• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Kod Carstena? O czym mówią zdobienia gmachów Politechniki Gdańskiej

Janusz Waluszko, Biblioteka PG
20 kwietnia 2019 (artykuł sprzed 5 lat) 
Gmach Główny Politechniki Gdańskiej. Zarówno na tym budynku, jak i innych gmachach uczelni znajdziemy wiele ornamentów o mniej lub bardziej oczywistym znaczeniu symbolicznym. Gmach Główny Politechniki Gdańskiej. Zarówno na tym budynku, jak i innych gmachach uczelni znajdziemy wiele ornamentów o mniej lub bardziej oczywistym znaczeniu symbolicznym.

Przebogate zdobienia gmachów Politechniki Gdańskiej mogą być odbierane jako drogowskaz po budynkach tej uczelni, ale znaczenie niektórych z nich do dziś trudno nam zrozumieć - pisze Janusz Waluszko z Politechniki Gdańskiej.



Poniższy artykuł został pierwotnie opublikowany w marcowym wydaniu Pisma PG, na stronach 46-49.

Zespół Politechniki to jeden z najciekawszych obiektów powstałych w swoim czasie i jeden z cenniejszych zabytków Gdańska z początków XX wieku. Jako prestiżowa budowla cesarska uzyskał bogaty wystrój architektoniczny, a położenie z dala od Śródmieścia w dużym stopniu pozwoliło mu uniknąć zniszczeń w czasie wojny.

Autor zrealizowanej wersji projektu, Albert Carsten (1859-1943), późniejszy profesor Wydziału Architektury, dziekan Wydziału Budownictwa i prorektor PG, stworzył swoje dzieło na zamówienie cesarza. Osobiście realizował budynki bardziej nowoczesne, w tym swoją willę przy obecnej ulicy Batorego 10 zobacz na mapie Gdańska, ale w 1904 roku gusty były jeszcze bardzo historyzujące, eklektyczne, czasem lekko secesyjne.

Wszechobecne maszkarony: niektóre nienaruszone, inne odnowione, jeszcze inne zniszczone. Wszechobecne maszkarony: niektóre nienaruszone, inne odnowione, jeszcze inne zniszczone.
Gmachy przybrały formę "manieryzmu gdańskiego" (tu udanego dużo bardziej niż w Śródmieściu Gdańska), z ceglanymi fasadami i bogatą kamieniarką. Elementem tej ostatniej - ale także wielu wnętrz, balustrad, ogrodzeń itp. - jest symbolika, przejawiająca się w licznych detalach ozdobnych.

Najstarsze gmachy PG są nią wręcz przeładowane.

I tu pojawia się pytanie o jej charakter: czy była to zwyczajna ozdoba, czy mówienie obrazem - mówienie wprost, aluzją czy po prostu... żart?

  • Symbole chemiczne na klatce schodowej w gmachu Wydziału Chemicznego.
  • Symbole chemiczne na klatce schodowej w gmachu Wydziału Chemicznego.
Michał Giorew w swoim studium o symbolice Gmachu Głównego Politechniki Gdańskiej podkreślał związki symboliki obecnej na ścianach Politechniki Gdańskiej z symbolami masonerii, która w tamtym czasie była bardzo popularna wśród elit niemieckich. Warto dodać, że w pobliżu Politechniki, przy ulicy Własna Strzecha zobacz na mapie Gdańska, istniał budynek loży masońskiej "Zum siegenden Licht" ("Pod zwycięskim światłem") - przejęty przez uczelnię już w latach 30. ubiegłego wieku. Dziś mieści on Katedrę Mechatroniki i Inżynierii Wysokich Napięć.

  • Sowa, wszechobecny na Politechnice Gdańskiej symbol mądrości.
  • Kryształ na tylnej ścianie gmachu głównego Politechniki.
Z kolei autorzy albumu "Detale Politechniki Gdańskiej: zdobienia architektoniczne" podkreślają opisowy charakter wielu ozdób - np. na domu ogrodnika widać kwiat, na portierni - klucz, w attyce budynku Wydziału Chemicznego i na poręczach jego klatki schodowej symbole pierwiastków (na klatce schodowej także podgrzewane na palniku kolby), nad oknami czytelni - księgę z okularami itp., itd.

  • Okulary i księga nad oknami czytelni, pozbawiony ozdób zwornik na budynku Inżynierii Chemicznej z okresu międzywojennego oraz zdobienia domu ogrodnika (dziś dział promocji) i Portierni Głównej.
  • Ozdoba i jej brak na tylnej fasadzie Gmachu Głównego (w czasie powojennej odbudowy ze zniszczeń nie wykonywano już ozdób, zadowalając się samą kamieniarką). Nowa cegła ujawnia, że ten fragment fasady był zburzony w czasie wojny.
Gmach Główny zdobią np. podobizny osób zasłużonych dla budowy maszyn, domów, statków czy budownictwa morskiego. Powtarzają to rzeźby nad wejściami bocznymi: latarnia morska, wieża kościoła Mariackiego, dziób łodzilokomotywa, co odpowiada mieszczącym się tu wydziałom ówczesnej uczelni.

Latarnia morska po lewej i kościół Mariacki po prawej nad jednym z bocznych wejść we frontowej fasadzie Gmachu Głównego PG. Latarnia morska po lewej i kościół Mariacki po prawej nad jednym z bocznych wejść we frontowej fasadzie Gmachu Głównego PG.
Budynek Wydziału Elektrycznego jest wielką baterią ze znakami plus i minus oraz napisem VOLT, choć są i bardziej symboliczne przedstawienia energii, np. smok z piorunami czy... pocałunek kobiety z kłosem i mężczyzny z pochodnią.

To połączenie dawnej symboliki żywiołów z nowoczesną symboliką naukową widać w wielu miejscach: sfinks i salamandra nad portalem Wydziału Chemicznego (aluzja do alchemii), powtarzające się w wielu miejscach (od portierni począwszy) sowy - symbol mądrości - czy równie liczne smoki - symbol energii - często napędzające koła zębate czy młyńskie, podłączone do żarówek itp.

  • Symbole alchemiczna na portalu Wydziału Chemii. Salamandra...
  • ...i sfinks.
Autorzy zauważają, że Carsten nie stronił przy tym od żartów.

Niektóre symbole można odczytywać na różne sposoby, np. cyrkiel i ekierka to zarówno symbol architektury, jak i znak typowy dla masonerii. Liczne są przedstawienia żywiołów, jak owe smoki czy zwierzęta morskie, ryby, koralowce etc., co nie może dziwić w nadmorskiej uczelni.

Podobnie smocze łodzie, drakkary w szczytach nad wejściami w bocznych ścianach Gmachu Głównego mogą nawiązywać do budownictwa okrętów, jak i do łodzi wikingów, i być elementem pangermańskiej propagandy Cesarstwa.

Cesarz Niemiec i król Prus Wilhelm II. Jego pasja do architektury miała wpływ na kształt budynków Politechniki Gdańskiej. Cesarz Niemiec i król Prus Wilhelm II. Jego pasja do architektury miała wpływ na kształt budynków Politechniki Gdańskiej.
Nie zapominajmy bowiem, że i taką funkcję pełniła zarówno sama fundacja uczelni na wschodnich kresach imperium, jak i jej wystrój. Tym ostatnim osobiście interesował się sam cesarz Wilhelm II, który propagował w Niemczech renesans północny jako styl państwowy, ale chciał, aby łączył on w jedną ogólnopaństwową całość różne style lokalne zjednoczonych pokolenie wcześniej Niemiec. Widząc pierwotny projekt uczelni, zażądał zmian, uznając go za zbyt mało gdański, a dokonanie poprawek powierzył właśnie Carstenowi.

Budynki, na które wpływ miał cesarz Wilhelm II


Są jednak elementy, które niełatwo wyjaśnić w powyższy sposób (chyba że żartem, zabawą symbolami bez przywiązywania do nich większego znaczenia, co jednak mało prawdopodobne).

  • Smoki na budynku Działu Międzynarodowej Współpracy Akademickiej (dawniej dom głównego mechanika i palacza).
  • Smoki na budynku Działu Międzynarodowej Współpracy Akademickiej (dawniej dom głównego mechanika i palacza).
Jak bowiem wytłumaczyć pojawienie się na domu głównego mechanika i palacza - obok licznych smoków, w tym takiego, któremu palacz wrzuca węgiel do pieca ziejącej ogniem paszczy - buddyjskiego koła dharmy? A może jest to tylko przypadek, połączenie symboli jego lokatorów - ognia palacza umieszczonego na kole mechanika - w jeden symbol, który w innej kulturze znaczy coś zupełnie innego.

Zbieg okoliczności byłby jednak duży, zważywszy na fakt, że koło - o szprychach bardziej podobnych do steru niż jakichś mechanizmów - przypomina do złudzenia analogiczne symbole z Indii.

Koło dharmy na wejściu do budynku Działu Międzynarodowej Współpracy Akademickiej (dawniej dom głównego mechanika i palacza). Koło dharmy na wejściu do budynku Działu Międzynarodowej Współpracy Akademickiej (dawniej dom głównego mechanika i palacza).
Inne nieoczywiste koło wieńczy szczyt pobliskiego Wydziału Elektrycznego. Dobrze byłoby znaleźć uwagi Carstena na ten temat - prawdopodobnie jednak, w związku z faktem, że został on przez nazistów usunięty z uczelni i zginął w obozie, żadne takie notatki mogły się nie zachować.

Koło na szczycie tyłu budynku Wydziału Elektrotechniki i Automatyki. Koło na szczycie tyłu budynku Wydziału Elektrotechniki i Automatyki.
Po I wojnie światowej nie tworzono już dekoracji symbolicznej. Także sam Carsten w okresie międzywojennym zrezygnował z niej - tworząc np. Audytorium Maximum - choć tak on, jak i wielu innych nawiązywało w uproszczonej wersji do manierystycznego stylu Politechniki.
Ozdoby na zwieńczeniach ogrodzenia kampusu Politechniki Gdańskiej. Ozdoby na zwieńczeniach ogrodzenia kampusu Politechniki Gdańskiej.

***

Tematyka poruszona w artykule została szczegółowo zaprezentowana w albumie "Detale Politechniki Gdańskiej: zdobienia architektoniczne" (tekst Jakub Szczepański, Klaudiusz Grabowski, Karolina Mizerska, Helena SzczepańskaKatarzyna Wojtczak, fotografie Krzysztof Krzempek).

Studium architektoniczne o symbolice Gmachu Głównego Politechniki Gdańskiej napisał Michał Giorew (praca dyplomowa obroniona na Wydziale Architektury PG w 2004 r., do odszukania w zbiorach Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej).

W 2012 i 2016 roku, na facebookowym profilu Biblioteki PG, autor niniejszego tekstu zamieścił kilka ilustrowanych wpisów o symbolice - widocznych na budynkach kampusu - drakkarów, kół, znaków współczesnych, smoków i sów.
Janusz Waluszko, Biblioteka PG

Miejsca

Opinie (92) 9 zablokowanych

  • Znaki kotwica sowa serce splatane kot pies mysz

    Znaki piratow sa wiaza szale w peta marynarskie piraci symbole kotwica zaby sowa motyl kolory wszystko zobaczycie nazywa sie to swieto karnawal niemiecki brazylia sa znaki ich zeby polityka z lewa do prawa i odwrotnie tylko Bog modlitwa Maryja tylko maryja i Jezus sa ratunkiem

    • 0 0

  • Wyplyn na glebie pirates sa po to aby

    Sa po to aby was zakotwiczyc zebyscie nie dostali soe do nieba to slupy symbole piratow wyplyn ns glebie a tam piraci tylko modlitwa bo polegniecie

    • 0 0

  • (8)

    Ale politechnika nie ma wydziału elektrycznego..

    • 8 46

    • To juz ma.

      • 0 0

    • KUBA

      Jak Kuba Bogu...........

      • 0 0

    • zakręcony ....

      kolego wtopiłeś i to grubo heheheheh

      • 0 0

    • tez mnie ciekawi co autor miał na myśli...

      • 0 1

    • (1)

      Oj tam

      • 11 3

      • Noż pewnie

        Co tamten mundry się czepia?

        • 4 0

    • Nie czepiaj. Ważne, że chodzi o uporządkowany ruch elektronów..

      Cóś z prondem

      • 7 3

    • nazwy wydziałów się zmieniają, ale istota pozostaje taka sama

      dziś jest eia i eti, jutro to znów będzie jeden wydział - co za różnica, czy go nazwać elektrycznym, informatycznym czy jeszcze jakimś innym

      • 23 4

  • PG (17)

    W 1945r spalono w jej gmachach rannych żołnierzy niemieckich. Wesołych Świąt

    • 28 39

    • Spalono ludzi w gmachach PG ? (4)

      Bredzisz. Dziwne, że przy okazji gmachy nie spłonęły.

      • 21 12

      • "Bredzisz" - argument matoła (1)

        Przedmówca ma rację. Gmach główny PG podpalono wraz z rannymi. Wewnątrz były zarwane stropy. Wypalenie widać na zdjęciach robionych od Traugutta. Z okien wiszą białe szmaty, powiązane w sznury - próbowali się po nich spuszczać lżej ranni. Taki tam, kałmucki odwet na teutonach. We wnętrzach piętrzyły się stelaże spalonych łóżek szpitalnych.

        • 18 0

        • Można o tym przeczytać

          Armin Scheiderbauer (oficer 252. Dywizji Piechoty Wehrmachtu), ranny 4. marca pod Skórczem, trafił do lazaretu w gmachu Politechniki. Po południu 27. marca weszli Rosjanie. Gmach zaczął palić się następnego dnia, najpierw był tylko dym, ale w końcu objęły go płomienie. Wówczas mówiło się, że z 800 ciężko rannych, 150 spłonęło. Pozostali uratowali się. Autor wspomnień leżał następnie w "jednopiętrowym laboratorium fizycznym", które ocalało, i w którym ponownie zgromadzono rannych.
          Książka nosi tytuł "Wspomnienia żołnierza z frontu wschodniego", jest także w przekładzie na angielski i rosyjski (fragment o pożarze przeczytałem właśnie w przekładzie rosyjskim - "Żizn i smiert' na wostocznym frontie. Wzgliad so storony protiwnika.")

          • 1 0

      • (1)

        w PG pod koniec wojny miescil sie szpital, w ktorym znajdowali sie ranni zolnierze niemieccy. Zostal on przez ruskich podpalony. Polecam porozmawiac np. z pierwszym rocznikiem jaki studiowal tam po wojnie - rocznik '45 to sie dowiesz ze zeby byc na studiach trzeba bylo miec przepracowana odpowiednia ilosc godzin przy odgruzowywaniu budynku. A pierwsza czynnoscia jaka trzeba bylo zrobic bylo wlasnie wyniesienie spalonych badz tez zastrzelowanych cial z budynku.

        • 15 3

        • to czad

          - i pierwszy semestr zaliczony

          • 16 4

    • Masowy grób zamordowanych (2)

      to trawnik przed Wydziałem Elektrycznym. Niemieckie sanitariuszki wynosiły rannych z płonącego budynku. A tych uratowanych dobijali na zewnątrz sowieci.

      • 6 0

      • do dziś się niec nie zmieniło, czeczenia, rosja, serbia, zbydlęcone do granic możliwości bydlęta (1)

        no i oczywoście popierający rosję jarozbaw kłamczenko

        • 6 6

        • Do każdej świni stówa

          Do ludzkiej też?

          • 1 2

    • Odwet!

      Jak Kuba Bogu...........

      • 0 1

    • Rusek to morderca Gdańska i Europy!!!

      • 2 1

    • Jak spalono ludzi to okrucieństwo (1)

      Pewnie sowieci pod zarządem nkwd narodowości żydowskiej, bo tacy rządzili niestety. Stalin też syn Judy.

      • 15 13

      • akurat stalin i hitler to wychowankowie jezuitów

        ty po wpisie wnioskuję, że też

        • 5 3

    • (3)

      I tak byli ranni

      • 8 5

      • Ranni to nie znaczy, że nieżywi (1)

        Kretyn

        • 7 0

        • W niektórych przypadkach ranni znaczy nie żywi.

          • 1 1

      • rano ranni

        popołudniem głodni, a wieczorkiem senni

        • 8 6

    • a co oni tam robili?

      • 11 3

  • kl

    podobno spadl poziom nauczania do levelu najlepszych technikow z lat 90-tych

    • 0 0

  • budynki PG sa naszpikowane

    ornamentyka masonska az miło!!!!

    • 1 0

  • Nic nie przykryje (22)

    sympatyzowania PG z pisowską katoprawicą. Uczelnie wyższe powinny być wolne od polityki.

    • 55 107

    • taaaa za rzadów PO ''żadna'' uczelnia nie lizała

      władzom z PO ...y prawda???

      • 0 0

    • Obłuda

      • 0 0

    • Zwłaszcza Uniwersytet Warszawski, który tydzień temu wypiął się na jasnowidza (4)

      Z Człuchowa, Pana Krzysztofa Jackowskiego. W skrócie. Zaprosili na wykład, jasnowidz jechał z Człuchowa do stolycy 350km, by 3 minuty przed spotkaniem dowiedzieć się od studenta, że ktoś z zewnątrz odwołał. Nacisk. Student trząsł się jak galaretnik ze strachu. Pewnie postraszyli, że wyj....bią ze studiów. Ciekawe, czy na UG też jest taki brak demokracji i autonomii?

      • 7 6

      • (1)

        Wiara i rozpowszechnianie zabobonowów to grzech. Wykład Jackowskiego został odwołany przez naciski ze strony proboszcza z Kościoła Świętego Krzyża więc średnio się Tobie udało trollowanie.

        • 5 9

        • A wykład obiecywacza cudów Donalda T?

          • 2 3

      • Faktycznie kiepsko.

        Nie mógł tego przewidzieć...

        • 3 0

      • Może TO - to jak z tym jasnowidzem Hitlera?

        Doputy wieszczył sukcesy był przez partię chołubiony .... Jak przepowiedział upadek państwa ... został usunięty ;)))

        • 2 1

    • Uczelnie beda wolne od polityki kiedy (1)

      glupota czlonkow i wyznawcow Platformy i Nowoczesnej wywietrzeje im z ich durnych lbow.

      • 20 25

      • Sam jesteś durny łeb. Zresztą pisiory, to partia dla ludzi twojego pokroju, którzy są patriotami samozwańcami, niby zależy im na dobru ojczyzny, a w praktyce to nygusy, którym nawet nie chce się iść do roboty i chcieliby żyć koszem innych. Co zresztą rządzący realizują, byle być przy władzy.

        • 5 6

    • 30 mld. rocznie vatu znikało za czasów PO-PSL (8)

      i co ty na to Pełowski rozumie?

      • 29 41

      • (3)

        Romuś!
        Podstawowa ustawa powstała za rządów PO, a jak sądzisz PIS był jej zwolennikiem?
        To co kradli PO-wcy to amatorszczyzna biorąc pod uwagę zawodowców z PIS-u.
        Od 30 -tu lat się w tym specjalizują i zawsze kradli maksymalnie tyle ile w danym momencie mogli. W tym względzie przebili wszystkie partie.

        • 25 12

        • Ale Ty bredzisz!!! (2)

          Głupi czy udaje głupiego?

          • 8 9

          • Właśnie... jeśli piszesz o sobie, proponuje iść do lustra i wspólnie ustalić konsensus.

            • 1 1

          • akurat pisze prawdę, pierwsze pieniądze w wolnej Polsce ukradł Jarosław Kaczyński

            poczytaj po okrągłym stole jak się zaczęło złodziejstwo i uwłaszczanie na pańśtwowych spółkach i jak Jarosław przepisywał na siebie zakłądy państwowe a potem rozdawał pieniądze członkom swojej partii, PiS to jest partia starych bolszewickich złodziei z Rydzykiem i Watykanem na czele

            • 9 9

      • 153 mld zł ukradł Tusk z kont emerytalnych Polaków (3)

        A wiek emerytalny POdwyższył. Sam będzie kosic emeryture 100 razy większa od przeciętnego Polaka.

        • 24 30

        • (1)

          a co to ma do treści artykułu kacapski trollu, ile Ci płacą za wiesz takich mącących bzdur?

          • 24 8

          • Ok.

            • 0 0

        • I tak jesteś już na emeryturze więc o co masz ból zadka?

          • 11 8

    • Jak Twoja opinia ma się do faktu organizacji na tym samym dziedzińcu w roku 2007 konwencji wyborczej PO?krótka pamięć?hipokryzja?
      Z jednym się zgodzę-uczelnie wyższe wolne od polityki.

      • 7 0

    • Nikt nie przykryte faktu że w dniu konwencji PiS w PG przyszła tylko garstka KODowców..

      Dziennikarzy było więcej... Coś żałosnego..

      • 6 6

    • No chyba że sympatyzują z psycholewicą lub lewactwem... patrz UW. Wtedy jest wolność i liberalizm...

      • 10 5

    • Bądź obiektywny/a

      Wystąpisz z podobnym orędziem w przypadku sympatii lewackich i np. UW?

      • 12 10

  • Ciekawy tekst

    A budynki piękny choć trochę przeładowane detalami.

    • 0 0

  • Piękna uczelnia z piękną historią (1)

    Szkoda, że dziś tak chamsko obstawiona samochodami, razem z chodnikami i każdą wolną parcelą (Traugutta i Sobieskiego), na dziko przejętą przez samochodową dzicz nazywającą siebie jej studentami.

    • 25 8

    • Wytrzeźwieje matole. Pamiętaj że świat się zmienia!!!

      • 2 2

  • Masonskie symbole jak i caly gdansk obecny, loze i mafie

    • 4 3

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane