodami owocowymi oraz słynny Park Oruński. W XIX wieku powstało tutaj kilka karczm, a w latach 70. uruchomiono pierwszą linię tramwaju konnego (drugą w Gdańsku!). Na początku XX w. była największą robotniczą dzielnicą w mieście, budowano tu nowe osiedla i kamienice czynszowe.

O atrakcyjności dzielnicy przez długi czas stanowiły przestrzenie zielone. Swój park założył tu zamożny gdański kupiec, Andrzej Schopenhauer, a na terenie Starych Szkotów mieścił się Ogród Schahnasjahna. Najbardziej popularny jest malowniczy Park Oruński - o jego atrakcyjności świadczy malownicze położenie i bliska odległość do centrum oraz dwa wzgórza, z których można zobaczyć panoramę Gdańska.

Przy pisaniu tekstu korzystałem z książki "Orunia, Stare Szkoty i Lipce" Jerzego Sampa oraz "Dziejów Gdańska" pod redakcją Edmunda Cieślaka.

W przyszłym tygodniu będziecie mogli przeczytać o pochodzeniu nazw Aniołki i Strzyża.


Chcesz wiedzieć, co oznacza nazwa twojej dzielnicy? Interesuje cię pochodzenie nazw innych dzielnic i osiedli w Trójmieście? Śledź nasz cykl historyczny poświęcony trójmiejskim nazwom.

Opinie (160) ponad 10 zablokowanych

  • Ciekawy artykuł (8)

    Orunia jakiej nie znamy...

    • 241 5

    • (1)

      Pewna rzecz pozostała bezzmienna

      "...natomiast od zjazdu z ulicy Małomiejskiej w Trakt Św. Wojciecha rozciągają się Stare Szkoty... ...zamieszkali ją przede wszystkim ludzie z marginesu społecznego. "

      • 25 10

      • bo tu starcy ze Szkocji przyjeżdżali

        • 6 6

    • azyl, dający schronienie łotrom i zabójcom, którzy dopuścili się przestępstw w Gdańsku. Po wojnach napoleońskich osada uległa

      pauperyzacji i zamieszkali ją przede wszystkim ludzie z marginesu społecznego coś się zmieniło?

      • 23 12

    • nie ma takiej dzielnicy jak Gdansk Poludnie czy Orunia Gorna!!!!!!! (3)

      TO SĄ OSIEDLA!!!!!!!!!!!!!!

      • 8 17

      • osiedla i dzielnice

        orunia gorna owszem osiedle ale gdansk poludnie to juz dzielnica w ktorej miesci sie osiedle orunia gorna

        • 14 0

      • to nie są osiedla (1)

        szanowny czytelniku. skontaktuj się z właściwym urzędem a zobaczysz ze zaskoczą ciebie tak jak i mnie zaskoczyli. w skład dzielnicy Gdańsk południe wchodzą Chełm, Ujeścisko, Orunia Górna, Zakoniczyn. jedyne czego nie byli w stanie mi powiedzieć to czy Łostowice również. ciekawostka bo defakto nikt o tym nie wie a tak jest. Pozdrawiam

        • 15 0

        • dla chetnych

          zarowno ktorzy widzieli jak i jeszcze nie widzieli jak podzial miasta wyglada

          http://www.gdansk.pl/samorzad,647.html

          • 5 0

    • Ciekawy tekst

      Zgadzam się ciekawy artykuł.

      • 12 0

  • Fajny artykuł (2)

    Nie zawsze mamy czas, żeby czytać książki historyczne i dociekać skąd wywodzi się naze miasto, ulice dzielnice etc. Fajnie, że na stronie trójmiasta chociaż w niewielkim stopniu pojawiają się wątki historyczne. Pozdrawiam

    • 182 4

    • Tak (1)

      Popieram inicjatywę:)Bardzo ciekawy artykuł
      Proszę o więcej.
      Uważam że Gdansk jest pełen pięknych historii ,tajemniczych zakątków które warto przybliżyć innym mlodszym pokoleniom

      • 2 0

      • O rany!

        • 2 0

  • Obecna Orunia to niestety blokada dróg dojazdowych i dawniej wspaniałe kamienice rozlatujące się (6)

    Na Oruńskim przedmieściu jak i Orunii są budynki które zachowały resztki swojej świetności lecz ich ostatnie remonty to czasy powojenne. Kilka budynków z ładnymi elewacjami warto odbudować reszta niestety prawdopodobnie już jest nie do uratowania bo obecne władze Gdańska związane z P Adamowiczem który lubi uśmiechać się na festynach w parku Oruńskim planują wygasić dzielnicę co by to nie oznaczało dobrze to nie wróży.

    • 127 6

    • Adamowicz ty psie

      zamiast pieknych kamienic na Oruni wolisz wydawac kase na odnawianie obrzydliwych bloków!!!!

      • 8 7

    • cudny masz nick (4)

      szkoda,że Oruni piszemy przez jedno "i"

      • 1 8

      • (2)

        śmieszą mnie ludzie którzy zamiast wczuwać się w sens czyjejś wypowiedzi szukają niewstawionego przecinka w tekście lub jakiejś literówki. Ogarnij się dziewczyno

        • 9 1

        • a mnie śmieszą gamonie którzy nie znają zasad pisowni j. polskiego i pouszczają innych (1)

          A poźniej najmądrzejsi, tylko jak przyjdzie co do czego to nie wiedzą jak się pisze rzadko i jadą mądrale przez "ż".

          • 1 5

          • *pouczają - miało być

            • 2 2

      • mieszkanka jestes tepa ale jest demokracjia i masz prawo sie wypowidziec

        • 2 1

  • A co ze Szkotami (7)

    Fajnie, że kolega redaktor objaśnił nazwę Orunia. Bardziej jednak zagadkowa jest nazwa Stare Szkoty? Czyżby jacyś szkoccy osadnicy chcieli się osiedlać w tak niebezpiecznej dzielnicy?!

    • 66 5

    • zapewne tak, najpierw tam osiedli a potem zmelinieli ci biedni Szkoci w realiach gdańskiej ziemi;)

      Są też Nowe Szkoty....

      • 9 1

    • i na Szkoty przyjdzie czas,spoko.

      • 6 3

    • pierwotna nazwa brzmiała (1)

      Stałe Szkody ;)

      • 5 4

      • Heheh "Panie, zasłałem łóżko"

        "To bardzo dobrze Janie!
        -oj nie bałdzo, nie bałdzo"

        • 9 1

    • mówisz i masz (2)

      Stare Szkoty (dawniej: Szotland Stary, kaszb. Stôri Szotland, niem. Altschottland) – część gdańskiej dzielnicy Chełm i Gdańsk Południe. Obszar Starych Szkotów jest obecnie w znacznej mierze opustoszały, znajdują się tu nieliczne domy mieszkalne.

      Stare Szkoty są darowizną księcia Świętopełka na rzecz biskupa kujawskiego, darowiznę potwierdził w osobnym dokumencie Mściwoj II w 1277. Od XVI w. osada zamieszkana przez mennonitów, Żydów i Szkotów. W Kolegium Jezuickim studiowali Józef Wybicki i Jacek Rybiński.

      • 10 0

      • ojojoj

        to czarne zaraz się upomni o dzielnicę...

        • 6 3

      • hm

        dla tych co zaraz zaczną myśleć o szkotach w kiltach biegających po gdańsku, przypominam że kilty pojawiły się ok. XVIII wieku, więc pewnie ani nie biegali oni po gdańsku w takim stroju, ani żaden braveheart w kilcie nie walczył.

        • 4 0

  • Orunia - dzielnica wojujących kobiet:P

    • 40 9

  • Trakt św Wojciecha równa poziomen do stanu oruńskich XIX w kamienic. (2)

    To dopiero siara i wstyd. Ot wjazd z Polski do dumnego "Grodu nad Motławą" ech rzygać się chce. Czy do euro 2012 wyremontują ta cholerną ulicę???????????????????????

    • 100 6

    • nie wyremontują, bo miasto nie ma kasy.

      Wszystko idzie na pomniki Budyunia - ECS i PGE Baltic-s****tic Arene

      • 8 4

    • Trak Św Wojciecha

      Trakt byl remontowany od Urzedu Wojewodzkiego jakos na poczatku 2000/01/02 roku, jakoś tak, a studzienki pozapadaly sie rok pozniej. Kola mozna urwac jadac prawym pasem, ale Budyn nie pociagnie tej firmy co to robila do odpowiedzialnosci bo to jego kolesie. Kolesiostwo wygralo przetarg i teraz nie ma juz na droge gwarancji bo dziwnym trafem skonczyla sie szybciej nie powinna, albo wcale jej nie bylo.

      Dla Budynia Gdańsk jest miedzy Arkadia, gdzie mieszka, a stadionem Lechii i nowym stadionem miejskim (nie-Lechii) w Letniewie.

      • 9 5

  • orunia (1)

    szkoda, że o tej dzielnicy gdanska zapomialy wladze miasta. jest ona niestety mocno zaniedbana nie mowie tu o oruni gornej lecz o starej oruni.
    warto by zajac sie ta dzielnica.lezka sie kreci w oku gdy patrzy sie na zdjecie z tramwajami szkoda , ze dzis nie jezdzi nr 6 na orunie.moze kioedys w porzyszlosci wroca stare dobre tramwaje.

    • 77 1

    • W Krakowie mają fajne

      W Krakowie mają ładne tramwaje w stylu retro. Wyremontowali swoje stare tramwaje i je wypuścili w trasy ;-) Dzięki temu nadają niesamowity klimat staremu miastu ;o)

      • 15 1

  • Fajny artykul, (6)

    troche powierzchowny i niedokladny, ale coz wymagac od takiej drobnej wzmianki.
    Zasmucilo mnie cos innego.
    Byla linia tramwajowa?
    Byla.
    I komu ona przeszkadzala?
    Teraz by sie przydala.

    • 98 3

    • Poparcie w 100%!!!

      A teraz mamy dojazdy Traktem zakorkowanym rano i coraz częściej popołudniu a nawet pod wieczór... :(

      • 22 0

    • Nie (1)

      Wyobrażacie sobie, że teraż w tym natłoku samochodów byłyby jeszcze tramwaje, które raczej nie miałyby osobnego torowiska? Co innego gdyby zamast kanału Raduni zrobić torowiska, a rzekę puścić z drugiej strony traktu. Kto jest za?

      • 0 21

      • O wiele prościej jeszcze bardziej zagęścić SKM-ki i wybudować planowane przystanki Śródmieście i Czerwony Most (koło Sandomierskiej)

        • 11 0

    • to że tramwaj nie znaczy że po torach jeździł :P więc czy faktycznie ktoś coś zlikwidował ?:P

      • 0 7

    • A wcale tak barwnie nie było...

      Tramwaj, zgodnie z opowieściami mojej babci, był zmorą komunikacyjną. Wspomniane 3 mijanki na trasie powodowały, że jechało się i jechało i nie miało to końca. W normalnych okolicznościach tramwaj jest tworem wspaniałym, ale nie na Orunię. Gdy go w końcu zlikwidowali i zaczęły jeździć autobusy jako podstawowy środek komunikacji wszystkim ulżyło...:)

      • 3 2

    • żal..oj żal...

      mi tez brak tramwaju i na orunię i na łąkową.na orunię jeżdzila 6-pamiętam a na łąkową do zajezdni dużo innych tramwaji zjeżdżało....komu to wadziło!!!!!!!!?omijał by czlowiek korki...fajnie byloby!

      • 6 0

  • Jedna z mijanek wypadała obok knajpy i załoga tramwaju tak działała, aby (4)

    spragnieni pasażerowie zdążyli wyskoczyć na setkę. Polak potrafi!

    • 49 6

    • (3)

      Knajpa to Adria

      • 13 0

      • szkoda ze nie ma juz ani knajpy ani tramwajow :/ (2)

        • 13 0

        • Dzwonki w tramwaju były jak w teatrze. W knajpie na bufecie zawsze stała (1)

          bateria setek. Dla dzieci oranżada. Konduktor też chlapnął. Piękne czasy!

          • 13 0

          • Mało kto kojarzy fakt likwidacji części linii tramwajowych po 1970 roku z obawami PZPR

            o użycie kamienia tłuczonego z torowisk w celach "chuligańskich".

            • 4 0

  • PAMIETAM ORUNIĘ JAK NA FOTCE (1)

    Menelstwo było bardziej przyjazne. Dzieciaki choć samopas - było bezpieczniesze na ulicy niż dziś pod opieką.

    • 65 5

    • tak tak, jak się było młodszym to wszystko WYDAWAŁO SIĘ o wiele lepsze niż w rzeczywistości.

      • 9 6

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane