Wszystkie wyglądają jednakowo i na pierwszy rzut oka przypominają nagrobki. W latach 2006-2009 postawiono w Gdańsku szesnaście tablic upamiętniających zlikwidowane po wojnie poniemieckie cmentarze. Paradoksalnie nieistniejące cmentarze są jedynymi, jakie możemy odwiedzić podczas tego święta Wszystkich Świętych...
W granicach Gdańska znajduje się łącznie 18 cmentarzy: komunalnych, należących do parafii katolickich oraz wojennych. Jednak na mapie miasta znajduje się znacznie więcej miejsc, które przez wiele lat pełniły funkcję nekropolii, a szczątki pochowanych tam ludzi do dziś spoczywają w ziemi.
Mowa o poniemieckich cmentarzach, niemal zupełnie zlikwidowanych w pierwszych dekadach po zakończeniu II wojny światowej - a dokładnie na przełomie lat 60. i 70. - i powrocie Gdańska w granice Polski. Dlaczego ówczesne władze podjęły decyzję o likwidacji miejsc, które w naszej kulturze są powszechnie uważane za nienaruszalne?
Wymazanie śladów niemieckiej przeszłości
Oficjalnie, poniemieckie cmentarze potraktowano jako porzucone. Zarastały chwastami i nie było komu pielęgnować nagrobków, gdyż ich bliscy zostali wysiedleni w nowe granice Niemiec. W przypadku wielu mogił upłynął zresztą minimalny okres, jaki musi upłynąć od pochówku, aby można było zlikwidować je zgodnie z prawem. Zarówno ustawa o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonu z 1932 r., jak i obowiązująca do dziś ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych z 1959 r. ustaliła wspomniany okres na 20 lat.
Jednak tak naprawdę, celem likwidacji cmentarzy było przede wszystkim usunięcie z przestrzeni publicznej śladów niemczyzny. Tysiące pomników z wyrytymi po niemiecku napisami stały w jaskrawej sprzeczności z tezą o odwiecznie polskim charakterze Ziem Odzyskanych, usilnie lansowanej przez ówczesną propagandę. Należy jednak wspomnieć, że pamięć o okrucieństwach zgotowanych Polakom przez Niemców w okresie okupacji była wciąż żywa i trudno oczekiwać, aby decyzja o likwidacji spotkała się wówczas z powszechnym potępieniem.
Idea upamiętnienia pochowanych na dawnych cmentarzach
Po transformacji ustrojowej w Gdańsku - podobnie zresztą jak w innych miastach wchodzących w skład Ziem Odzyskanych - nieskrępowana debata publiczna o niemieckiej przeszłości przestała być tematem tabu. Co więcej, można nawet mówić o modzie na poznawanie przedwojennej historii miasta, której dobrym przykładem była ogromna popularność wydanej w latach 1996-2006 serii albumów fotograficznych "Był sobie Gdańsk".
Wkrótce pojawiła się także idea upamiętnienia dawnych mieszkańców Gdańska, pochowanych na nieistniejących już cmentarzach. W 1998 r. gdańscy radni wydali uchwałę, w której wyrazili poparcie dla pomysłu społecznego komitetu, który zaproponował postawienie stosownego pomnika. W ten właśnie sposób powstał Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy przy ul. 3 maja w Gdańsku, którego otwarcie miało miejsce w 2002 r.
Dotychczas ustawiono 16 tablic
Kilka lat później pojawił się kolejny pomysł, aby sukcesywnie upamiętnić każdy, nieistniejący cmentarz z osobna. W latach 2006-2009, na terenie dawnych cmentarzy zostało ustawionych przez Gdański Zarząd Dróg i Zieleni łącznie 16 tablic pamiątkowych. Wszystkie mają identyczną formę. Zostały wykonane z granitu i swoim kształtem przypominają dawny nagrobek. Na powierzchniach frontowych - patrząc od góry - zostały wykute kolejno:
herb Gdańska
napis w języku polskim, informujący o nazwie cmentarza oraz okresie, w którym funkcjonował
inskrypcja w języku łacińskim, z reguły cytat z Biblii, opatrzony skrótem źródła wersetu
napis w języku niemieckim, o treści analogicznej do napisu polskojęzycznego
fragment współczesnej mapy miasta, na którą naniesiono obrys cmentarza oraz miejsce umiejscowienia tablicy
informacja o sfinansowaniu z miejskiego budżetu wraz z datą ustawienia tablicy
Pełna lista pamiątkowych tablic
Poniżej prezentujemy listę zlikwidowanych cmentarzy w Gdańsku, na terenie których zostały ustawione pamiątkowe tablice:
Cmentarz katolicki p.w. św. Mikołaja i Kaplicy Królewskiej przy al. Zwycięstwa we Wrzeszczu, czynny w latach 1893-1956
Cmentarz ewangelicki p.w. św. Katarzyny przy al. Zwycięstwa we Wrzeszczu, czynny w latach 1870-1956
Cmentarz ewangelicki Najśw. Marii Panny przy al. Zwycięstwa we Wrzeszczu, czynny w latach 1901-1956
Cmentarz katolicki p.w. św. Józefa i Św. Brygidy przy al. Zwycięstwa we Wrzeszczu, czynny w latach 1815-1956
Cmentarz ewangelicki św. Trójcy przy al. Zwycięstwa we Wrzeszczu, czynny w latach 1867-1956
Stary cmentarz katolicki "Urania" u zbiegu al. Grunwaldzkiej i ul. Kościuszki we Wrzeszczu, czynny w latach ok. 1770-1946
Cmentarz zespolony p.w. św. Bartłomieja, Jana, Piotra i Pawła przy al. Zwycięstwa we Wrzeszczu, czynny w latach 1860-1956
Cmentarz ewangelicki Lazaretu i Najświętszej Marii Panny przy al. Zwycięstwa we Wrzeszczu, czynny w latach 1815-1946
Cmentarz ewangelicki p.w. Bożego Ciała przy ul. 3 maja w Śródmieściu, czynny w latach 1815-1956
Cmentarz ewangelicki św. Barbary przy ul. Bema na Siedlcach, czynny w latach 1850-1964
Cmentarz nowy katolicki przy ul. Strzeleckiej w Śródmieściu, czynny w latach 1822-1946
Cmentarz katolicki w Emaus, po 1920 roku Ewangelicki Cmentarz Zbawiciela przy ul. Starodworskiej na Siedlcach, czynny w latach 1781-1956
Cmentarz bezwyznaniowy krematoryjny przy ul. Traugutta we Wrzeszczu, czynny w latach 1914-1966
Cmentarz ewangelicki przy ul. Wyzwolenia w Nowym Porcie, czynny w latach 1869-1947
Cmentarz ewangelicki przy ul. Cedrowej na Ujeścisku, czynny w latach 1648 - 1961
Cmentarz ewangelicki p.w. Chrystusa Króla przy ul. Nowotnej na Stogach, czynny w latach 1880-1946
Osoby, które pamiętają likwidację poniemieckich cmentarzy w Gdańsku, zachęcamy do podzielenia się w komentarzach swoimi wspomnieniami na temat jej przebiegu. Można również skontaktować się bezpośrednio z autorem artykułu: r.borowski@trojmiasto.pl. Rozważymy publikację najciekawszych relacji w formie artykułu.
Piękny pomysł, szacunek należy się wszystkim bezimiennym zmarłym .
3 lata
141
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 12:54
Chryzantemy (3)
Zapraszam do kupna chryzantemy ciętej w cenie 3 złotych, na Łanowej 46. Nr 535 877 849
3 lata
71
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 14:29
a po co mi?
3 lata
31
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 14:46
już kupiłem w czwartek, trzymam na balkonie i zastanawiam się, czy wytrzymają do wtorku
3 lata
21
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 18:26
Skąd ta cena? Przecież sprzedawaliscie w piątek po 10,- zł za sztukę!
3 lata
10
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 13:06
gdynianka
niiie mog i e jpojechac na cmentarz i stac przy grobie moich dzieci jestem rozpaczona i wscieklai i czuje ogromny bol
3 lata
63
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 13:26
W lesie
Przy Polankach, za szpitalem MW kiedyś był cmentarz. Kamieniarze rozkradli cenniejsze nagrobki. Zostały tylko betonowe ... Nikt o to nie dba ...
3 lata
100
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 13:43
Polska to jeden wielki cmętarz Polska to święta ziemia Polska to ziemia zalana krwią Polaków zamęczonym przez prusaków i (2)
3 lata
1015
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 20:45
Leków
Nie wziales
3 lata
10
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-02 14:31
ro ciekawe
bo Hitler był Austriakiem, Himmler Bawarczykiem , tak samo jak Gauleiter Gdańska Albert Forster. Wielu ss-manów byli z zachodnich Niemiec , bardzo wielu z Austrii np. niejaki dr Mengele. Na pewno byli tez Prusacy zbrodniarzami hitlerowskimi, ale tutaj nie wiedli prymu.
3 lata
10
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 13:45
nie ma marszu ma wałach PAP
3 lata
31
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 13:57
no no no to teraz będzie się działo
3 lata
30
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 14:15
Cmentarz żydowski na Chełmie
Jest otwarty
3 lata
81
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-01 14:32
zapomniane cmentarze na orunII
podobny jest na Orunii za przychodnią na gościnnej, za torami ul ramułta związkowa. groby nadal tam są jedynie zepchnięto i wywieziono nagrobki w l,60 ub wieku. czasem ktoś zapala święczkę. cmentarz należał przed wojną do kościoła św jerzego który był protestancki. obecnie koścół św Boboli. do dziś brak jakiejkolwiek tablicy
we Wrzeszczu, czynny w latach 1893-1956 
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
