• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Jak to z pociągiem w Wielkim Kacku było

Mariusz Pająk
4 marca 2010 (artykuł sprzed 14 lat) 
Dworzec w Wielkim Kacku. Dworzec w Wielkim Kacku.
Tędy biegnie dziś ulica Starodworcowa. Fotografia opublikowana w miesięczniku "30 dni", kwiecień 2001 r. Skan Mikołaj Wierzbicki. Tędy biegnie dziś ulica Starodworcowa. Fotografia opublikowana w miesięczniku "30 dni", kwiecień 2001 r. Skan Mikołaj Wierzbicki.

W większości polskich miast główna ulica, prowadząca do dworca, kojarzy się z koleją. Ul. Dworcowa jest w śródmieściu Gdyni i Sopotu oraz na gdańskiej Oruni. W Wielkim Kacku jest podobnie: na dworzec wiedzie ulica Nowodworcowa. Ulica Starodworcowa już nie, ale przywołuje dawne wspomnienia z kart historii wsi Wielki Kack.



Podpisany 28 czerwca 1919 r. w Wersalu traktat pokojowy przywrócił Polsce część Pomorza i niewielki, bo tylko 72-kilometrowy, dostęp do morza. Ze względów militarnych i ekonomicznych, gdyż za tranzyt przez obce terytorium trzeba było płacić cło, polskie władze zdecydowały się na budowę nowej linii kolej, która miała omijać Wolne Miasto Gdańsk.

Ustawa z 18 lutego 1921 roku o budowie linii kolejowej Kokoszki-Gdynia upoważniała Ministra Kolei Żelaznych do opracowania projektu, "ułożenia" kosztorysu budowy, oznaczenia stacji i przystanków oraz do oznaczenia terminu otwarcia ruchu.

Uroczystego otwarcia nowej linii kolejowej Gdynia-Kokoszki, liczącej 23 km, dokonano 20 listopada 1921 r. Linia kolejowa przebiegała przez ówczesną wieś Wielki Kack, obecną ulicę Starodworcową zobacz na mapie Gdyni. Do dziś pozostały na niej dwa bliźniacze budynki, pod numerem 32 i 34, z roku 1928, które po remoncie straciły swój "kolejowy" klimat. Jej dawny przebieg wyznacza pozostawiony stary nasyp kolejowy, który do dzisiaj można oglądać przy ul. Źródło Marii zobacz na mapie Gdyniza obwodnicą, a oddziela go od Starodworcowej trójmiejska obwodnica. Torowisko biegło obecnymi ulicami Nałkowskiej, Starodworcową, częścią Ornej oraz częścią ulicy Źródła Marii, za obwodnicą.

Po pierwszym dworcu kolejowym w Wielkim Kacku pozostały tylko pożółkłe fotografie, a w miejscu tym obecnie znajduje się ul. Siewna. Budynek pierwszego i nieczynnego dworca kolejowego został spalony w czasie działań wojennych we wrześniu 1939 r.

Wzrost eksportu węgla ze Śląska przez Gdynię, głównie do Skandynawii, wymusił konieczność budowy tzw. kolejowej magistrali węglowej (457 km), największej inwestycji kolejowej II Rzeczpospolitej. W 1930 roku spółka Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe S.A., z siedzibą w Paryżu, wybudowała nową linię, której przebieg istnieje do dzisiaj, a stary tor częściowo usunięto, tworząc drogę. Udzielona prywatnej spółce koncesja na budowę i eksploatację trasy wygasłaby - gdyby nie wybuch II wojny światowej - dopiero 31 grudnia 1975 roku. Wybudowanie magistrali pod kierownictwem inż. Józefa Nowkuńskiego w znacznym stopniu przyczyniło się do rozwoju gdyńskiego portu. Wybudowanie magistrali, łączącej Herby Nowe na Śląsku z portem w Gdyni, miało ogromne znaczenie gospodarcze i polityczne, społeczne i militarne dopiero co odrodzonego państwa polskiego.

Z uwagi na bardzo trudny teren na Kaszubach, jest to typowa linia górska z ostrymi, wyprofilowanymi zakrętami i stromymi podjazdami. Istniały (już zlikwidowane) tory łapankowe, czyli specjalne bocznice na zjazdach, na które kierowano wagony, które się oderwały od pociągu w czasie podjazdu. Kolejarze na szlaku meldowali na następne posterunki, czy pociąg, który właśnie przepuścili, miał sygnały końcowe, co oznaczało, że żadne wagony się nie oderwały. Jeżeli sygnałów na ostatnim wagonie nie było, wiadomo było, że część składu właśnie jedzie z powrotem z górki - wtedy takiego uciekiniera kierowano na tory łapankowe. Taki tor jeszcze kilkanaście lat temu odchodził ze stacji Wielki Kack przez ulicę Sopocką. Nasyp tego toru istnieje nadal. Stosowano też często drugą lokomotywę, popychającą pociągi pod górę. Odcinek Gdynia - Osowa (obecnie Gdańsk Osowa) był dwutorowy, z uwagi na bezpieczeństwo (właśnie te odrywające się wagony) i większe natężenie pasażerskiego ruchu lokalnego. Pierwotny jego przebieg został lekko zmodyfikowany (stąd ulice Starodworcowa i Nowodworcowa zobacz na mapie Gdyniw Wielkim Kacku). W pobliżu stacji Gdynia Główna, gdzie tory odchodzą w bok od linii gdańskiej, także (z powodu stromizny) zastosowano tor łapankowy (istnieje do dziś), a już między Gdynią Główną a portem był zbudowany tor hamujący (zasypany cienką warstwą piasku), służący do tego samego, co tor łapankowy.

Linia Bydgoszcz - Kościerzyna - Wielki Kack - Gdynia od 1939 r. jest linią lokalną, nie modernizowaną, więc, pomijając znikające stacje i odgałęzienia, jest dzisiaj niemal skansenem przedwojennych kolei.

Mariusz Pająk jest miłośnikiem historii Gdyni, historycznym i społecznym publicystą, przy tym wieloletnim radnym miasta, a także przewodniczącym rady dzielnicy Wielki Kack.


Interesujesz się historią i kolejami?


Czy wiesz, gdzie stał pierwszy dworzec kolejowy w Gdańsku?

Ile czasu potrzebowała przedwojenna LuxTorpeda na przejechanie z Gdańska do Warszawy?
Mariusz Pająk

Co Cię gryzie - artykuł czytelnika to rubryka redagowana przez czytelników, zawierająca ich spostrzeżenia na temat otaczającej nas trójmiejskiej rzeczywistości. Wbrew nazwie nie wszystkie refleksje mają charakter narzekania. Jeśli coś cię gryzie opisz to i zobacz co inni myślą o sprawie. A my z radością nagrodzimy najciekawsze teksty biletami do kina lub na inne imprezy odbywające się w Trójmieście.

Opinie (92) 4 zablokowane

  • No proszę - prywatna firma z kapitałem zagranicznym wybudowała najważniejszą inwestycję kolejową II RP.

    A dlaczego mamy taki syf na kolei od 20 lat wolnej III RP?

    Bo tym wszystkim zarządza państwowe PKP ze 100% polskim kapitałem!

    I co, są jeszcze jacyś przeciwnicy prywatyzacji?

    • 22 2

  • Uwielbiam jeździć tą trasą (1)

    Raz miałem nawet okazję pociągiem retro. Pozdrawiam (przyjaznych podróżnym) kolejarzy!

    • 70 1

    • ja też uwielbiam tę trasę :)

      szkoda że człowiek nie ma już tyle czasu co kiedyś. oj przejechałoby się gdzieś na kaszuby...:)

      • 5 0

  • Prosimy o selekcję tych artykułów o historii by łatwo je znaleźć !!! (1)

    • 47 2

    • w archiwum portalu można je wszystkie wyszukać poprzez wybranie kategorii "historia": http://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/archiwum.php?kategoria=100&akcja=szukaj

      • 4 1

  • chcieli-musieli i zrobili.. i to bez ociagania sie. (1)

    a co metropolitarna ? od dawna byla potrzeba, ale wlodarze nic nie dzialali, teraz sa pieniadze z ue i dalej nie ma i nie bedzie na czas. kiedy powstanie? sporo lat po euro2012

    • 22 0

    • znamienne

      18 lutego 1921 ustawa - 20 listopada 1921 otwarcie = 9 miesięcy.
      To wiele mówi o sprawności naszego państwa wówczas i obecnie.

      • 12 0

  • Gratuluję artykułu

    Super artykuł, wreszcie zaczynają się ukazywać artykuły profesjonalnie napisane opisujące ciekawie historyczne wydarzenia.

    • 28 0

  • PKP PLK ma w nosie remontowanie linii lokalnych!

    Firma odpowiedzialna za stan torowisk w PKP czyli PKP PLK ma w nosie remonty linii lokalnych. Wiele już pozamykano ze względu na coraz gorszy stan torowisk a co za tym idzie zmniejszenie prędkości a więc pasażerowie wybierają inne środki transportu a więc i potoki pasażerskie spadają na tych liniach.

    Teraz PKP PLK liczy że na unijne środki wyremontuje się w ramach Kolei Pomorskiej Metropolitalnej tez opisywany odcinek - a co w przypadku jeżeli nie powstanie PKM?

    • 30 1

  • Kolejny ciekawy artykuł o historii Trójmiasta

    • 142 3

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane