Nieistniejące cmentarze: jedyne, jakie możemy dziś odwiedzić

1 listopada 2020 (artykuł sprzed 1 roku) (167 opinii) autor: Rafał Borowski

Najnowszy artukuł na ten temat Złamał nogę, skacząc przez ogrodzenie zamkniętego cmentarza
Wszystkie tablice upamiętniające nieistniejące cmentarze w Gdańsku mają identyczną formę. Na zdjęciu tablica na terenie byłej nekropolii przy ul. Wyzwolenia w Nowym Porcie.
Wszystkie tablice upamiętniające nieistniejące cmentarze w Gdańsku mają identyczną formę. Na zdjęciu tablica na terenie byłej nekropolii przy ul. Wyzwolenia w Nowym Porcie. źródło: wikipedia.org

Wszystkie wyglądają jednakowo i na pierwszy rzut oka przypominają nagrobki. W latach 2006-2009 postawiono w Gdańsku szesnaście tablic upamiętniających zlikwidowane po wojnie poniemieckie cmentarze. Paradoksalnie nieistniejące cmentarze są jedynymi, jakie możemy odwiedzić podczas tego święta Wszystkich Świętych...



Czy znasz miejsca w Gdańsku, gdzie niegdyś znajdowały się cmentarze?

Zobacz wyniki (947)
W granicach Gdańska znajduje się łącznie 18 cmentarzy: komunalnych, należących do parafii katolickich oraz wojennych. Jednak na mapie miasta znajduje się znacznie więcej miejsc, które przez wiele lat pełniły funkcję nekropolii, a szczątki pochowanych tam ludzi do dziś spoczywają w ziemi.

Mowa o poniemieckich cmentarzach, niemal zupełnie zlikwidowanych w pierwszych dekadach po zakończeniu II wojny światowej - a dokładnie na przełomie lat 60. i 70. - i powrocie Gdańska w granice Polski. Dlaczego ówczesne władze podjęły decyzję o likwidacji miejsc, które w naszej kulturze są powszechnie uważane za nienaruszalne?

Wymazanie śladów niemieckiej przeszłości



Oficjalnie, poniemieckie cmentarze potraktowano jako porzucone. Zarastały chwastami i nie było komu pielęgnować nagrobków, gdyż ich bliscy zostali wysiedleni w nowe granice Niemiec. W przypadku wielu mogił upłynął zresztą minimalny okres, jaki musi upłynąć od pochówku, aby można było zlikwidować je zgodnie z prawem. Zarówno ustawa o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonu z 1932 r., jak i obowiązująca do dziś ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych z 1959 r. ustaliła wspomniany okres na 20 lat.

Tablica upamiętniająca nieistniejący już cmentarz katolicki w Emaus oraz ewangelicki cmentarz Zbawiciela. Płyta znajduje się na skrzyżowaniu ul. Kartuskiej ze Starodworską.
Tablica upamiętniająca nieistniejący już cmentarz katolicki w Emaus oraz ewangelicki cmentarz Zbawiciela. Płyta znajduje się na skrzyżowaniu ul. Kartuskiej ze Starodworską. fot. Paweł Marcinko / KFP
Jednak tak naprawdę, celem likwidacji cmentarzy było przede wszystkim usunięcie z przestrzeni publicznej śladów niemczyzny. Tysiące pomników z wyrytymi po niemiecku napisami stały w jaskrawej sprzeczności z tezą o odwiecznie polskim charakterze Ziem Odzyskanych, usilnie lansowanej przez ówczesną propagandę. Należy jednak wspomnieć, że pamięć o okrucieństwach zgotowanych Polakom przez Niemców w okresie okupacji była wciąż żywa i trudno oczekiwać, aby decyzja o likwidacji spotkała się wówczas z powszechnym potępieniem.

Idea upamiętnienia pochowanych na dawnych cmentarzach



Po transformacji ustrojowej w Gdańsku - podobnie zresztą jak w innych miastach wchodzących w skład Ziem Odzyskanych - nieskrępowana debata publiczna o niemieckiej przeszłości przestała być tematem tabu. Co więcej, można nawet mówić o modzie na poznawanie przedwojennej historii miasta, której dobrym przykładem była ogromna popularność wydanej w latach 1996-2006 serii albumów fotograficznych "Był sobie Gdańsk".

Tablica upamiętniająca nieistniejący już cmentarz ewangelicki p.w. św. Barbary. Płyta znajduje się w parku przy skrzyżowaniu ul. Kartuskiej z ul. gen. J. Bema.
Tablica upamiętniająca nieistniejący już cmentarz ewangelicki p.w. św. Barbary. Płyta znajduje się w parku przy skrzyżowaniu ul. Kartuskiej z ul. gen. J. Bema. fot. Paweł Marcinko/KFP
Wkrótce pojawiła się także idea upamiętnienia dawnych mieszkańców Gdańska, pochowanych na nieistniejących już cmentarzach. W 1998 r. gdańscy radni wydali uchwałę, w której wyrazili poparcie dla pomysłu społecznego komitetu, który zaproponował postawienie stosownego pomnika. W ten właśnie sposób powstał Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy przy ul. 3 maja w Gdańsku, którego otwarcie miało miejsce w 2002 r.

Dotychczas ustawiono 16 tablic



Kilka lat później pojawił się kolejny pomysł, aby sukcesywnie upamiętnić każdy, nieistniejący cmentarz z osobna. W latach 2006-2009, na terenie dawnych cmentarzy zostało ustawionych przez Gdański Zarząd Dróg i Zieleni łącznie 16 tablic pamiątkowych. Wszystkie mają identyczną formę. Zostały wykonane z granitu i swoim kształtem przypominają dawny nagrobek. Na powierzchniach frontowych - patrząc od góry - zostały wykute kolejno:

  • herb Gdańska
  • napis w języku polskim, informujący o nazwie cmentarza oraz okresie, w którym funkcjonował
  • inskrypcja w języku łacińskim, z reguły cytat z Biblii, opatrzony skrótem źródła wersetu
  • napis w języku niemieckim, o treści analogicznej do napisu polskojęzycznego
  • fragment współczesnej mapy miasta, na którą naniesiono obrys cmentarza oraz miejsce umiejscowienia tablicy
  • informacja o sfinansowaniu z miejskiego budżetu wraz z datą ustawienia tablicy

Tablica upamiętniająca nieistniejący cmentarz ewangelicki w Parku Steffensów wzdłuż al. Zwyciestwa.
Tablica upamiętniająca nieistniejący cmentarz ewangelicki w Parku Steffensów wzdłuż al. Zwyciestwa. fot. Mateusz Ochocki / KFP

Pełna lista pamiątkowych tablic



Poniżej prezentujemy listę zlikwidowanych cmentarzy w Gdańsku, na terenie których zostały ustawione pamiątkowe tablice:

  1. Cmentarz katolicki p.w. św. Mikołaja i Kaplicy Królewskiej przy al. ZwycięstwaMapka we Wrzeszczu, czynny w latach 1893-1956
  2. Cmentarz ewangelicki p.w. św. Katarzyny przy al. ZwycięstwaMapka we Wrzeszczu, czynny w latach 1870-1956
  3. Cmentarz ewangelicki Najśw. Marii Panny przy al. ZwycięstwaMapka we Wrzeszczu, czynny w latach 1901-1956
  4. Cmentarz katolicki p.w. św. Józefa i Św. Brygidy przy al. ZwycięstwaMapka we Wrzeszczu, czynny w latach 1815-1956
  5. Cmentarz ewangelicki św. Trójcy przy al. ZwycięstwaMapka we Wrzeszczu, czynny w latach 1867-1956
  6. Stary cmentarz katolicki "Urania" u zbiegu al. Grunwaldzkiej i ul. KościuszkiMapka we Wrzeszczu, czynny w latach ok. 1770-1946
  7. Cmentarz zespolony p.w. św. Bartłomieja, Jana, Piotra i Pawła przy al. ZwycięstwaMapka we Wrzeszczu, czynny w latach 1860-1956
  8. Cmentarz ewangelicki Lazaretu i Najświętszej Marii Panny przy al. ZwycięstwaMapka we Wrzeszczu, czynny w latach 1815-1946
  9. Cmentarz ewangelicki p.w. Bożego Ciała przy ul. 3 majaMapka w Śródmieściu, czynny w latach 1815-1956
  10. Cmentarz ewangelicki św. Barbary przy ul. BemaMapka na Siedlcach, czynny w latach 1850-1964
  11. Cmentarz nowy katolicki przy ul. StrzeleckiejMapka w Śródmieściu, czynny w latach 1822-1946
  12. Cmentarz katolicki w Emaus, po 1920 roku Ewangelicki Cmentarz Zbawiciela przy ul. StarodworskiejMapka na Siedlcach, czynny w latach 1781-1956
  13. Cmentarz bezwyznaniowy krematoryjny przy ul. TrauguttaMapka we Wrzeszczu, czynny w latach 1914-1966
  14. Cmentarz ewangelicki przy ul. WyzwoleniaMapka w Nowym Porcie, czynny w latach 1869-1947
  15. Cmentarz ewangelicki przy ul. CedrowejMapka na Ujeścisku, czynny w latach 1648 - 1961
  16. Cmentarz ewangelicki p.w. Chrystusa Króla przy ul. NowotnejMapka na Stogach, czynny w latach 1880-1946

Osoby, które pamiętają likwidację poniemieckich cmentarzy w Gdańsku, zachęcamy do podzielenia się w komentarzach swoimi wspomnieniami na temat jej przebiegu. Można również skontaktować się bezpośrednio z autorem artykułu: r.borowski@trojmiasto.pl. Rozważymy publikację najciekawszych relacji w formie artykułu.

Puste cmentarze w dzień Wszystkich Świętych

Zobacz także

Wszystkich Świętych 2020 (8 artykułów) »

Opinie (167) ponad 20 zablokowanych

  • 2020-11-01 11:25

    Opinia wyróżniona

    Piaśnica (5)

    Dzisiaj można odwiedzić wielki cmentarz w lesie piaśnickim ,gdzie w 1939r. hitlerowcy zamordowali ok. 12 tyś. Polaków.W lesie jest pomnik, są groby pomordowanych,można zapalić znicz,podumać i pospacerować po lesie,skoro na inne cmentarze nam wejść nie wolno.

    1 rok

    • 82 0

    • 2020-11-01 19:17

      Bylam tam kilka razy to takie miejsce zadumy,cisza i tylko ptaki slychać

      maria

      1 rok

      • 9 0

    • 2020-11-01 19:59

      to samo w Granicznej Wsi

      profesor ornitologii

      1 rok

      • 5 0

    • 2020-11-01 20:33

      Hitlerowcy... W sumie wymordowali pewnie jakieś 100.000 Polaków - Selbstschutz -niemiecka samoobrona -Volskdojcze

      I o tym trzeba kręcić filmy za pieniądze Polaków.
      Poszukajcie wspomnień w internecie o tych mordach. Dzieciom głowy rozbijali o pnie drzew...

      Dariusz Salamon

      1 rok

      • 3 0

    • 2020-11-01 21:21

      Większość ofiar Piaśnicy to Niemcy

      - nieuleczalnie psychicznie chorzy, zamordowani przez nazistów (przeważnie niemieckiego pochodzenia) w 1939 roku. Zwożono ich do miejsca stracenia z zakładów w całych północnych Niemczech. Prócz tego zostali tam rozstrzelani Polacy - osoby uznane przez nazistów za zagrożenie.

      alf

      1 rok

      • 4 7

    • 2020-11-02 12:57

      Szpęgawsk

      Podobne miejsce jest w Szpęgawsku pod Starogardem Gdańskim.

      1 rok

      • 2 0

Wszystkie opinie

  • 2020-11-01 09:03

    (12)

    Ja odwiedzam groby bliskich kilkanaście razy w roku ale nigdy w święta zmarłych.Nie lubię tłumu,rewii mody i sztucznych uśmiechów.Nie o to chodzi moi drodzy i kochani.

    Dr Svencjusz

    1 rok

    • 98 38

    • 2020-11-01 09:11

      Święta zmarłych to czas zadumy, a nie sztucznych uśmiechów. (1)

      Jano

      1 rok

      • 23 1

      • 2020-11-01 12:54

        Dobrze że przynajmniej siebie lubisz. Te dni to tradycja. Jak ktoś pewnie niżej napisze: do kolacji Wigilijnej siadasz w czerwcu. Niektórzy nie robią rewii mody. Przyjeżdżają z Sosnowca, czy Tarnobrzega zapalić znicz swoim bliskim raz w roku, bo ich częściej nie stać. I jadą na Wszystkich Świętych, bo im ustawodawca i kościół katolicki nie dał Dnia Zadusznego wolnego. Ci co się lansują na cmentarzach, lansują się i codziennie. A inni często spotykają się z dalszą rodziną i znajomymi właśnie na cmentarzu, to i są uśmiechy. Co z tego, że myślą, że rosół trzeba nastawić, że kwiaty niby świeże, a się sypią, że tamta kupiła wiechcie, a sama w futrze chodzi. Jest też chwila zadumy i wspomnień i na tym to polega.

        1 rok

        • 4 3

    • 2020-11-01 09:57

      (3)

      Nie ma czegoś takiego jak święto zmarłych. Dzisiaj obchodzimy uroczystość Wszystkich Świętych, czyli wszystkich tych, którzy niewymienieni z imienia i nazwiska osiągnęli już chwałę Nieba. Jutro zaś jest Dzień Zaduszny, czyli modlitwy za dusze zmarłych, którzy oczekują na wejście do chwały Nieba.

      1 rok

      • 20 3

      • 2020-11-01 12:15

        Dzisiaj Wszystkie śnięte ,jutro , wszyskie zaduszone ; Rzym kat prawdziwy ! Bravo Kalkstein ! (2)

        zmora z parafii

        1 rok

        • 2 8

        • 2020-11-01 13:42

          Leki wzięte? Po bełkocie, wnoszę, że nie. (1)

          1 rok

          • 6 2

          • 2020-11-01 14:51

            to pisowiec przecież

            1 rok

            • 2 4

    • 2020-11-01 10:05

      Juz sie wyplakales (3)

      Po co ta zazdrosc ?? Przez takich zazdrosnych ******* jak ty Polska jest jaka jest. A moze to sa szczerze usmiechy, a ty jestes zazdrosna falszywa mordą!!!!

      1 rok

      • 3 11

      • 2020-11-01 10:10

        katolicy

        z założenia nie są szczerzy.

        1 rok

        • 7 6

      • 2020-11-01 12:25

        Zazdrość? (1)

        Myślisz że wszyscy ci wszystkiego zazdroszczą egocentryku i narcyzie?

        1 rok

        • 5 0

        • 2020-11-01 17:26

          haha

          pewnie mowisz o sobie szkoda mi ciebie egoisto!!! zazdrosny zapomnialem dodac!!! :))))))

          1 rok

          • 0 2

    • 2020-11-01 11:28

      Jakiś nowy rodzaj ekshibicjonizmu?

      Dlatego musisz o tym koniecznie wszystkich poinformować?

      1 rok

      • 4 1

    • 2020-11-01 14:50

      jeśli chodzisz na cmentarz we Wszystkich Świętych patrząc czy ktoś się sztucznie uśmiecha albo jak ubiera to współczuję.
      Dla mnie to jest przede wszystkim okazja do spotkania dalszej rodziny, której nie widziałem dawno, czas wspomnień bliskich zmarłych oraz zaduma nad tym, że powinienem częściej widywać się z najbliższymi, którzy żyją, bo mogę ich stracić w każdej chwili.

      1 rok

      • 5 1

  • 2020-11-01 09:07

    Wstyd żeby nie można odwiedzać grobów bliskich - te tablice niczego nie zastąpią :( Kogo oni się tak boją ? (17)

    Ciekawe czy ten zakaz obowiązuje wszystkich? ...... a szczególnie tego który jeździ limuzyną z armią ochroniarzy!

    kartofel maiuczyński

    1 rok

    • 75 72

    • 2020-11-01 09:26

      Odpuść z polityką, chociaż jeden dzień (1)

      1 rok

      • 16 13

      • 2020-11-01 12:36

        A polityka odpuszcza w naszym życiu? I ma rację, że jeden karzeł ma wyjątkowe prawa w tym kraju, samozwańczy pan na którego szkoda nawet splunąć.

        1 rok

        • 11 7

    • 2020-11-01 10:03

      musisz? naprawdę nawet dziś ?

      1 rok

      • 8 9

    • 2020-11-01 10:03

      Nagle (10)

      Nagle wszyscy ubolewają, że grobów z krzyżami odwiedzić nie mogą, były otwarte caaaalutki rok, wielkie zdziwienie, że zamknęli by hordy ludzi nie biegały i nie tulił się w autobusach. Naprawdę nagle wszyscy zapomnieli jak wygląda w Polsce dzień wszystkich świętych to co się wtedy dzieje z komunikacją ? Każdy z odrobiną rozumu poświęcił na to czas w zeszłym tygodniu i odwiedził chociażby groby najbliższych. Z resztą odwiedzać możesz zmarłych codziennie poprzez pamięć o nich... no ale tak, dodajcie do swej listy postulatów obok wywalenia religii, krzyży i takich tam otwarte cmentarze przez cały rok również w dobie sytuacji nadzwyczajnych... hipokryzja już tak zżera ten świat

      Hipokryzja

      1 rok

      • 18 9

      • 2020-11-01 10:23

        (3)

        Mądralo, a dlaczego siadasz do wigilijnego stołu 24 grudnia, a nie przez cały rok? Parę innych przykładów? Wiadomo, że 31.10/1.11 są zawsze tłumy, ale to chyba dobrze świadczy o kodzie kulturowym, potrzebie przynależności, itd.?

        Wiktor

        1 rok

        • 8 8

        • 2020-11-01 12:28

          Dobrze świadczy? (2)

          O tym że ludzie mają zbyt słabą wolę żeby zrobić coś inaczej "bo nie wypada" "bo co inni powiedzą"? A potem zdziwienie, dlaczego jako społeczeństwo mamy mentalność sprzed pół wieku...

          1 rok

          • 4 1

          • 2020-11-01 13:02

            To chodź latem w kożuchu, a zimą w slipach. Zrobisz inaczej niż wszyscy. A nowy rok witaj właśnie 1.11. Może wakacje zaczniesz w październiku nowatorze? Zrób sobie wolne w środę i przychodź do pracy w niedziele. Czy Polak musi być zawsze przeciw i anty? Coby ktoby nie zrobił, zawsze nie tak.

            1 rok

            • 2 3

          • 2020-11-01 15:46

            Akurat w dniach 1-8 listopada można uzyskać odpust zupełny za zmarłych, dlatego się chodzi w tych dniach na cmentarz, co nie znaczy, że w innych dniach się nie chodzi...

            1 rok

            • 2 1

      • 2020-11-01 11:34

        (5)

        Jeżeli nie masz pojęcia co oznacza data 1 i 2 listopada dla katolików, to się nie odzywaj.
        Ewentualnie idź się kompromitować gdzieś indziej.

        1 rok

        • 4 5

        • 2020-11-01 12:30

          To wytłumacz w czym sie różnie wspomienie zmarłych 1 czy 2 listopada (4)

          od zrobienia tego w dowolny inny dzień w roku? Bardziej zmarłym pomaga akurat ta data? Z jakiego powodu?
          Skoro masz takie pojęcie, to pewnie chętnie się podzielisz swoją wiedzą na ten temat, a nie będziesz rzucać tylko pustych hasełek jak w poście powyżej.

          1 rok

          • 4 2

          • 2020-11-01 13:04

            A kiedy kolację wigilijną jadają katolicy? A kiedy nowy rok witają laicy?

            1 rok

            • 1 3

          • 2020-11-01 13:30

            (2)

            Miałem nie odpisywać, ale co tam. Zatem krótko.

            Jak zrozumiesz dlaczego życzenia i prezenty urodzinowe, otrzymujesz w dzień swoich urodzin, a nie w inne dni roku, zrozumiesz też dlaczego dla Katolików te dwie daty są szczególnie ważne.

            Nie chodzi o sprzątanie grobów. O nie powinno się dbać przez cały rok. Chodzi o to co człowiek wierzący może zrobić właśnie w te dni dla duszy zmarłego człowieka, po spełnieniu kilku warunków. Wizyta na cmentarzu, w te dni jest tylko jednym nich.

            1 rok

            • 3 2

            • 2020-11-01 18:40

              (1)

              no coz kazdy wierzy w co lubi. ja wierze w slonce. widze je czesto od rana do wieczora. (czasami nie jak jest zachmurzone) ale czesto widze wiec wiem ze istnieje. traktuje mnie dobrze. nie chce ode mnie kasy co tydzien czasami powoduje raka skory ale nic nie jest idealne.

              1 rok

              • 4 0

              • 2020-11-01 19:33

                Cieszę się, że pomogłem.
                Ja nie będę wypowiadał się o tym, w co ty wierzysz i gdzie chodzisz. Ty nie będziesz pouczał Katolików, kiedy powinni chodzić na cmentarz?
                Umowa stoi?

                1 rok

                • 2 2

    • 2020-11-01 11:30

      Początek wpisu, ok.
      Potem typowa polityczna propaganda.

      1 rok

      • 5 0

    • 2020-11-01 17:26

      Wstydem jest twoja głupota bezmózgowcu i twoja niepohamowana nienawisc !I to przez takich jak ty sa cmentarze zamkniete!

      1 rok

      • 1 4

    • 2020-11-02 12:47

      Kolejny malkontent

      Problemem nie jest wizyta na cmentarzu, co wiele razy było podkreślane, ale późniejsze wizyty domowe gości z całego kraju i w całym kraju - co co roku statystycznie owocowało zwiększona liczba zachorowań górnych dróg oddechowych i grypy. Podobnie było z lasami i plażami na wiosnę. Co którzy mieszkają w pobliżu wejściówek na plaże wiedzą co mam na myśli....

      1 rok

      • 1 0

  • 2020-11-01 09:18

    (2)

    Proszę poprawić nazwy. Ewangelickie nekropolie nie były pod wezwaniem. Cmentarz św. Barbary a nie Cmentarz pw. św. Barbary. To ten, na którym obecnie pieski mają wybieg. Gdyby taki fakt miał miejsce na byłym żydowskim kirkucie - wybuchłby międzynarodowy skandal. Ekshumujcie a potem dopiero urządzajcie psie ubikacje... JM

    1 rok

    • 85 6

    • 2020-11-01 10:25

      Psie ubikacje to nie nie jest aż taki problem, bo ogólnie park przy ul. Bema jest dość zadbany. Problemem są kierowcy, który notorycznie tam parkują od strony ul. Zakopiańskiej. Nie szanują oni ani parku, ani historii tego miejsca.

      Gdańszczanin

      1 rok

      • 11 7

    • 2020-11-01 18:15

      Tak samo jest z cmentarzem przy starodworskiej! Tam też kundle się załatwiają! Wstyd! Tak bezcześcić groby! To co ze

      Niemieckie? To można na nich nasr*ć?

      1 rok

      • 5 2

  • 2020-11-01 09:29

    (1)

    Na nieistniejącym cmentarzu w Brzeźnie właśnie powstaje kolejne osiedle. Można postawić światełko na placu budowy.

    1 rok

    • 80 7

    • 2020-11-01 11:15

      Przynajmniej jest tam święty spokój...

      1 rok

      • 9 0

  • 2020-11-01 09:29

    To nie były poniemieckie cmantarze... (16)

    tylko gdańskie cmentarze.

    1 rok

    • 148 14

    • 2020-11-01 11:47

      Szkoda że ich nie ma (12)

      I szkoda że Gd nie jest wnym miastem

      Werdykt

      1 rok

      • 6 11

      • 2020-11-01 11:58

        (11)

        W "cudownym" Wolnym Mieście Gdańsku mogłeś być pobity na ulicy za rozmowę po polsku, a pełnię władzy w latach 30-tych przejęli naziści. Rzeczywiście jest za czym tęsknić....

        Gdańszczanin

        1 rok

        • 21 5

        • 2020-11-01 12:19

          A ja pół roku jestem w Gdańsku (1)

          a drugie pół w Diseldorfie, i tu i tam mówię tylko po polsku i nikt mnie tam nie bije, nie zaczepia, nie neguje, kolego świat się zmienił, i nie wypisuj głupot jak nie znasz historii naszego miasta

          1 rok

          • 7 14

          • 2020-11-01 12:41

            wow :) serio ?! extra :)

            ja od miesiąca mieszkam i pracuję w Willich. a co do języka to w tej dużej firmie nie ma Niemców. tzn. są, ale jak to dzbany gadają volksdeutsche.

            pozdrawiam wszystkich z trójmiasta mieszkających poza Pislandem

            1 rok

            • 8 5

        • 2020-11-01 12:20

          Madrzy gdanszczanie powinni sie wstydzic za okres wm w historii swojego miasta (2)

          1 rok

          • 16 10

          • 2020-11-01 12:36

            Madrzy gdańszczanie powinni być dumni z okresu wm w historii swojego miasta

            1 rok

            • 8 13

          • 2020-11-01 17:41

            To nie Gdańszczanie

            utworzyli Wolne Miasto Gdańsk. Kto? Poczytajcie

            mik SA

            1 rok

            • 6 0

        • 2020-11-01 12:33

          I tak powinno pozostać (5)

          Bylibyśmy teraz częścią federacji niemieckiej a nie tej zatęchłej i zacofanej polski

          1 rok

          • 3 20

          • 2020-11-01 15:00

            Proszę mówić za siebie.

            Proszę to powiedzieć na cmentarzu ofiar Stutthof.

            1 rok

            • 13 2

          • 2020-11-01 15:17

            (3)

            Nie bylibyśmy, bo nasi dziadkowie/babcie przybyli do Gdańska głównie z Kresów i innych części Polski.

            1 rok

            • 13 2

            • 2020-11-01 16:45

              tylko przed wojną czy po ? (2)

              1 rok

              • 2 0

              • 2020-11-01 17:35

                (1)

                I którą?

                Darek

                1 rok

                • 2 0

              • 2020-11-01 18:10

                między Francją a Wietnamem

                1 rok

                • 1 2

    • 2020-11-01 14:44

      zib (2)

      tak to prawda trzeba znać historię miejsca zamieszkania.

      1 rok

      • 6 0

      • 2020-11-01 16:48

        w jakim celu ? (1)

        w jakim celu głowę sobie zawracać ? później wyjdzie, że masz dom na miejscu koszarowej latryny i będziesz zaprzeczał wszystkim którzy muszą wiedzieć wszystko

        1 rok

        • 2 4

        • 2020-11-01 17:42

          Chyba

          nie rozumiesz sensu historii.

          mik SA

          1 rok

          • 4 0

  • 2020-11-01 09:34

    Dlaczego (2)

    nie ma cmentarza z Oruni między Gościnną a Żuławską?

    Zyx

    1 rok

    • 49 1

    • 2020-11-01 12:15

      przeciez tam tez mozna wylac wosk.

      a gdzie tablica sw pawla dewloperskiego slupa?

      1 rok

      • 5 3

    • 2020-11-01 14:35

      bo "władza ludowa w l.60 uznał ze to niemieckie" zepchnięto i wywieziono nagrobki ale pochowani dalej tam są. to lipa że dokonano ekshumacji. czasem ktoś zapala świeczkę. to są cmantarze gdańszczan.

      zib

      1 rok

      • 6 0

  • 2020-11-01 09:34

    w artykule zabrakło niektórych cmentarzy (3)

    Cmentarz parafii św. Józefa i św. Brygidy był też w innym miejscu, na styku Giełguda i Focha.
    Brakuje też cmentarzy żydowskich.

    wrzeszczanin

    1 rok

    • 61 0

    • 2020-11-01 11:45

      (1)

      I cmentarza w Oliwie (w okolicach Krzywoustego- Mściwoja).

      1 rok

      • 7 0

      • 2020-11-01 19:03

        I cmentarza ( Parku Nostalgicznego ) przy Górze Szubienicznej i starym stadionie Lechii też...

        Marszałek Terlecki

        1 rok

        • 2 0

    • 2020-11-01 12:15

      Np. Cmentarza Żydowskiego przy ul. Stoczniowców na Chełmie

      1 rok

      • 7 1

  • 2020-11-01 09:36

    To cmentarze pomordowanych przez niemców!!! (1)

    1 rok

    • 13 45

    • 2020-11-01 10:05

      powiedział co wiedział.... hahahaha

      1 rok

      • 16 3

  • 2020-11-01 09:51

    Proszę poprawić błąd

    odnośnie lat funkcjonowania cmentarza w Nowym Porcie.

    Tomek

    1 rok

    • 24 3

  • 2020-11-01 09:52

    Polska (4)

    I dlatego ten narod jest cale zycie rąbanyy. Jak mozna komus zabronic isc np na cmentarz jestesmy wolnymi ludzmi, nie dajcie sie zastraszać przez ten rzad Policje to maly procent spoleczenstwa wygramy z nimi !!!

    1 rok

    • 45 50

    • 2020-11-01 10:38

      (3)

      Niuans jest taki, że praktycznie 100% policjantów ma broń. A jaki jest analogiczny odsetek w społeczeństwie? I dzięki komu istnieje ta dysproporcja?

      1 rok

      • 10 2

      • 2020-11-01 11:37

        odp

        ja uwazam jak by juz doszlo do tak poteznej walkito dla zwyklych ludzi tez bron by sie znalazla, miejmy nadzieje ze do tego nigdy nie dojdzie, i jedni z drugimi wkoncu przestana walczyc czy rywalizowac, bo jak widac w innych krajach sie da zyc normalnie na lini obywatel policja, ale u nas najpierw trzeba wywalic tych gnoi co nienawidza ludzi i samych siebie typu kaczynski. i dac ludzi w zamian co naucza ludzi szacunki i milosci bo zycie mamy jedno po co sie zrec i denerwowac!!!

        1 rok

        • 8 4

      • 2020-11-01 12:19

        Wadza jewrejów od 1945r spodziewała sie reakcji Polaków dlatego zakazała

        zmora z parafii

        1 rok

        • 3 0

      • 2020-11-01 12:38

        W każdym komunistycznym kraju jest zakaz posiadania broni przez społeczeństwo

        Oni od początku wiedzieli, że uzbrojony obywatel to zagrożenie dla reżimu.

        1 rok

        • 5 2

1
2
3
4
5

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej wiadomości  (3067)

Tego nie czytałeś

Najczęściej czytane