• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Nietypowe Budowle Trójmiasta. Schron przy ul. Zawodzie na Olszynce

Rafał Borowski
29 marca 2020 (artykuł sprzed 4 lat) 

Zobacz schron na filmie z lotu ptaka

W cyklu Nietypowe Budowle Trójmiasta prezentujemy budynki, które mogą zadziwiać swoim wyglądem. Tym razem wybraliśmy się na Olszynkę, gdzie nad ul. Zawodzie góruje pochodzący z końca II wojny światowej schron o eliptycznym kształcie. W poprzednim odcinku odwiedziliśmy budynki po Spółdzielni Mleczarskiej Maćkowy w Gdańsku, za miesiąc wyjaśnimy, czym są kopuły Bałtyckiej Bazy Masowejgdyńskim porcie.



Czy miałeś okazję zwiedzić wnętrza jakiegokolwiek schronu?

Nad ul. Zawodzie na Olszynce góruje olbrzymi schron. Jest doskonale widoczny nie tylko w najbliższej okolicy, ale również z przebiegającej kilkaset metrów na wschód Trasy Sucharskiego. Żelbetowa konstrukcja wznosi się na wysokość aż ok. 12 m (tyle mają trzypiętrowe budynki mieszkalne) i stoi na fundamencie o wymiarach 12 x 17 m.

Jednak niezwykłość tego schronu polega nie tylko na sporych gabarytach, ale przede wszystkim na jego konstrukcji. Budowla ma bowiem kształt eliptyczny. Mówiąc bardziej obrazowo: dwie ze ścian szczytowych zaokrąglają się ku górze, a ich wierzchołki łączą się ze sobą, tworząc w ten sposób strop w kształcie półwalca.

Skuteczna ochrona przed bombami



- Jest to schron naziemny. Kształt stropu miał zwiększyć walory ochronne tego obiektu, ponieważ przy kącie nachylenia stropu powyżej 55 stopni następuje zjawisko tzw. odskoku bomby. Bomba zamiast przebić strop, odbija się od niego i pada w pewnej odległości od obiektu - wyjaśnia Michał Szafrański, prezes Gdyńskiego Klubu Eksploracji Podziemnej.
To jedyna tego typu konstrukcja w Trójmieście i prawdopodobnie w całej Polsce. Powstała w 1944 r. i została ukończona zaledwie kilka miesięcy przed zdobyciem Gdańska - de facto niemieckiego Danzig - przez Armię Czerwoną, symbolicznie wspartą przez żołnierzy I Armii Wojska Polskiego, co nastąpiło 30 marca 1945 r.

Zobacz także: Nietypowe Budowle Trójmiasta. Chłodnie na terenie gdyńskiego Dalmoru

- Z posiadanych przeze mnie zdjęć lotniczych wynika, że obiekt został ukończony pod koniec wojny, nie wcześniej niż w drugiej połowie 1944 roku. Na fotografii z 19 czerwca 1944 r. znajduje się on w bardzo wczesnej fazie budowy. To bardzo ciekawy obiekt, ponieważ nie jest mi znana druga podobna konstrukcja o zbliżonym przeznaczeniu, która przetrwała do naszych czasów - mówi Cezary Piotrowski, historyk specjalizujący się w wojnie powietrznej nad Trójmiastem podczas II wojny światowej.
  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.
  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.

Archiwa milczą na temat schronu



I to w zasadzie jedyna pewna informacja, którą dysponują historycy. Choć schron figuruje od 2011 r. w rejestrze zabytków województwa pomorskiego, w archiwach nie zachowały się żadne dokumenty, na podstawie których można by odtworzyć okoliczności jego budowy i jednoznacznie określić jego przeznaczenie. Kwerenda w tym celu została już przeprowadzona.

- Prawda jest taka, że niemal wszystko, co wiemy o tym schronie, jest pisane palcem na wodzie. Praktycznie nie ma źródeł wiedzy na jego temat. To, na czym się opieramy, to są wyłącznie badania terenowe. Nie ma żadnych dokumentów, które by dookreślały przeznaczenie tego obiektu. Zetknąłem się z tym problemem podczas pracy na temat schronów przeciwlotniczych w Gdańsku - kwituje dr Jan Daniluk, dyrektor Muzeum Uniwersytetu Gdańskiego, badacz historii Gdańska w XIX i XX w.
W związku z tym wszelkie informacje dotyczące przeznaczenia schronu na Olszynce pozostają wyłącznie w sferze domysłów. Jednak co do jednej kwestii badacze są zgodni. Budowla z całą pewnością nie służyła za schronienie dla ludności cywilnej. Po pierwsze, została ona wzniesiona na niemal zupełnym odludziu, a tego typu obiekty zawsze wznoszono w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań, których lokatorzy mieli być ewakuowani. Po drugie, schron na Olszynce jest na tę funkcję po prostu zbyt mały.

  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.
  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.

Ochrona agregatów prądotwórczych...



Jakie więc było przeznaczenie tajemniczego schronu? Zgodnie z najbardziej popularną hipotezą, po wielokroć przewijającej się na forach internetowych zrzeszających się miłośników fortyfikacji, służył on za ochronę agregatów prądotwórczych, które miały zapewnić awaryjne zasilanie elektryczne najbliższej okolicy, w razie zniszczenia zaopatrującej w prąd całe miasto elektrowni na Ołowiance.

Przesłanką przemawiającą na korzyść tej hipotezy jest fakt, że w pobliżu - a dokładnie przy dzisiejszej ul. Olszyńska 41 - funkcjonował obiekt o strategicznym znaczeniu dla obrony miasta przed Armią Czerwoną. Mowa o stacji pomp, która chroniła wspomnianą dzielnicę przed zalaniem wodami Motławy. Agregaty prądotwórcze miały być zasilane olejem napędowym, magazynowanym w cysternach ustawionych na pobliskiej bocznicy kolejowej albo w zbiornikach umieszczonych w górnej części schronu.

Wprowadzeniu urządzeń do wnętrza schronu miała służyć znajdująca się w jednej ze ścian szczytowych szeroka brama z rampą - do której prowadziło niegdyś tymczasowe torowisko - zaś do wyprowadzenia przewodów elektrycznych miała umożliwiać szczelina umieszczona w przeciwległej ścianie.

...albo transformatorów



Nie wszyscy badacze zgadzają się z ta hipotezą. Według innej teorii we wnętrzu schronu rzeczywiście wprawdzie znajdowały się elementy sieci elektroenergetycznej, ale innego rodzaju. Chodzi nie o agregaty, ale o transformatory. Jakie przesłanki przemawiają za takimi domniemaniami?

Zobacz także: Nietypowe Budowle Trójmiasta. Dawny zbiornik gazu w Gdańsku

- Niemal na pewno był to schron na urządzenia. Wydaje mi się, że na transformatory, czyli urządzenia do przetwarzania prądu. Dlaczego nie agregaty? Gdyby to był schron na takie urządzenia, to w pobliżu powinny znajdować się stałe zbiorniki na paliwo. A takich zbiorników nie ma w okolicy. Moja hipoteza, na którą nie mam jednak żadnych źródeł, jest taka, że przetwarzana tu energia elektryczna mogła służyć do zapewnia ciągłości pracy jakiegoś zakładu produkcyjnego o randze strategicznej, być może stoczni albo dla szpitali. Skłaniam się ku pierwszej opcji, gdyż np. prace spawalnicze nie mogły być przerwane w dowolnym momencie, nawet podczas bombardowania - spekuluje Andrzej Ditrich, badacz i pasjonat fortyfikacji.
  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.
  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.

Miejsce schadzek młodzieży



Co ciekawe, podczas rozmów z okolicznymi mieszkańcami, nasz rozmówca usłyszał lakoniczną relację, jakoby do budowy schronu zostali przymuszeni jeńcy francuscy. Biorąc pod uwagę podane wcześniej informacje, prawdopodobnie nigdy nie uda się potwierdzić albo wykluczyć tych rewelacji. Podobnie jak ustalić powojennych losów trzymanych w schronie urządzeń. Czy podzieliły los wyposażenia wielu gdańskich przedsiębiorstw i zostały wywiezione do Związku Radzieckiego jako poniemieckie mienie zdobyczne?

Opustoszałe, żelbetowe mury były wykorzystywane przez wiele lat po wojnie jako magazyn, najpierw na potrzeby wojska, następnie okolicznego związku działkowców. Od kilkunastu lat schron jest opustoszały i w żaden sposób niezabezpieczony, nie licząc umieszczonej przy wejściu tabliczki z napisem: "Uwaga! Strefa niebezpieczna". O jej skuteczności najlepiej świadczą walające się we wnętrzu śmieci i wykonane farbą w spreju malunki. Czy jeszcze kiedyś uda się nadać tej niezwykłej budowli nową, pożyteczną funkcję?

Nietypowa budowla? Zgłoś nam do wyjaśnienia
Zastanawiasz się czym jest i jaką funkcję pełni dziwna budowla, którą mijasz w drodze do pracy lub która znajduje się w pobliżu twojego miejsca zamieszkania? Napisz do nas! Poinformuj o lokalizacji, napisz jakie masz pytania. Postaramy się ją sfilmować i wyjaśnić co to takiego.

inwestycje@trojmiasto.pl

Opinie (164) ponad 10 zablokowanych

  • roste

    ogóry tam kisili dla wermahtu.

    • 0 1

  • Szkoda ze schron jest zdewastowany (12)

    Gdyby nadal były to ziemie należące do Niemiec to nikt by tego tak nie zostawił. Niestety zamiast dbać o historie - jaka by ona nie była to lepiej jest postawić taki nikomu nie potrzebny ECS niż zadbać o coś co jest w zasięgu i na wyciągnięcie ręki.

    • 72 45

    • te ziemie były nam ukradzione

      niemcy nam zabrali Gdańsk i wiesz, co się potem z Gdańskiem stało? wszystko przez niemiecki podły charakter.

      • 0 1

    • zdaję ci sie (5)

      Niemcy rozbierają "nazistowskie" pamiątki jeśli tylko są w stanie, np schrony ubot w Hamburgu, wierzę przeciw lotnicze
      Ale lepiej pisać "slogany"

      • 17 2

      • niekoniecznie. sam zobacz (3)

        jak rozebrano budynek Stoczni Polnocnej na Marynarki Polskiej niszczac jednoczesnie nowoczesny schron jaki pod nim sie znajdowal.

        Co wybudowano zamiast tego? I kto wydal zgode?

        • 6 12

        • i co minusujecie? takie są fakty. (2)

          Kiedyś wieksze budynki miały swoja czesc podziemna w postaci schronów.
          Mozecie tego nie wiedziec.

          Szpital stoczni gdansk, ktory zniknał. Jak myslicie, co bylo w piwnicach?

          • 5 7

          • dawaj dalej

            ... a co było...?

            • 1 0

          • szpitala szkoda, ale psul wizerunek, szczegolnie wobec zachodu, bo wychodzilo na to ze dbano o zdrowie stoczniowcow

            • 5 2

      • Wierzę, że chodziło

        Tobie o wieże przeciwlotnicze:)

        • 8 1

    • Gdyby to były nadal ziemie niemieckie to w najlepszym wypadku byłbyś niewolnikiem, kimś gorzej traktowanym niż pies.
      Ale raczej byś robił za abażur lub za mydło w kiblu.

      • 4 3

    • historia... (1)

      co to znaczy " historia jaka by ona nie była" to chyba Polacy to raczej jedynie z niej moga byc dumni jako niliczne narody...

      • 6 1

      • nie ma chyba narodu, wzglednie panstwa ktore nie kultywowalyby dumy ze swojej przeszlosci

        • 3 1

    • znowu pisior przy niedzieli wjezdzasz z propaganda? niby "dbać o historie - jaka by ona nie była" ale lot i zieleniak wyburzyc bo komunistyczne

      • 8 3

    • Jesteś w mylnym błędzie. :)

      • 10 11

  • Schron dobry przed korona wirusem (12)

    • 35 46

    • Fajny artykuł nareszcie nic o PO (8)

      • 19 20

      • PO zaniedbało to i wiele podobnych miejsc w Gdansku. (2)

        Wiec niekoniecznie.

        • 7 18

        • (1)

          i prosze jest wpis o po, i to jakiegos wredoty

          • 7 3

          • Taa, o PO to piszą wredoty, o PiS to tylko w kulturalny sposób zatroskani o demokrację obywatele.

            • 0 1

      • zamknij sie pisowski trollu

        • 14 4

      • Mam pytanie? (2)

        Nadajecie o siedzę iu w domu a sami się szwedacie. Jak to jest?

        • 7 4

        • w Gdansku to sie raczej walesaja

          • 8 6

        • Oni maja dyspensę. Od papieża.

          • 9 0

      • i pisie

        • 5 6

    • (1)

      Szkoda ze dancing istnieje. Byłby ładny park delta Wisły.

      • 2 9

      • na dancingu to cie zrobili..

        • 5 2

    • Bzdety berety bala bala bla bla bla

      • 2 2

  • A tuż obok (6)

    Mieszka znany Trójmiejski Celebryta

    • 10 1

    • Tadzio. (5)

      • 4 0

      • Prezes co mianował się właścicielem pewnego klubu

        • 1 0

      • (2)

        Jaki Tadek?

        • 2 0

        • Pan Z-et

          • 2 0

        • Rydzyk

          • 3 1

      • I

        Syn i córko

        • 2 0

  • Może na początek...

    ...wystarczyłoby obiekt pożądania zamknąć albo choć zamurować wejście ?

    • 0 2

  • Niemiecki? (1)

    "a właściwie niemieckiego Danzig" - Gdańsk przed II wojną światową nie był niemiecki, był Wolnym Miastem zaanektowanym we wrześniu 1939 roku przez Niemców, wypada poczytać na temat o którym się publikuje.

    • 13 1

    • z tym niemieckim Danzig to obciach

      autor artykułu nie odrobił lekcji

      • 2 0

  • Opinia do filmu

    Zobacz film Nietypowe Budowle Trójmiasta. Tajemniczy schron na Olszynce

    autorze filmu skat ta twoja wiedza to nie jest schron tylko awaryjna elektrownia zbudowana przez 3 rzesze mogaca zasilic gdansk w prad

    • 2 1

  • Na filmie widać bohomaz trójmiejskiego grafficiarza pseudonim 'Saint' (5)

    Pochwalił sie nawet tym na swoim Instagramie

    Zgłoszone do Prokuratury za wchodzenie na teren zabroniony i dewastowanie zabytków.

    • 20 3

    • Rudy jest wszedzie...

      • 0 1

    • Kapuś (3)

      I kabel...

      • 3 12

      • (2)

        Panie Saint, spokojnie. Policja już jedzie :)

        • 7 1

        • (1)

          dwon na psy

          • 1 5

          • World of Saint

            Jego profil na Instagramie, sam materiał dowodowy, nie wypłacisz się do końca życia hultaju :)

            • 4 3

  • Odgrzewany kotle już o tym było . (1)

    • 32 37

    • Odgrzewany kotle już o tym było

      Gramatyka się kłania.Dwa niepełne zdania w jednym?

      • 4 1

  • Tajemnica schronu odkryta!!!

    Dzisiaj na nielegalnym spacerze z psem przy bunkrze obczaiłem zamaskowany właz...

    Myślałem, że spokojnie sobie pokukam tu i tam, a tu jak nie zacznie się zjazd samochodów jak na jakimś zlocie moto...
    Dziesiątki aut przez pół godziny się zjechało (jak umówieni)!

    Normalnie parking w weekend przy Ptasim Raju...

    No to ja szpula do bunkra i dawaj ten zamaskowany właz przesuwać. Poszło...

    Skok w ciemną studnię i to był błąd!

    Ledwo siem wygramoli z jakiejś brei, a właz je... b!! Się zatrzasnął spowrorem. Myślę kicha przyjdzie mi tu kojtnać z głodu albo szybciej smrodu i braku powietrza...

    Macam po tych ścianach, nagle jest ebonitowy włącznik!! Cyk!

    Ja pierdziu, co ja wtedy zobaczyłem... !!

    U góry słyszę już tłuszcza szturmuje pomieszczenia i sieją wirusa po sobie.

    Myślę, tu bezpieczniej, a i tunel dluuuuuuuugi jakiś i no kurka, oświetlony cały.!!!

    Dawaj po kolana w czarnej śmierdzącej zupie do przodu, a tu napis na ścianie...

    "Nach..." Nosz ku....! Światło zgasło...

    • 1 2

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane