• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Nietypowe Budowle Trójmiasta. Schron przy ul. Zawodzie na Olszynce

Rafał Borowski
29 marca 2020 (artykuł sprzed 4 lat) 

Zobacz schron na filmie z lotu ptaka

W cyklu Nietypowe Budowle Trójmiasta prezentujemy budynki, które mogą zadziwiać swoim wyglądem. Tym razem wybraliśmy się na Olszynkę, gdzie nad ul. Zawodzie góruje pochodzący z końca II wojny światowej schron o eliptycznym kształcie. W poprzednim odcinku odwiedziliśmy budynki po Spółdzielni Mleczarskiej Maćkowy w Gdańsku, za miesiąc wyjaśnimy, czym są kopuły Bałtyckiej Bazy Masowejgdyńskim porcie.



Czy miałeś okazję zwiedzić wnętrza jakiegokolwiek schronu?

Nad ul. Zawodzie na Olszynce góruje olbrzymi schron. Jest doskonale widoczny nie tylko w najbliższej okolicy, ale również z przebiegającej kilkaset metrów na wschód Trasy Sucharskiego. Żelbetowa konstrukcja wznosi się na wysokość aż ok. 12 m (tyle mają trzypiętrowe budynki mieszkalne) i stoi na fundamencie o wymiarach 12 x 17 m.

Jednak niezwykłość tego schronu polega nie tylko na sporych gabarytach, ale przede wszystkim na jego konstrukcji. Budowla ma bowiem kształt eliptyczny. Mówiąc bardziej obrazowo: dwie ze ścian szczytowych zaokrąglają się ku górze, a ich wierzchołki łączą się ze sobą, tworząc w ten sposób strop w kształcie półwalca.

Skuteczna ochrona przed bombami



- Jest to schron naziemny. Kształt stropu miał zwiększyć walory ochronne tego obiektu, ponieważ przy kącie nachylenia stropu powyżej 55 stopni następuje zjawisko tzw. odskoku bomby. Bomba zamiast przebić strop, odbija się od niego i pada w pewnej odległości od obiektu - wyjaśnia Michał Szafrański, prezes Gdyńskiego Klubu Eksploracji Podziemnej.
To jedyna tego typu konstrukcja w Trójmieście i prawdopodobnie w całej Polsce. Powstała w 1944 r. i została ukończona zaledwie kilka miesięcy przed zdobyciem Gdańska - de facto niemieckiego Danzig - przez Armię Czerwoną, symbolicznie wspartą przez żołnierzy I Armii Wojska Polskiego, co nastąpiło 30 marca 1945 r.

Zobacz także: Nietypowe Budowle Trójmiasta. Chłodnie na terenie gdyńskiego Dalmoru

- Z posiadanych przeze mnie zdjęć lotniczych wynika, że obiekt został ukończony pod koniec wojny, nie wcześniej niż w drugiej połowie 1944 roku. Na fotografii z 19 czerwca 1944 r. znajduje się on w bardzo wczesnej fazie budowy. To bardzo ciekawy obiekt, ponieważ nie jest mi znana druga podobna konstrukcja o zbliżonym przeznaczeniu, która przetrwała do naszych czasów - mówi Cezary Piotrowski, historyk specjalizujący się w wojnie powietrznej nad Trójmiastem podczas II wojny światowej.
  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.
  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.

Archiwa milczą na temat schronu



I to w zasadzie jedyna pewna informacja, którą dysponują historycy. Choć schron figuruje od 2011 r. w rejestrze zabytków województwa pomorskiego, w archiwach nie zachowały się żadne dokumenty, na podstawie których można by odtworzyć okoliczności jego budowy i jednoznacznie określić jego przeznaczenie. Kwerenda w tym celu została już przeprowadzona.

- Prawda jest taka, że niemal wszystko, co wiemy o tym schronie, jest pisane palcem na wodzie. Praktycznie nie ma źródeł wiedzy na jego temat. To, na czym się opieramy, to są wyłącznie badania terenowe. Nie ma żadnych dokumentów, które by dookreślały przeznaczenie tego obiektu. Zetknąłem się z tym problemem podczas pracy na temat schronów przeciwlotniczych w Gdańsku - kwituje dr Jan Daniluk, dyrektor Muzeum Uniwersytetu Gdańskiego, badacz historii Gdańska w XIX i XX w.
W związku z tym wszelkie informacje dotyczące przeznaczenia schronu na Olszynce pozostają wyłącznie w sferze domysłów. Jednak co do jednej kwestii badacze są zgodni. Budowla z całą pewnością nie służyła za schronienie dla ludności cywilnej. Po pierwsze, została ona wzniesiona na niemal zupełnym odludziu, a tego typu obiekty zawsze wznoszono w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań, których lokatorzy mieli być ewakuowani. Po drugie, schron na Olszynce jest na tę funkcję po prostu zbyt mały.

  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.
  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.

Ochrona agregatów prądotwórczych...



Jakie więc było przeznaczenie tajemniczego schronu? Zgodnie z najbardziej popularną hipotezą, po wielokroć przewijającej się na forach internetowych zrzeszających się miłośników fortyfikacji, służył on za ochronę agregatów prądotwórczych, które miały zapewnić awaryjne zasilanie elektryczne najbliższej okolicy, w razie zniszczenia zaopatrującej w prąd całe miasto elektrowni na Ołowiance.

Przesłanką przemawiającą na korzyść tej hipotezy jest fakt, że w pobliżu - a dokładnie przy dzisiejszej ul. Olszyńska 41 - funkcjonował obiekt o strategicznym znaczeniu dla obrony miasta przed Armią Czerwoną. Mowa o stacji pomp, która chroniła wspomnianą dzielnicę przed zalaniem wodami Motławy. Agregaty prądotwórcze miały być zasilane olejem napędowym, magazynowanym w cysternach ustawionych na pobliskiej bocznicy kolejowej albo w zbiornikach umieszczonych w górnej części schronu.

Wprowadzeniu urządzeń do wnętrza schronu miała służyć znajdująca się w jednej ze ścian szczytowych szeroka brama z rampą - do której prowadziło niegdyś tymczasowe torowisko - zaś do wyprowadzenia przewodów elektrycznych miała umożliwiać szczelina umieszczona w przeciwległej ścianie.

...albo transformatorów



Nie wszyscy badacze zgadzają się z ta hipotezą. Według innej teorii we wnętrzu schronu rzeczywiście wprawdzie znajdowały się elementy sieci elektroenergetycznej, ale innego rodzaju. Chodzi nie o agregaty, ale o transformatory. Jakie przesłanki przemawiają za takimi domniemaniami?

Zobacz także: Nietypowe Budowle Trójmiasta. Dawny zbiornik gazu w Gdańsku

- Niemal na pewno był to schron na urządzenia. Wydaje mi się, że na transformatory, czyli urządzenia do przetwarzania prądu. Dlaczego nie agregaty? Gdyby to był schron na takie urządzenia, to w pobliżu powinny znajdować się stałe zbiorniki na paliwo. A takich zbiorników nie ma w okolicy. Moja hipoteza, na którą nie mam jednak żadnych źródeł, jest taka, że przetwarzana tu energia elektryczna mogła służyć do zapewnia ciągłości pracy jakiegoś zakładu produkcyjnego o randze strategicznej, być może stoczni albo dla szpitali. Skłaniam się ku pierwszej opcji, gdyż np. prace spawalnicze nie mogły być przerwane w dowolnym momencie, nawet podczas bombardowania - spekuluje Andrzej Ditrich, badacz i pasjonat fortyfikacji.
  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.
  • Zdjęcia schronu przy ul. Zawodzie na Olszynce wykonane w 2015 r.

Miejsce schadzek młodzieży



Co ciekawe, podczas rozmów z okolicznymi mieszkańcami, nasz rozmówca usłyszał lakoniczną relację, jakoby do budowy schronu zostali przymuszeni jeńcy francuscy. Biorąc pod uwagę podane wcześniej informacje, prawdopodobnie nigdy nie uda się potwierdzić albo wykluczyć tych rewelacji. Podobnie jak ustalić powojennych losów trzymanych w schronie urządzeń. Czy podzieliły los wyposażenia wielu gdańskich przedsiębiorstw i zostały wywiezione do Związku Radzieckiego jako poniemieckie mienie zdobyczne?

Opustoszałe, żelbetowe mury były wykorzystywane przez wiele lat po wojnie jako magazyn, najpierw na potrzeby wojska, następnie okolicznego związku działkowców. Od kilkunastu lat schron jest opustoszały i w żaden sposób niezabezpieczony, nie licząc umieszczonej przy wejściu tabliczki z napisem: "Uwaga! Strefa niebezpieczna". O jej skuteczności najlepiej świadczą walające się we wnętrzu śmieci i wykonane farbą w spreju malunki. Czy jeszcze kiedyś uda się nadać tej niezwykłej budowli nową, pożyteczną funkcję?

Nietypowa budowla? Zgłoś nam do wyjaśnienia
Zastanawiasz się czym jest i jaką funkcję pełni dziwna budowla, którą mijasz w drodze do pracy lub która znajduje się w pobliżu twojego miejsca zamieszkania? Napisz do nas! Poinformuj o lokalizacji, napisz jakie masz pytania. Postaramy się ją sfilmować i wyjaśnić co to takiego.

inwestycje@trojmiasto.pl

Opinie (164) ponad 10 zablokowanych

  • Schron dobry przed korona wirusem (12)

    • 35 46

    • Fajny artykuł nareszcie nic o PO (8)

      • 19 20

      • Mam pytanie? (2)

        Nadajecie o siedzę iu w domu a sami się szwedacie. Jak to jest?

        • 7 4

        • Oni maja dyspensę. Od papieża.

          • 9 0

        • w Gdansku to sie raczej walesaja

          • 8 6

      • i pisie

        • 5 6

      • PO zaniedbało to i wiele podobnych miejsc w Gdansku. (2)

        Wiec niekoniecznie.

        • 7 18

        • (1)

          i prosze jest wpis o po, i to jakiegos wredoty

          • 7 3

          • Taa, o PO to piszą wredoty, o PiS to tylko w kulturalny sposób zatroskani o demokrację obywatele.

            • 0 1

      • zamknij sie pisowski trollu

        • 14 4

    • Bzdety berety bala bala bla bla bla

      • 2 2

    • (1)

      Szkoda ze dancing istnieje. Byłby ładny park delta Wisły.

      • 2 9

      • na dancingu to cie zrobili..

        • 5 2

  • Tylko odnowić moi drodzy i kochani (10)

    I dodać do atrakcji turystycznych bo coraz mniej jest takich miejsc a obiekt jest naprawdę fajny. Wczoraj słońce dzisiaj śnieg więc uśmiechu Wam życzę.

    • 84 31

    • mozna by wyburzyc i sprzedac teren (1)

      bedzie kasa dla UM

      • 8 13

      • co ty za bzdury piszesz

        działka ma właściciela

        • 4 1

    • (5)

      trzebaby wymyslic jakas chwytliwa historyjke, bo co przewodnik mialby powiedziec ew. turyscie?

      • 6 1

      • ze w tym schronie schowano zloto z amber gold (2)

        by pozniej je wywiezc. a zgode na to wydal prezydent.

        • 10 7

        • (1)

          byl post?

          • 0 0

          • ...i zniknal

            • 0 0

      • Że to tam za zgoda i na poleceniep rezydenta przeniesiono i trzymano zloto z Amber Gold (1)

        w formie depozytu by pozniej wyslac gdzie indziej.

        Wysypac troche zlota na podloge i juz.

        • 1 3

        • moze bardziej rozbudzajaca wyobraznie bylaby opowiastka ze tam na wagarach bywala martusia?

          • 1 1

    • Idź w pi..u z tym swoim ,,moi drodzy i kochani'' pajacu

      • 1 0

    • Idź w p..zdu z ty twoim ,,moi drodzy i kochani''

      • 0 0

  • Nikt o to nie dba (2)

    Szkoda ze tak niszczeje, z roku na rok jest coraz gorzej. Drzwi wyrwane przez złomiarzy, płotu juz nie ma. Sam nagrałem film z tego miejsca na początku roku i bylem zdziwiony jak bardzo jest zdewastowane, w porównaniu z tym co znalazłem na zdjęcia sprzed kilku lat.

    • 79 3

    • Jak wszystko w Gdansku od 22 lat (1)

      • 18 12

      • ostatnio wyburzyli wiadukt nad torami cholery jedne kolo urzedu wojewodzkiego panie!

        • 9 2

  • (6)

    Kolorowy neon na górze np Las Vegas i można śmiało otwierać najt klup.

    • 63 11

    • Nojo

      • 1 1

    • A nad barem neon "Corona Beer" (2)

      • 6 2

      • (1)

        albo Nokaut

        • 1 2

        • po prostu "bunkier"

          • 1 1

    • na odludziu? nawet dojazd słaby (1)

      • 0 2

      • Gitara, psy szybko nie dojado.

        • 3 1

  • W takich miejscach powinny kręcić film albo serial na podstawie gier.. (2)

    Half Life..

    • 18 9

    • (1)

      Zgadza się .uwielbiam tą gierkę

      • 3 2

      • to graj i sie nie interesuj

        • 1 8

  • Odgrzewany kotle już o tym było . (1)

    • 32 37

    • Odgrzewany kotle już o tym było

      Gramatyka się kłania.Dwa niepełne zdania w jednym?

      • 4 1

  • Szkoda ze schron jest zdewastowany (12)

    Gdyby nadal były to ziemie należące do Niemiec to nikt by tego tak nie zostawił. Niestety zamiast dbać o historie - jaka by ona nie była to lepiej jest postawić taki nikomu nie potrzebny ECS niż zadbać o coś co jest w zasięgu i na wyciągnięcie ręki.

    • 72 45

    • Jesteś w mylnym błędzie. :)

      • 10 11

    • zdaję ci sie (5)

      Niemcy rozbierają "nazistowskie" pamiątki jeśli tylko są w stanie, np schrony ubot w Hamburgu, wierzę przeciw lotnicze
      Ale lepiej pisać "slogany"

      • 17 2

      • niekoniecznie. sam zobacz (3)

        jak rozebrano budynek Stoczni Polnocnej na Marynarki Polskiej niszczac jednoczesnie nowoczesny schron jaki pod nim sie znajdowal.

        Co wybudowano zamiast tego? I kto wydal zgode?

        • 6 12

        • i co minusujecie? takie są fakty. (2)

          Kiedyś wieksze budynki miały swoja czesc podziemna w postaci schronów.
          Mozecie tego nie wiedziec.

          Szpital stoczni gdansk, ktory zniknał. Jak myslicie, co bylo w piwnicach?

          • 5 7

          • szpitala szkoda, ale psul wizerunek, szczegolnie wobec zachodu, bo wychodzilo na to ze dbano o zdrowie stoczniowcow

            • 5 2

          • dawaj dalej

            ... a co było...?

            • 1 0

      • Wierzę, że chodziło

        Tobie o wieże przeciwlotnicze:)

        • 8 1

    • znowu pisior przy niedzieli wjezdzasz z propaganda? niby "dbać o historie - jaka by ona nie była" ale lot i zieleniak wyburzyc bo komunistyczne

      • 8 3

    • historia... (1)

      co to znaczy " historia jaka by ona nie była" to chyba Polacy to raczej jedynie z niej moga byc dumni jako niliczne narody...

      • 6 1

      • nie ma chyba narodu, wzglednie panstwa ktore nie kultywowalyby dumy ze swojej przeszlosci

        • 3 1

    • Gdyby to były nadal ziemie niemieckie to w najlepszym wypadku byłbyś niewolnikiem, kimś gorzej traktowanym niż pies.
      Ale raczej byś robił za abażur lub za mydło w kiblu.

      • 4 3

    • te ziemie były nam ukradzione

      niemcy nam zabrali Gdańsk i wiesz, co się potem z Gdańskiem stało? wszystko przez niemiecki podły charakter.

      • 0 1

  • Fajny cykl artykulow (12)

    10 lat mieszkam w Gdańsku i nie wzidzialem go.

    • 47 17

    • (4)

      Bo słoje nie znają miasta

      • 23 12

      • Nie mają zreszta czasu, siedzac cale dnie w korpo. (3)

        Zeby poznac miasto to trzeba tu spedzic dziecinstwo albo wziac urloop dziekanski na studiach.

        • 17 2

        • (2)

          albo byc zlomiarzem

          • 18 2

          • złomiarze to kustosze (1)

            • 6 1

            • wszystko trafia na aukcje?

              • 1 1

    • 10 lat? to trudno zebys cos widzial (2)

      ja jako 10 latek znalem dopiero mojego miasta. Dopieo po 20-stce Gdansk poznalem szerzej.

      • 8 2

      • Ja jak miałem 10 lat to mnie tylko na stogach, olszynce, jasieniu nie widzieli (1)

        A tak to każdy zakamarek zwiedzony. 25 lat kręciłem się po mieście. Od 10 lat nie mieszkam w Polsce, byłem jakieś 2 lata temu to musiałem nawigacji używać, bo Gdańsk się tak rozbudował, ze drogi i miejsca jakie pamietam, nie były już tymi samymi miejscami. Tunel na stogi OMG. Kiedyś jak budowali most wantowy im Jana Pawła, to ludzie się zastanawiali co ten most na polu tam stoi. Teraz wszystko ma sens. Zgrywa się w całość. zarąbiste miasto Gdańsk. Kocham Gdańsk. Jeszcze w 1997 roku 1000 lecie miasta, wszystko za freekasa, ale jazda była. Ci co wiedza o czym mówię najdłuższa estakada w Polsce wraz z nowa południowa obwodnica Gdańska, tunel, kolej Metropolitalna, Wrzeszcz się tak zmienił ze cześć, prędzej czołg zobaczysz niż tramwaj na morenę, już nie mówię o południu Gdańska nowe drogi W-Z itp itd. Dużo by wymieniać i jeszcze Ergo arena, letnica. Kawał dobrej roboty ówczesnej władzy Gdańska. Nie doceniacie tego co macie ;) Pozdro gdańszczanie.

        • 25 3

        • tak, a najlepszy to ten krzyz ufundowany wtedy przez Adamowicza

          Pomieszkaj tu i zobaczysz jak swietnie. To sie tak wydaje jesli jestes turystą.

          Na codzień jest duzo gorzej niz w 1997. Przleudnienie korki i zero slonca miedz blokami praktycznie przez zle projektowane osiedla.

          • 7 16

    • Ja 40 (2)

      I o tym schronie nie słyszałam.

      • 12 2

      • Ja mam jeszcze lepiej (1)

        Przejeżdżam tamtędy codziennie do roboty i nigdy nie zwróciłem na to uwagi.

        • 14 2

        • A ja często tam się zabawiam

          z kolegami z dzielni lub pobliskich salonów Moto,mrr...

          • 6 1

    • Przed kilkunastu laty jeździłam na rowerze wzdłuż opływu Motławy, przejechałam na drugą stronę mostka na Olszynkę i miałam okazj

      • 1 2

  • (8)

    Nie Francuzi a więźniowie obozu koncentracyjnego do tego stały tam silnie uzbrojone straże formacji ss prawdopodobnie są tam tunele łączące się że starówka kiedyś o tych terenach opowiadał mi pewien Pan który mieszkał na obecnych Rudnikach

    • 24 54

    • tunele na terenie depresyjnym (3)

      tak. jeszcze do dziś są tam ssmani, o twarzy adolfa

      • 52 1

      • wiara przenosi gory

        • 10 4

      • (1)

        Widzę że wieś tańczy i śpiewa a pod olszynka co jest jak nie tunele

        • 3 7

        • Niby gdzie?

          • 3 0

    • (1)

      Tunele z kompleksem SPA (depresja). Gdańsk nie ma starówki...

      • 14 7

      • starowka jest tam gdzie starowka, nie wiesz, nie jestes z gdanska?

        • 6 9

    • ale zmyślasz

      • 1 4

    • HIstorycy zakłamywli historię

      Kto im kazał

      • 1 2

  • (2)

    Nie oglądać, zostać w domu!

    • 31 8

    • zdjecia byly wykonane w czwartek (1)

      • 0 0

      • z drona

        • 0 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane