• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Ludzkie szczątki na budowie na Biskupiej Górce

Rafał Borowski
8 marca 2019 (artykuł sprzed 5 lat) 
  • Zdjęcia odnalezionych szczątków.

Na terenie budowy placu rekreacyjnego nieopodal skrzyżowania ulic Na Stoku i Salwator zobacz na mapie Gdańska na Biskupiej Górce odsłonięto fragmenty ludzkich szczątków. Odkrycie nie jest niczym zaskakującym, gdyż do początku lat 60. funkcjonował w tym miejscu ewangelicki cmentarz. To kolejny ponury przykład, jak w praktyce może zakończyć się likwidacja miejskich nekropolii bez przeprowadzenia ekshumacji.



Czy miasto powinno sfinansować ekshumację dawnego cmentarza na Biskupiej Górce?

O znalezisku poinformowała naszą redakcję Krystyna Ejsmont ze Stowarzyszenia Biskupia Górka. Odkrycia dokonano dokładnie na terenie parku, przylegającego do boiska Szkoły Podstawowej nr 21.

Od kilku miesięcy trwają tu prace budowlane związane z budową placu rekreacyjnego, realizowane w ramach wyników ubiegłorocznego Budżetu Obywatelskiego. Zgodnie z projektem, mają się tutaj pojawić m.in. ławki, drewniane huśtawki, ścianki i drabinki, utwardzone alejki czy stojące wzdłuż nich latarnie.

Cmentarz Zbawiciela



- Ludzkie szczątki, a właściwie niewielkie fragmenty kości zauważyłam w środę. Znajdują się one w niewielkich usypiskach, które pojawiły się w ramach przeprowadzanych robót ziemnych. Jest ich całkiem sporo, są rozsiane w wielu miejscach. Dzień wcześniej padał deszcz, więc zapewne wtedy zostały wypłukane przez wodę na wierzch - mówi nasza rozmówczyni.
Dla długoletnich mieszkańców Biskupiej Górki oraz osób doskonale znających historię Gdańska, natrafienie na ludzkie szczątki właśnie w tym miejscu nie jest niczym zaskakującym. Do początku lat 60. u zbiegu ulic Na Stoku oraz Salwator znajdował się Cmentarz Zbawiciela. Jego początki sięgają 1620 roku, zaś ostatnie pochówki odbyły się w 1946 roku.

Przez ponad cztery stulecia, na powierzchni 0,4 hektara grzebano tutaj parafian ewangelickiego kościoła Zbawiciela na Zaroślaku, w późniejszym okresie również parafian ewangelickiego kościoła św. Jana oraz mennonitów. Likwidacja nekropolii polegała jedynie na usunięciu nagrobków.

  • Szczątki zostaną zebrane i prawdopodobnie pochowane na specjalnie wyznaczonym polu na Cmentarzu Łostowickim.


Kości odnajdywano już wiele lat temu



Oprócz gmachu szkoły, na pocmentarnym terenie znajduje się również boisko szkolne, plac zabaw, garaże i park, w którym powstaje plac rekreacyjny. Co ciekawe, we wspomnianym parku do dziś zachowały się szpalery drzew, które rosły wzdłuż alejek cmentarza. Kolejną i ostatnią widoczną pamiątką po cmentarzu jest nazwa pobliskiej ulicy - Salwator. To po prostu spolszczona wersja przedwojennej, niemieckiej nazwy ulicy: Salvatorgasse (dosł. uliczka Zbawiciela).

- Jestem przekonana, że wszyscy mieszkańcy Biskupiej Górki cieszą się z realizowanej inwestycji, ale uważam, że błędem było nieprzeprowadzenie wcześniej ekshumacji pochowanych tutaj szczątków i ich pochowanie w godnym miejscu. Niestety, to nie pierwsza tego typu sytuacja. Starsi mieszkańcy Biskupiej Górki pamiętają, jak podczas budowy szkoły wydobyto z ziemi mnóstwo ludzkich kości. Natrafiano na nie również w kolejnych latach, np. podczas spacerów z psem po parku - podsumowuje Krystyna Ejsmont.

Prace bez głębokich wykopów



Archeolog, która prowadzi nadzór nad inwestycją tłumaczy, że prace zostały zaplanowane w ten sposób, aby nie naruszyć znajdujących się na tym terenie jam grobowych. Innymi słowy, inwestycja nie wymaga tak głębokich wykopów, aby można było natrafić na pochowane tu szczątki.

- Projekt został przygotowany z uwzględnieniem mogących występować płytko, pod warstwą humusu jam grobowych, co warunkowało na przykład głębokość korytowania pod planowane alejki komunikacyjne, zastosowano płytsze rozwiązania. Według mnie szczątki ludzkie w warstwie niwelacyjnej parku pochodzą konkretnie na tym obszarze z prac likwidacyjnych cmentarza, to co zniszczono w wyniku budowy szkoły najpewniej zalega w jej bezpośrednim otoczeniu, zakopane pod boiskiem czy w wykopie budowlanym. W okresie powojennym teren ten wykorzystywany był jako śmietnik, gdzie zakopywano wszystko jednocześnie, niszcząc też komory grobowe zachowane na tym terenie - informuje Katarzyna Kaczyńska z firmy Lux Arche, która prowadzi nadzór archeologiczny nad inwestycją.
Odnaleziony na początku lutego fragment nagrobka. Odnaleziony na początku lutego fragment nagrobka.
Co ciekawe, ludzkie szczątki to nie jedyne pozostałości po Cmentarzu Zbawiciela, na jakie natrafiono dotychczas podczas budowy placu rekreacyjnego. Na początku lutego robotnicy odkopali spory fragment kamiennego nagrobka. Na podstawie zachowanych na niej napisów udało się się ustalić, że spoczywał pod nią niejaki Friedrich Kempner, żyjący w latach 1653-1709 ewangelik z Zaroślaka.

Szczątki zostaną zebrane



Ujawnione szczątki zostaną zebrane przez pracowników firmy wykonawcy inwestycji na początku przyszłego tygodnia. Zgodnie z dotychczasową praktyką wszystko wskazuje na to, że zostaną złożone w ossuarium na Cmentarzu Łostowickim. To specjalne pole, na którym chowa się szczątki odnalezione w Gdańsku podczas badań archeologicznych czy prac budowlanych.

- Przez cały okres budowy, te luźne szczątki będą zbierane i zabezpieczane, a w przypadku ujawnienia komory grobowej, co też trzeba wziąć pod uwagę, będą przeprowadzone badania archeologiczne. Na razie jesteśmy w trybie nadzoru archeologicznego - uzupełnia Kaczyńska.

Podobne przypadki



Opisana w artykule sytuacja to niestety kolejny przykład, czym może skutkować likwidacja miejskiego cmentarza bez przeprowadzenia ekshumacji i złożenia szczątek na nowym cmentarzu. O podobnych przypadkach pisaliśmy niejednokrotnie na przestrzeni ostatnich kilku lat.

Wystarczy wspomnieć o budowie centrum handlowego przy skrzyżowaniu ul. Kościuszki i al. Grunwaldzkiej we Wrzeszczu w 2007 roku czy budowie przejścia podziemnego pod torami kolejowymi przy ul. Związkowej na Oruni w 2011 roku. W obu miejscach również funkcjonowały niegdyś cmentarze - w pierwszym przypadku katolicki Cmentarz Urania, w drugim ewangelicki Cmentarz św. Jerzego - które podzieliły los niemal wszystkich poniemieckich nekropolii w Gdańsku w latach 60. i 70.

Opinie (189) ponad 20 zablokowanych

  • Katolicki kraj (3)

    .... Plac zabaw na cmetarzu.... Szkola na cmstarzu.... Czy nie było innego miejsca......calkowity brak szacunku dla czlowieka.......... W tych miejscach nie powinno niczego budowac i dotykac... Ostatecznie trawnik

    • 25 10

    • Cmentarz zlikwidowali ateistyczni komuniści w 1960 roku.

      Słaba ta krypto-agitka przedwyborcza. Jażdżewski, Tusk, Biedroń i inni robili to lepiej od Ciebie.

      • 1 0

    • To szwabski cmentarz, więc choćby i tam Szadółki przenieśli to i tak mało

      • 1 2

    • Dodaj jeszcze więcej komentarzy

      • 5 6

  • Biskupia, Salwator, Na Stoku... (5)

    Większość starych mieszkańców Biskupiej wie, że w okolicach szkoły był kiedyś cmentarz. Pamiętam jak w latach 80-tych (byłem wtedy dzieckiem i uczniem SP nr21) zrobiono wykopy pod rury i studzienki (chyba burzowe) przez środek boiska. W pryzmach wykopanej ziemi leżało wiele kości, czaszek i podobnych fragmentów szkieletów ludzkich. Ostatni, pojedyńczy dom na ul. Salwator to podobno była kiedyś kostnica.

    • 30 0

    • Dokładnie tak jak mówisz, pamiętam te wykopy koparki na boisku, hałdy piasku, no i mnóstwo kości i czaszek.

      • 2 0

    • Raczej domek Grabarza (3)

      i jego rodziny.

      • 10 0

      • (2)

        Kania nie był przecież grabarzem...

        • 5 2

        • (1)

          Adam ani Darek nie byli grabarzami ani ich rodzice, ale przecież nie mieszkali tam "od zawsze"

          • 4 2

          • Adam już chyba na tamtym świecie, a Darek przyjeżdża czasem na "stare śmieci" ?

            • 4 1

  • kosmos

    jka mozna w taki sposob likwidowac cmentarze. zabrali nagrobki i z glowy. jesli ktos chce nadal bliskich odwiedzac, to na wlasny koszt musialby ekshumowac. a tak bez nagrobkow to zadnych sladow, zadnych dat, zadnych nazwisk. w ten spsoob zaciera sie historie. tak nie powinno byc. jesli likwiduja, to dokladnie, z ekshumacja, nowe miejsca opisane tak samo, jak poprzednie.

    • 4 0

  • Szpital (5)

    Największe zderzenie inwestycji z cmentarzem było na budowie forum Radunia. Sami o tym pisaliście. Wywieziono w nieznane miejsce ok 1400 średniowiecznych szkieletów. Uważam, że przed forum powinna być stosowna tablica lub obelisk.

    • 38 9

    • Wszystkie szczątki pochowano

      po przeprowadzeniu analiz, na Cmentarzu Łostowickim. Miejsce jest upamiętnione tablicą ze stosownym opisem.

      • 2 1

    • wszystko jest muzeum archeologicznym

      • 7 0

    • Jeden...

      błąka się po trójmiasto. pl

      • 8 1

    • to ją postaw

      głupolku

      • 1 6

    • Mogłeś tam znaleźć Eskimosa

      to inaczej by poszło.

      • 7 5

  • szkoda ze nie ma możliwości do ustalenia kim byli ci ludzie.. (15)

    • 39 8

    • Jak to nie ma? (11)

      To tylko kwestia kasy na badania DNA

      • 11 2

      • mówisz DNA.. do testu DNA jest potrzebna droga osoba od której można pobrać wymaz. .. (10)

        A jak to zrobisz jak ci ludzie leżą tam już 200 lat.. no i kasa tak jak mówisz.

        • 10 0

        • (4)

          " chłopak z Gdańska przeróbki" a nie z " Trojanu" ? kiedyś była taka nazwa ! a dalej to już Sianki.

          • 6 2

          • Może on pisze z ZK Przeróbka... (3)

            • 2 3

            • a może pisze od twojej dziewczyny , kiedy ty wychodzisz z domu :) (2)

              • 1 3

              • Wychodzę z domu żeby zajrzeć do twojej żony jak jesteś w pracy... (1)

                • 1 2

              • wszystkich tu oszukujesz. żałosny jesteś

                Nie mam żony ;)

                • 1 1

        • Naprawdę muszę tłumaczyć co za odpowiednio dużą kasę można zrobić? (3)

          Odnaleźć i przebadać potomków na przyklad.

          Podtrzymuję: identyfikacja to kwestia kasy. Nie warto jej na to wydawać ale nie jest prawdą, że identyfikacja nie jest możliwa.

          • 6 3

          • powtarzam do testu dna potrzebny jest wymaz drugiej osoby (2)

            Co tu jest jeszcze nie jasnego.

            • 6 4

            • Tłumacze jak krowie na rowie (1)

              Masz odpowiednio dużo kasy. Wynajmujesz gości którzy pobierają miliard próbek od przedstawicieli białej rasy - takiej jak ci pochowani tu. Płacisz każdemu za jego próbkę po milionie zł lub euro aby się zgodził wiec mało kto nie daje swojej próbki. Badasz próbki. Porownujesz z tymi z ziemi. Znajdujesz krewnych. Sprawdzasz jeszcze księgi oraz bazy z przodkami przebadanych. Identyfikujesz wszystkich lub prawie wszystkich.

              • 4 12

              • za dużo bajek Andersena. . albo ten piątek tak na ciebie działa ..

                Wiesz ze to kupy się nie trzyma .. juz nie mówiąc o sensie czy logice .. no ale chciałeś dobrze. Doceniam

                • 9 1

        • można sprawdzić z DNA np rasę czy kolor skóry

          • 8 1

    • start mieszkaniec po co to larum

      ...Niestety ale pretensje trzeba mnieć do władz miasta które uchwaliły plan zagospodarowania po wojnie. Trzeba pamiętać o tym że Gdańsk po wojnie był kompletnie zniszczony przez aliantow i spalony przez ruskich wydaje mi się ze nie było czasu na liczne działania archeologiczne w tym przeniesienia cmentarzy bo nie było na to czasu i pieniędzy.
      Dzięki temu mogłem chodzić do szkoły nr 21. Nie było tajemnicą że cmentarz istniał na całym terenie szkoły. Podczas prac ziemnych w latach 80tych wydobywano całe trumny. Taka to historia. Pozdrawiam

      • 5 1

    • jesteś burak

      • 0 6

    • Wiadomo kim byli

      Wiadomo czyjego wyznania był to teren a tam są księgi.

      • 16 1

  • Ehh

    W trybie nadzoru? Polowa wyleci z koparka.. co to za metodyka??? Jak wychodzi chociaz fragment kosci to powinny byc odrazu badania. W trybie nadzoru stary cmentarz - absurd. Tak to mozna sobie kopac jakies media pod gdanskiem.

    • 4 1

  • Krzysztof C Mrongowiusz (6)

    Ten znany opiekum polskiego jezyka jest rowniez pochowany na tym cmentarzu. Uwazam, ze nalezy sie temu dobrze przyjzec. Wiem to od mojej mamy, ktora od dziecka mieszkala w okolicy. Moze teraz to patologia ale 90 lat temu Petershagen i Salvator to byly elitarne miejsca. Pozdrawiam i mam nadzieje, ze nasza partia sie tym zajmie

    • 26 1

    • (1)

      Co by nie było to ten człowiek upartyjnia. Nawet siusianie musi być przynależne do jakiejś partii.

      • 10 0

      • On chyba miał na myśli postawienie kolejnego pomnika, a wiadomo jaka partia stawia ostatnio na pomniki...

        • 3 2

    • Wilhelm Stryowski ... wielki malarz gdańskich pejzaży ... ( ktoś zamienił nazwisko na Stryjewski) (2)

      • 9 0

      • (1)

        Wilhelm August Stryowski przez większą cześć życia mieszkał na Zaroślaku ( dawniej Petershagen ), został pochowany na cmentarzu Salvator, jest patronem ulicy Stryjewskiego na Stogach.

        • 7 0

        • Ołtarz główny w kościele Zbawiciela zdobił obraz Wilhelma Augusta Stryowskiego, który był wieloletnim mieszkańcem Zaroślaka, terenu przed wojną znanego jako Petershagen lub Peterszawa

          • 6 0

    • bardzo ciekawy

      wpis, ale jaka "nasza partia" ma się zająć? Pomnik Mrongowiusza stoi na kampusie UG przy Bibliotece. Może władze uczelni powinny zainteresować się "godnym" upamiętnieniem w miejscu pochówku... Pozdrawiam

      • 12 0

  • (7)

    W ewangelickim kościele Zbawiciela na Zaroślaku ( dawniej Petershagen ) w dniu 11 czerwca 1752 ochrzczony został pod imionami Johann Benjamin Tolkien, pra-pradzadek słynnnego brytyjskiego pisarza J.R.R. Tolkiena. Kilkoro członków rodziny Tolkienów jest pochowanych pod posadzką nawy głównej gdańskiego kościoła św. Katarzyny.

    • 15 0

    • dziękuję (3)

      nie miałam o tym pojęcia...

      • 10 0

      • (2)

        Nazwa pobliskiego Bastionu Salvator wiąże się z dawnym kościołem Zbawiciela, bastion istnieje do dzisiaj, można do niego dojść schodkami od ul. Spadzistej na Zaroślaku

        • 8 1

        • Te schodki są bliżej Kaznodziejskiej (1)

          • 5 0

          • Kiedyś ten Bastion był ogrodzony drutem kolczastym i znajdował się na terenie Milicji stacjonującej na Biskupiej Górce, teraz każdy może tam wejść, podobnie jak do kilku innych bastionów znajdujących się w pobliżu, np Bastion Pośredni, Bastion Ostroróg, Bastion Vigilance.

            • 4 0

    • blisko kościoła stał domek w którym mieszkali (2)

      • 5 0

      • Wcale nie tak blisko, ulica Poślednia była na końcu Zaroślaka w stronę Chełmu (1)

        • 3 1

        • Teraz są tam budynki oznaczone jako Zaroślak 28 - 30

          • 5 0

  • Jaki człowiek (22)

    ma takie duże zęby?

    • 28 61

    • Bo to był...

      ...wilk z bajki o czerwonym kapturku!

      • 4 1

    • Wyższej rasy!!!!!

      • 5 0

    • drapieżny

      • 6 0

    • Lemingi mają istotnie drobne uzębienie (3)

      • 6 20

      • Kurdupel nie ma wcale,ale ma za to długie kłaki w nosie. (1)

        • 12 0

        • I długie macki w spółce Srebrna...

          • 8 1

      • Ze zgryzoty

        • 10 6

    • Każdy

      • 7 0

    • Pawian (2)

      To pradziadek kodziarzy

      • 4 19

      • Według twojej świętej książki panbuk stworzył Adama z gliny, to dlatego z was takie dzbany? (1)

        • 16 3

        • 100/100 !!!

          pozdrawiam ;)

          • 14 0

    • Pewnie mutant albo wilkołak.

      Może też być przebrana babcia czerwonego kapturka

      • 9 0

    • Wiesiek z Biskupiej !

      • 9 0

    • Zdrowy

      • 11 1

    • Dorosły :)

      • 12 0

    • dodaj do tego dziąsła i masz już normalne zęby

      • 26 0

    • wampir

      • 13 2

    • Prawie każdy

      Ty masz ubytki

      • 17 3

    • Każdy dorosły.

      • 20 2

    • Pawian tego nie zrozumie...spoko,nie martw się.

      • 10 9

    • Koń adwokat gehrtych

      • 34 17

    • Ten ze zdjęcia

      • 36 0

  • Żenada (1)

    Likwidacja cmentarza polegająca na usunięciu jedynie nagrobków. Boże jakie to polskie.

    • 15 5

    • Bo leżeli tam nadludzie.

      • 6 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane