Fakty i opinie
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Wiadomości
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Odnalezione mieszkanie polskiego asa wywiadu

Bartosz Gondek, Artur Jendrzejewski
30 grudnia 2015 (artykuł sprzed 8 lat) 
Opinie (197)
Najnowszy artykuł na ten temat Huzarzy, papugi i wielka bijatyka. Niezwykła historia Domu św. Józefa
W tym domu, który niegdyś stał w pewnym oddaleniu od ulicy, na działce ze sporym ogrodem, mieszkał przed wojną mjr Jan Żychoń, szef polskiego wywiadu w Wolnym Mieście Gdańsku. W tym domu, który niegdyś stał w pewnym oddaleniu od ulicy, na działce ze sporym ogrodem, mieszkał przed wojną mjr Jan Żychoń, szef polskiego wywiadu w Wolnym Mieście Gdańsku.

W tym domu, który niegdyś stał w pewnym oddaleniu od ulicy, na działce ze sporym ogrodem, mieszkał przed wojną mjr Jan Żychoń, szef polskiego wywiadu w Wolnym Mieście Gdańsku.

fot. Bartosz Gondek

Przez lata historycy byli pewni, że już nie istnieje. Wszystko przez trzykrotne zmiany adresów i prawie całkowite unicestwienie centrum Wrzeszcza w 1945 roku. Niedawno jednak udało się zlokalizować budynek, w którym mieszkał najsłynniejszy polski szpieg w przedwojennym Gdańsku.



Major Jan Żychoń Major Jan Żychoń

Major Jan Żychoń

Pięć pokoi i ponad 150 m kw. powierzchni w budynku z rozległym ogrodem, dodatkowo osłoniętym od ulicy drzewami. W mieszkaniu znajdującym się na pierwszym piętrze domu przy Hauptstrasse 49 zobacz na mapie Gdańska (dziś to al. Grunwaldzka 117 zobacz na mapie Gdańska), mieszkał as przedwojennego polskiego wywiadu na Pomorzu - mjr Jan Henryk Żychoń. Dlatego nikogo nie dziwili niemieccy wywiadowcy i dziennikarze, czający się w kamienicy naprzeciwko oraz na rogach sąsiednich ulic - Ahorn Weg (dziś to ul. Klonowa) i Ulmen Weg (dziś to ul. de Gaulle'a).

Do Gdańska Żychoń sprowadził się, jeszcze w stopniu kapitana, wiosną 1928 r., i objął stanowisko szefa polskiego wywiadu w Wolnym Mieście Gdańsku. We Wrzeszczu zamieszkał ze swoją żoną, młodą i bogatą Ślązaczką, Heleną Kiełbasówną.

Każdy ruch Żychonia był śledzony przez niemiecki wywiad i lokalną prasę, a zachowanie sprzeczne z ogólnie przyjętymi normami oficerskimi wyłapywano i piętnowano. Niemcy w ten sposób zamierzali ośmieszyć polskiego oficera, pomniejszając jego znaczenie nad Motławą.

As wywiadu ma fantazję i lubi kobiety

Mogło to być o tyle łatwe, że Żychoń lubił się bawić i doceniał towarzystwo pięknych kobiet, więc bulwarówki miały sporo materiału. Co ciekawe, major uczynił z tego pewnego rodzaju wizytówkę. Podobnie jak z wielu innych zachowań, które nie cieszyły, a irytowały Niemców. Będąc pracownikiem Komisariatu Generalnego Rzeczpospolitej Polskiej miał status osoby nietykalnej, co wykorzystywał na każdym kroku. Po teoretycznie wolnym, ale już zdominowanym przez nazistów Gdańsku chodził w polskim mundurze i kazał grać orkiestrze Mazurka Dąbrowskiego przed budynkiem Prezydium Policji, która była siedzibą niemieckiego wywiadu.

Kiedy próbowano otruć i porwać Żychonia, Abwehra podstawiła mu swoją agentkę, Czesławę Bociańską. Co zrobił major? Przewerbował ją do własnych celów. Bo polski Bond, który pod przykrywką wesołego życia prowadził skuteczną działalność wywiadowczą, często wykorzystywał kobiety do rozgrywek z niemieckim wywiadem.

Tuszowana śmierć młodego oficera

W czerwcu 1929 r. w jednym z pokoi zajmowanego przez małżeństwo Żychoniów mieszkania doszło do tragedii. Młody porucznik, Edmund Grunwald, który od kilku miesięcy był tu lokatorem, postrzelił się w nasadę nosa.

Śledztwo, zarówno policji gdańskiej, jak i żandarmerii polskiej przybyłej na tę okoliczność z Gdyni, wykazało nieszczęśliwy wypadek. Miało do tego dojść, gdy młody oficer wstawał z łóżka i z kabury wypadł mu rewolwer, który wystrzelił po uderzeniu w podłogę. Tyle tylko, że rewolwer należał do Żychonia... Gdańscy dziennikarze błyskawicznie ukuli własną wersję zdarzeń, według której to Żychoń w amoku pijackim postrzelił młodszego przyjaciela, być może w ataku zazdrości.

Na początku wojny Żychoń trafił najpierw do Francji, a potem do Anglii, gdzie zajmował się pracą wywiadowczą. Później trafił do służby liniowej w 5. Wileńskiej Brygadzie Piechoty. Zginął w trakcie bitwy o Monte Cassino.

Po szpiegu policjanci i bezpieczniacy

W czasie II wojny światowej, w budynku zajmowanym wcześniej przez rodzinę Żychoniów mieścił się posterunek niemieckiej policji porządkowej. Z kolei po jej zakończeniu, według słów lokatorów, placówka Urzędu Bezpieczeństwa i biura.

Autorzy artykułu na klatce schodowej opuszczonego już budynku. Autorzy artykułu na klatce schodowej opuszczonego już budynku.

Autorzy artykułu na klatce schodowej opuszczonego już budynku.

Budynek zidentyfikowano po analizie przedwojennych planów miasta, prześledzeniu ksiąg adresowych i konsultacjach ze znanym specjalistą od historii Wrzeszcza Janem Danilukiem (który publikuje swoje historyczne felietony w Trojmiasto.pl). Okazało się, że mieszkanie Żychonia istnieje do dziś w odrapanej i mocno zniszczonej, ale zachowanej w niezmienionym stanie - tak od zewnątrz, jak i w środku - kamienicy stojącej blisko ulicy, tuż przy głównym pasażu prowadzącym z dworca we Wrzeszczu do al. Grunwaldzkiej.

Budynek, w którym znajdowało się mieszkanie Żychonia, zachował się w całości. Ocalała nie tylko - jak podaje karta miejskiego konserwatora zabytków - stolarka zewnętrzna, ale także klatka schodowa, przepierzenia, futryny i oryginalne drzwi.

Gdzie się schował dom szpiega?

Jak to możliwe, że lokalizację budynku, który miał tak barwnych lokatorów, poznaliśmy dopiero teraz? Wszystkiemu winna zmieniająca się trzy razy numeracja. Budynek przy Hauptstrasse 49 z czasem stał się numerem 115, a potem 117. W międzyczasie ulica zmieniła nazwę najpierw na Adolf Hitler Strasse i po wojnie na Grunwaldzką. Dlatego do tej pory historycy lokowali dawne mieszkanie Żychonia pod pierwotnym numerem i z dzisiejszą nazwą ulicy, czyli przy al. Grunwaldzkiej 49. Dziś w miejscu nieistniejącej przedwojennej zabudowy stoi socrealistyczny blok, w którym - co ciekawe - mieszkała Anna Walentynowicz.

Fragment Wrzeszcza na mapie Gdańska z okresu II wojny światowej. Dom, w którym mieszkał Jan Żychoń, zaznaczono kółkiem. Adolf-Hitler-Strasse to dziesiejsza Grunwaldzka, Ahorn-Weg to Klonowa, a Kastanien-Weg - Lendziona. Fragment Wrzeszcza na mapie Gdańska z okresu II wojny światowej. Dom, w którym mieszkał Jan Żychoń, zaznaczono kółkiem. Adolf-Hitler-Strasse to dziesiejsza Grunwaldzka, Ahorn-Weg to Klonowa, a Kastanien-Weg - Lendziona.

Fragment Wrzeszcza na mapie Gdańska z okresu II wojny światowej. Dom, w którym mieszkał Jan Żychoń, zaznaczono kółkiem. Adolf-Hitler-Strasse to dziesiejsza Grunwaldzka, Ahorn-Weg to Klonowa, a Kastanien-Weg - Lendziona.

Kamienica jest powoli opróżniana z lokatorów. Kto wie, może odkrycie, że mieszkał w niej polski as wywiadu, pozwoli ją ocalić?

Tablica upamiętni asa wywiadu?

Do Urzędu Miejskiego w Gdańsku wpłynęło już pismo z pytaniem o możliwość zawieszenia tablicy pamiątkowej przed wejściem do kamienicy. Być może uda się to zrobić w 2017 r.

Powyższy artykuł jest fragmentem większej pracy mgr. Bartosza Gondka i dr. Artura Jendrzejewskiego, poświęconej infrastrukturze i zapleczu technicznego polskiego wywiadu w Wolnym Mieście Gdańsku. Obszerniejszy materiał o charakterze naukowym ma być wydany w 2016 roku.

Autorzy dziękują Marii Kolasie - kierownik Biura Obsługi Mieszkańców Gdańskiego Zarządu Nieruchomości, która umożliwiła wejście do niezamieszkanych lokali budynku.

Zobacz także

Historia Wolnego Miasta Gdańska (100)

Opinie (197) 8 zablokowanych

  • 2015-12-30 08:08

    polskojęzyczne niemieckie media do dziś specjalizują się w kłamstwie i przyprawianiu rogów. (5)

    wszystko jest w Internecie, wystarczy sprawdzić, ale ostrzegam lemingów, wasze główki mogą tego nie wytrzymać.

    8 lat

    • 23 19

    • 2015-12-30 12:28

      sPiSki wszędzie! Wszędzie sPiSki..! (4)

      Zydomasoneria, niemiecko-ruskie szpiony, komuniści i złodzieje, gestapo i cykliści!!!
      sPiSki wszędzie! Wszędzie sPiSki..!

      obywatel drugiej kategorii

      8 lat

      • 9 5

      • 2015-12-30 16:59

        jakie spiski debilu gorszego sortu (3)

        fakty, dane. sprawdź gdzie robił Tellenbach zanim został prezesem tvn :)

        8 lat

        • 5 5

        • 2015-12-30 21:13

          A ty sprawdź jak są zatrudnione całe rodziny w pisowskich

          skokach. I jak prezio , żona i córka wspaniale się wożą beemami po ćwierć miliona, na bogato lepiej niż w Lotosie....
          A średni wskaznik ROE dla skok-ów to 3.5% przy średniej dla banków 11%. Potem trzeba dopłacać do padliny.....

          Leszcz z Sitałer

          8 lat

          • 7 1

        • 2015-12-30 21:19

          Kocborowo

          Klasyka w psychiatrii klinicznej : każdy debil wokół siebie widzi samych debili.

          ps. spadaj do hochsztaplera z Torunia i zapatrz się w tvodbytowąs****.

          a kuku nawiedzonym

          8 lat

          • 6 1

        • 2015-12-30 23:39

          Idź debilu lepszego sortu poszukać lepiej..

          Skąd papcio Maybach wziął pieniądze na rozkręcenie tej swojej medialnej firmy i jak uzyskał koncesję na nadawanie z Uralu. Może to cegiełki na ratowanie Stoczni Gdańskiej, może wałki w Stella Maris, może zniknięte 68mln.zł w Lux Veritatis..? A może KGB wspomogło, jak przy pozwoleniu na nadawanie w Rosji..?

          Mo Her

          8 lat

          • 5 0

  • 2015-12-30 08:09

    Sam budynek mało atrakcyjny, ale wnętrze ciekawe. Może redakcja zamieści więcej zdjęć?
    Przy rozbiórce może uda się przenieść do innej lokalizacji?

    8 lat

    • 18 1

  • 2015-12-30 08:15

    to kolejne Adamowicza haha

    8 lat

    • 18 2

  • 2015-12-30 08:16

    Kolejny fajny artykuł z ciekawostkami z przedwojennego Gdańska

    CZYTELNIK

    8 lat

    • 27 2

  • 2015-12-30 08:24

    (10)

    Żychonia zniszczyło polskie piekiełko. Oskarżono go o zdradę. W Polsce tak łatwo rzuca się takimi oskarżeniami...

    8 lat

    • 25 4

    • 2015-12-30 09:50

      (9)

      No i czego minusujecie? Tak się właśnie stało z Żychoniem. Oskarzono go o zdradę, uznano go w Londynie za gorszy sort Polaka. Dobra Zmiana londyńska rozliczała się z sanacją. Tak uczciwie go potraktowano, że facet poprosił o byle przydział frontowy, i specjalnie narażał się, chciał zginąć i udowodnić oskarżycielom, jakiego sortu jest Polakiem. I zrobił to.

      Jego oskarżyciele, "lepszy sort", siedzieli sobie w Londynie.

      8 lat

      • 13 2

      • 2015-12-30 09:58

        (6)

        ktoś kto nie dopilnował tajnych dokumentów które trafiły w ręce niemców i skazały na śmierć wiele osób kwalifikuje się do określenia go zdrajcą
        to nie żadne "polskie piekiełko" tylko odpowiedzialność, sumienność, poczucie obowiązku - kwestie jak widać niektórym "rozliczaczom i demokratom" zupełnie obce

        8 lat

        • 7 7

        • 2015-12-30 11:55

          (5)

          jakie akta Niemcy znaleźli w Bydgoszczy?

          8 lat

          • 6 3

          • 2015-12-30 16:18

            akta współpracowników Polskiego Wywiadu!

            8 lat

            • 2 1

          • 2015-12-30 16:20

            (3)

            w Bydgoszczy nie znaleźli, znaleźli w Warszawie dużo dokumentów "dwójki"...

            Nebenstele Danzig

            8 lat

            • 5 0

            • 2015-12-30 16:25

              (2)

              I to Żychoń odpowiadał za to, co się z aktami stało po ewakuacji do Warszawy?

              8 lat

              • 6 0

              • 2015-12-30 16:31

                (1)

                nie pamiątam dokładnie.Odsyłam do książki "Bitwa o tajemnice" W.Kozaczuka, która dawno temu czytałem. Może jest jakieś nowsze wydanie.Tam była ta sytuacja z pozostawieniem archiwum w Warszawie opisana.
                Książka bardzo ciekawa, o działalności wywiadu polskiego i niemieckiego w 20 leciu międzywojennym .

                Nebenstele Danzig

                8 lat

                • 5 0

              • 2015-12-30 22:40

                no i właśnie. Żychoń nie odpowiadał za to, co się stało z aktami po ich ewakuacji do Warszawy. To była czyja inna broszka.

                8 lat

                • 4 0

      • 2015-12-30 19:19

        jesli twoje rozumowanie jest takie,jak wynika z tego postu (1)

        to d*pa zwykla jestes,a nie gorszy sort.Jesli Lis ci mowi,co powiedzial Kaczynski-bo sam nie potrafisz zrozumiec sensu slow w jezyku polskim-to o czym tu gadac?
        A co do faktow: Zychon przez karygodna lekkomyslnosc spowodowal smierc wielu polskich agentow.To sie kwalifikowalo do najwyzszego wymiaru kary.Nie wiesz o czym piszesz i pleciesz bzdury-zarowno o Zychoniu jak i o "gorszym sorcie".

        asd

        8 lat

        • 2 8

        • 2015-12-30 21:32

          prosto z mostu asd

          W d... byłeś g... widziałeś i g... wiesz.

          8 lat

          • 3 0

  • 2015-12-30 08:41

    ??? (5)

    nie mówcie, że ten budynek idzie do rozbiórki....

    kiziamizia

    8 lat

    • 22 2

    • 2015-12-30 08:59

      (2)

      Ile jesteś gotów zapłacić za jego utrzymanie?

      8 lat

      • 4 4

      • 2015-12-30 09:36

        ! (1)

        Wstyd dla władz miasta

        123

        8 lat

        • 8 4

        • 2015-12-30 09:43

          Ja tam wolałbym basen albo boisko finansować, a nie ruderę gdzie ktoś kiedyś mieszkał.
          Zresztą nie wiemy, czy jego niemieccy sąsiedzi nie okazali się zbrodniarzami.

          8 lat

          • 4 5

    • 2015-12-30 09:44

      nie on pierwszy

      i nie ostatni

      8 lat

      • 2 1

    • 2015-12-30 09:46

      Chyba jednak nie będzie rozbierany skoro

      "Do Urzędu Miejskiego w Gdańsku wpłynęło już pismo z pytaniem o możliwość zawieszenia tablicy pamiątkowej przed wejściem do kamienicy. Być może uda się to zrobić w 2017 r."

      8 lat

      • 1 0

  • 2015-12-30 08:45

    super!

    Swietny artykul i ciekawa historia! Jestem ciekaw ile podobnych sytuacji i nie znanych histori jest jeszcze wokol Nas...

    Ku Chwale

    8 lat

    • 20 0

  • 2015-12-30 08:47

    dom stoi zbyt blisko jezdni

    dawniej stal w pięknym ogrodzie. A właściciele chcą go odzyskać?

    gdyn

    8 lat

    • 6 4

  • 2015-12-30 09:01

    as wywiadu (1)

    Buzka Bonda nie przypomina...
    A zona z domu Kielbasa ? ;)

    zly porucznik

    8 lat

    • 1 10

    • 2015-12-30 09:26

      ksywka zony z salonow...Wurst, Konchita Wurst...

      8 lat

      • 3 5

  • 2015-12-30 09:22

    Kamienica (3)

    Mieszkam w tej Kamienicy od 10 lat, wcześniej moi teście i pradziadkowie moich dzieci. Tu nie ma wspólnoty, są to mieszkania komunalne bez możliwości wykupu i zrobienia czego kolwiek. Kamienica w centrum Wrzeszcza która jest w stanie tragicznym. Nie remontowana od 30 lat jak nie więcej. Nie zostanie wyburzona bo jest traktowana jako zabytek. Warunki mieszkaniowe tragiczne a opłaty jak z kosmosu:'(

    :')

    8 lat

    • 57 0

    • 2015-12-30 11:34

      Czyli Gdański standard

      To taki Gdański standard. Wiele wyjaśnia jeśli chodzi o stan kamienicy. Świadome niszczenie budynku. Kilka lat i wieszamy tablice budynek w złym stanie technicznym i mówimy że lokatorzy nie dbali i rozwalili. Deweloperka już podpłaciła w urzędzie działkę i wszystko idzie standardowym torem. Któryś urzędas szykuje sobie ekstra premię..

      WK

      8 lat

      • 20 0

    • 2015-12-30 11:35

      Polityka budynia...Doprowadzić podwyżkami czynszu do rozpaczy i eksmisji, równocześnie przez wieloletnie zaniedbania sprawić aby budynek był do rozbiórki. Następnie sprzedać deweloperowi, który teren oczyści i postawi jakiś szklano aluminiowo betonowy koszmarek. Całe PO mające gdzieś ludzi. Kasa misiu kasa...

      obserwator

      8 lat

      • 21 1

    • 2023-06-10 07:10

      Zabytki

      Pewnie 950 zł od metra kwadratowego, ja mieszkam przy ul. Jana Matejki 22 i miałem stu metrowe (kwadratowych) mieszkanie i płaciłem 950 zł miesięcznie
      Budynek wybudowany w 1898 t pod kuratelą konserwatora zabytków który nic nie robił by budynek zabezpieczyć przed niszczeniem, obecnie całkowicie wykupiony, to wysnuwa zadania jak ma wyglądać ewelacja zewnętrzna budynku.

      Lokis

      10 miesięcy

      • 0 0

1
2
3
4
5

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej wiadomości (100)

Najczęściej komentowane

Kolejni pomorscy "terytorialsi" złożyli przysięgę

Kolejni Terytorialsi złożyli przysięgę

Czy marihuana powinna być legalna? Zapytaliśmy mieszkańców Trójmiasta

Czy marihuana powinna być legalna?

więcej

Najczęściej czytane