- 1 Ugaszono pożar na budowie osiedla (165 opinii)
- 2 Cmentarzysko traficarów w sopockim lesie (184 opinie)
- 3 Obwodnica Witomina: ogłoszono przetarg na budowę (128 opinii)
- 4 Na lotnisku pojawił się kwiatomat (93 opinie)
- 5 Wzięli pod lupę punktualność SKM (73 opinie)
- 6 Cztery opcje do wyboru w pytaniu o płeć (455 opinii)
Co się stało z pomnikiem Marcina Lutra z Bazyliki Mariackiej?
W Bazylice Mariackiej w Gdańsku stał niegdyś pomnik Marcina Lutra. Odlana najprawdopodobniej z mosiądzu, posadowiona na wysokim postumencie figura przywódcy reformacji zniknęła tuż po zakończeniu II wojny światowej. Czy uda się odnaleźć osoby, które znają dokładne okoliczności jej usunięcia?
Pomnik został odlany z mosiądzu w 1883 r. w Berlinie, a jego autorem był ceniony niemiecki rzeźbiarz Rudolf Siemering.
Statua przedstawiała Lutra odzianego w długą szatę, w birecie na głowie oraz dzierżącego Biblię w dłoni. Mosiężna figura został posadowiona na wysokim, kamiennym postumencie, otoczonym kratownicą.
Data ufundowania pomnika nie była przypadkowa - w 1883 r. przypadała bowiem 400. rocznica urodzin "ojca reformacji".
- Pomnik został ufundowany przez lokalną gminę luterańską, co wpisywało się w niezwykle bogate świętowanie okrągłej rocznicy urodzin Lutra. Głównie w krajach niemieckojęzycznych, choć nie tylko, urządzano okolicznościowe wydarzenia, drukowano jego pisma czy właśnie wznoszono pomniki. Musimy pamiętać, że Luter był nie tylko założycielem kościoła ewangelicko-augsburskiego, ale również de facto współtwórcą nowożytnego, literackiego języka niemieckiego, do czego przyczynił się przetłumaczeniem Biblii z języków oryginalnych czyli greckiego i hebrajskiego oraz we fragmentach z aramejskiego zgodnie z jej oryginalnym tekstem. W XIX wieku zaczęto rozumieć historię jako przedmiot narracji i zaczęto masowo upamiętniać ważne wydarzenia i postaci dla danej społeczności. Tym samym pomnik Lutra miał charakter nie tylko religijny, ale również narodowy - tłumaczy dr Jacek Bielak z Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego.
Co ciekawe, twórca rzeźby odlał z jednej formy dwie figury Lutra. Druga trafiła do miejscowości Eisleben w Saksonii-Anhalt, gdzie Luter urodził się i zmarł.
Tamten pomnik przetrwał do dziś, natomiast pomnik z Bazyliki Mariackiej zniknął w nieznanych bliżej okolicznościach tuż po II wojnie światowej.
W artykule poświęconym historii pomnika, który został opublikowany w 2001 r. czasopiśmie "30 dni", znajduje się ciekawa relacja, w jakim stanie wyglądała figura tuż przed jej usunięciem.
- Kiedy w ostatnich miesiącach wojny starano się zabezpieczyć szczególnie cenne dzieła sztuki z Kościoła Mariackiego i po spakowaniu w drewniane skrzynie wywożono je poza Gdańsk, pomnik Lutra pozostał w świątyni, która wiosną 1945 r. została wydana na pastwę bomb i płomieni. Ocalał, ale okazało się, że niepotrzebnie. Dla nowych mieszkańców był raczej symbolem niemieckiego nacjonalizmu, a nie reformacji. Podobno ktoś nałożył na posągową głowę hełm, a na trzymanej przez postać księdze napisał "Mein Kampf". Niechciany pomnik usunięto podczas odgruzowywania świątyni w 1946 r. - czytamy w artykule.
Tymczasem dr Bielak, który przygotowuje monografię poświęcono zmianom w wystroju Bazyliki Mariackiej, zwraca uwagę, że źródła milczą na temat okoliczności usunięcia pomnika.
Nie wiadomo, kto podjął decyzję w tej kwestii, dokąd trafił pomnik ani w którym roku to nastąpiło. Nie ma na ten temat nawet jednego zdania w powojennej prasie, co udowodniła kwerenda przeprowadzona przez naszego rozmówcę.
- To modelowy przykład zacierania śladów kultury niemieckiej w Gdańsku po 1945 r. Okoliczności usunięcia tego pomnika nie mają oparcia w źródłach. Wynika to z faktu, że kościół Mariacki został odbudowany w podstawowym zakresie dopiero w 1951 r. Do tego roku mamy spora lukę na temat tego, jakie dokładnie prace wykonano w świątyni. Nie ma żadnego śladu w gazetach, że ten pomnik rozebrano. Nie ma również żadnego zdjęcia, wykonanego już po wojnie. Pomnik na pewno przetrwał wojnę, gdyż nie stał w miejscu, gdzie spadły sklepienia kościoła, a jego wnętrze - w przeciwieństwie do innych świątyń w Gdańsku - nie zostało wypalone przez pożar. Nie znałem tej relacji o profanacji pomnika, ale ostrzegam, że takie historie zawsze brać w cudzysłów. Z drugiej strony, nawet jeśli ubarwiona, sporo mówi ona o ówczesnym stosunku Polaków do dziedzictwa Niemców - kontynuuje dr Bielak.
Wielkie zmiany w Bazylice Mariackiej. Film z 2020 r.
Pomnik Marcina Lutra trafił do huty?
Wiele wskazuje na to, że pomnik Lutra z Bazyliki Mariackiej trafił do huty, gdzie został przetopiony.
Historyk sztuki zdecydowanie odrzuca hipotezę, że figura została jako dzieło sztuki wywieziona przez żołnierzy Armii Czerwonej do Związku Radzieckiego. W połowie XX wieku pomnik z końca XIX wieku, czyli kilkudziesięcioletni, nie miał żadnej wartości historycznej.
Zresztą ówcześni konserwatorzy z dużą niechęcią odnosili się do dzieł sztuki i architektury z XIX wieku, którą uważali za sztuczną i wtórną. Z tego powodu burzono zresztą w Gdańsku ruiny XIX-wiecznych budynków.
- Pomnik Lutra nie mógł się ostać z dwóch powodów. Po pierwsze, Polakom kojarzył się - co zrozumiałe - z krwawą okupacją niemiecką. Po drugie, po wojnie kościół został odzyskany przez katolików. Prawdopodobnie ktoś dostał rozkaz brać "hurtem" wszystkie niemieckie, odlane z metalu pomniki, a po ich zebraniu wysłano je jednym pociągiem do huty. Tuż po wojnie, na potrzeby odbudowującego się kraju, bardzo potrzebne były stopy metali, w tym mosiądz. Mam nadzieję, że po artykule zgłoszą się osoby, które znają okoliczności usunięcia pomnika. Na naszych oczach odchodzi pokolenie, które może mieć wiedzę na ten temat. Wszelkie ewentualne informacje na pewno pojawią się w mojej monografii - kwituje dr Jacek Bielak.
Miejsca
Opinie wybrane
-
2022-04-03 17:30
Należy przypomnieć (13)
że od roku 1529 do roku 1945 Bazylika należała do ewangelików.
- 76 14
-
2022-04-04 02:15
Od 1529? (3)
W tym roku odbyło się tylko pierwsze nabożeństwo protestanckie - skąd pomysł, że oznaczało to przejęcie całego kościoła? Do 1572 roku główny ołtarz służył katolikom.
- 7 4
-
2022-04-04 06:32
(2)
ewangelicy lubią myśleć, że wszystkie kościoły w gd są ich. takie kompleksy, bo muszą jeździć do sopotu żeby się pomodlić ;)
- 7 20
-
2022-04-05 21:46
Jak widać twój katolicyzm polega na zacietrzewieniu w stosunku do ewangelików. Czyli ośmieszasz się !
- 0 0
-
2022-04-04 20:18
gratulacje
gratuluję stanu umysłu/ tak naprawdę współczuję/
- 4 1
-
2022-04-03 17:49
xxx (8)
Ewangelicy wykupili od katolików ten kościół?
- 7 24
-
2022-04-03 18:05
(7)
nie, parafianie zmienili wyznanie, w końcu 16 w, katolików pozostało w Gdańsku ok 4,5% (Gedanopedia)
- 30 5
-
2022-04-04 21:37
W Niemczech kilkanaście lat temu liczba protestantów po raz pierwszy od
blisko pół tysiąca lat spadła poniżej liczby katolików ! Oba wyznania tracą w Niemczech wiernych, z tym ze protestanci szybciej ! Oczywiście "polskie" media z N!emiec sterowane o tym milczą. Jak i o tym, że np. w Kolonii najwyższą świątynią jest co prawda nadal ta katolicka, ale najbardziej uczęszczaną - meczet.
- 2 3
-
2022-04-03 19:27
xxx (5)
Jeśli zmienili wyznanie, to powinni sobie wybudowac nowy kościół, w końcu, to nie oni wybudowali Bazylikę.
- 12 26
-
2023-07-03 07:50
Lol
- 0 0
-
2022-04-03 19:45
(3)
no właśnie oni, albo ich przodkowie, np. poczytaj o rodzie Ferberów, którzy ufundowali do kościoła wiele ołtarzy i są tu pochowani - byli katolikami a potem ewangelikami
- 20 4
-
2022-04-04 20:39
Marek tęga głowa
- 1 1
-
2022-04-04 10:05
Xxx (1)
Jeśli ją zapłacę za dom, i po jakimś czasie mój syn jest zły i go wydziedzicze, to i tak należy do niego? Skąd wiadomo, że rodzina Ferberow, która fundowała budowę poparła by zmianę wyznania przez swoich następców ?
- 5 12
-
2022-04-05 21:44
Marek, nie ośmieszaj się.
- 0 0
-
2022-04-03 16:07
Ja to bym się jakiś ideologicznych przesłanek za zaginięciem tego pomnika nie doszukiwał, (8)
tym bardziej, że te elementy, które zasiedliły Gdańsk to raczej miernej inteligencji były, a może wielu i jest obecnie.
Bowiem ten sam element wyrywa wszystko co metalowe z nagrobków, wyjmuje kratki burzowe itd.
Zachowania tego elementu widać obecnie w przekazie masowym za granica.
Po prostu kilka ton dobrego materiału na przetop i tyle.- 98 40
-
2022-04-05 17:00
Katolstwo
Sam się przetop na złoto dla kleru
- 0 0
-
2022-04-04 16:00
Za to element, który Gdańsk wówczas opuścił, to był pierwsza klasa! (1)
Twórcy takich nowatorskich projektów jak Auschwitz, budujący skrzętnie swą gospodarczą potęgę na metodycznie zaplanowanych rzeziach i grabieży. I tylko nie mówcie, że szeregowi obywatele nic do tego nie mieli. Mieli i z całych sił popierali. Zapytajcie tych, co byli wywożeni na roboty.
- 4 0
-
2022-04-05 01:12
Ci, co przyjechali do Gdańska popierali Katyń, wywózki na Syberię, łagry, UB, stalinizm, mordowanie polskiej inteligencji, gwałty na kobietach i szaber wszystkiego.
- 1 0
-
2022-04-03 22:31
elementem jaki zasiedliły Gdańsk był także proboszcz jaki wydał - sprzedał pomnik na złom. (2)
Ani komuna ani nowi parafianie po chamsku w kościołach nie rządzili. Jeszcze w 1958 roku na posadzce Mariackiego leżały kupy gruzu pod filarami a przez dziury w dachu niebo było widać.
- 2 4
-
2022-04-04 15:30
Władze początkowo nie planowały odbudowy kościoła Mariackiego
A jakiekolwiek prace przy stropach, bez specjalistycznego sprzętu nie były możliwe - wysokość budowli.
Nawet proste prace wymagały zgody władz. No bo zabytek, ale i dobra okazja aby kogoś zamknąć (bo zrobił coś bez zezwolenia... lata 50 kolego, to nawet kolorowych skarpetek nie mogłeś nosić, bo byłeś bikiniarzem - wrogiem ludu i zachodnim reakcjonistą) Weź sobie chociaż Kronikę Filmową pooglądaj, bo na rozmowę z kimś się pewnie nie zdobędziesz.- 2 0
-
2022-04-04 06:33
no a na co był mu ten pomnik?
- 1 1
-
2022-04-03 21:50
W 1946 roku ten pomink miał ok 60 lat i nie był zabytkiem, nie ma co go żałować.
Katolicy nie lubią Lutra (i słsusznie - był strasznym człowiekiem) dlatego pomnik został usunięty.
Luter był okropny. Jego stół obiadowy w domu miał wycięcie aby człowiek jego tuszy mógł dosięgnąć rękami posiłek. W dole ze śmieciami za domem Lutra znaleziono kilkaset ! martwych kotów, których Luter nie lubił i zabijał. Nie lubił kobiet, na pytania średniowiecznych lekarzy dlaczego dziewczynki szybciej rozwijają się niż chłopcy miał prostą odpowiedź "chwast szybciej porasta".- 8 8
-
2022-04-03 18:59
Zdania z artykułu : ,, Mam nadzieję, że po artykule zgłoszą się osoby, które znają okoliczności usunięcia pomnika. Na naszych oczach odchodzi pokolenie, które może mieć wiedzę na ten temat" . Złudna nadzieja niestety jeśli chodzi o świadków tego wydarzenia . Dziś takie osoby / świadkowie / to minimum dziewiędziesięcolatkowie, a wtedy to
Zdania z artykułu : ,, Mam nadzieję, że po artykule zgłoszą się osoby, które znają okoliczności usunięcia pomnika. Na naszych oczach odchodzi pokolenie, które może mieć wiedzę na ten temat" . Złudna nadzieja niestety jeśli chodzi o świadków tego wydarzenia . Dziś takie osoby / świadkowie / to minimum dziewiędziesięcolatkowie, a wtedy to kilkunastoletnie dzieci, które nwet jeśli coś tam wtedy widziały to i tak na pewno nie wiedziały co to za pomnik . Zresztą , czas i pamięć zrobiły swoje . Szkoda .
- 11 1
-
2022-04-03 16:20
Atrapa miasta zasiedlona atrapą miejskiej społeczności (31)
W 1945 Gdańsk został zabity, ciało miasta oblano benzyna i spalono.
Złamana została ciągłość kulturowego przekazu, a ludzie którymi po wojnie zasiedlono dymiące ruiny nie mieli - i nadal nie mają - nic wspólnego z historyczną tożsamością miasta.
Widac to także w komentarzach pod tym artykułem.- 100 123
-
2022-04-04 16:37
Większość zabudowy to faktycznie atrapa
która co śmieszne jest uznawana za zabytki.
- 4 1
-
2022-04-04 12:54
Bardzo (1)
dobra diagnoza!... Na to, co opisałeś nakłada się jeszcze bardzo szybka pauperyzacja polsko/wolskiego społeczeństwa...
- 2 5
-
2022-04-04 13:19
Ile w was pogardy lewacy upasieni na komunistycznym majątku "spauperyzowanych", jacy dumni jesteście, złodzieje!
- 4 5
-
2022-04-04 12:20
No najwięcej wspólnego z historyczną tożsamością Gdańska ma nacja, którą jak się zdaje, sądząc po nicku, reprezentujesz.
- 2 4
-
2022-04-04 11:33
Masz problem ze swoja tożsamością my Polacy , Gdańszczanie nie mamy tego typu problemów
Ludzie którymi po wojnie zasiedlono dymiące ruiny przynieśli wolnosc polsce pod sztandarami solidarnosci ktora rozlała sie ze stoczni gdanskiej po całej europie i doprowadziła do upadku komunizmu. jest to kulturowy przekaz zwiazany z historyczną polską tożsamością miasta.
- 6 5
-
2022-04-04 11:21
widac po podejściu do przeszłości
- 0 0
-
2022-04-04 11:18
Osoby urodzone np w Gdańsku to Gdańszczanie to takie proste . (2)
Wszyscy urodzeni w Gdańsku po wojnie to Gdańszczanie takie są fakty. Tak samo po zakończeniu okresu zaborów rodzili się Polacy w Polsce
- 3 1
-
2022-04-04 21:02
Wszyscy urodzeni w szpitalu na Klinicznej to Gdańszczanie :)
- 0 0
-
2022-04-04 11:23
ortografia się kłania
- 0 3
-
2022-04-04 08:23
Atrapa (2)
To prawda miasto straciło ducha i ciało jak moich
krewnych w Gdańsku- 2 5
-
2022-04-04 12:30
Straciło nie ducha, lecz zaducha (1)
wystarczy przyjrzeć się przedwojennym zdjęciom historycznego Gdańska - brud, zagęszczenie i zapewne smród. Historyczny Gdańska został pięknie odbudowany a przy okazji w taki sposób, żeby było czym oddychać, np. poprzez zielone podwórka, na których się bawiłem w dzieciństwie.
- 4 7
-
2022-04-05 21:09
Śmieszny jesteś tą "ładną odbudową Gdańska po wojnie" .
- 1 1
-
2022-04-04 01:12
Mój dziadek, kierownik polskiej szkoły podstawowej, w październiku 1939
musiał pod groźbą śm!erci zdać swoje radio, na posterunku n!emieckiej żandarmerii. A stać go było na radio, z niezłej pensji wypłacanej przez państwo polskie. Natomiast do dziś państwo niemieckie mojej rodzinie nie wypłaciło rekompensaty za tamten radioodbiornik, zrabowany pod gr0źbą śm!erci od legalnego posiadacza. W ramach specyficznego waszego
musiał pod groźbą śm!erci zdać swoje radio, na posterunku n!emieckiej żandarmerii. A stać go było na radio, z niezłej pensji wypłacanej przez państwo polskie. Natomiast do dziś państwo niemieckie mojej rodzinie nie wypłaciło rekompensaty za tamten radioodbiornik, zrabowany pod gr0źbą śm!erci od legalnego posiadacza. W ramach specyficznego waszego stosunku do mienia Słowian, w tym ich ziem. "Zr@bowane, znaczy unsere". Kultura Polaka z porządnej rodziny wielokrotnie przewyższa kulturę i uczciwość Niemca. Ja mam odtwarzacz CD, Philipsa, kupiony w 1996r., jako używany, przywieziony z Niemiec. Otóż kupując go w Polsce od osoby prywatnej dopilnowałem, że kupuję tylko taki z oryginalną instrukcją, choć takie bez niej były znacząco tańsze. Tylko że to mogło oznaczać pochodzenie z kra@dzieży w mieszkaniach, domach Niemców. To mnie takie nie interesowały jako nabywcy. W naszej rodzinie się innym ludziom elektroniki nie kr@dnie ani nie zabiera. Oczywiście od 20 lat mam i kolejny odtwarzacz CD lepszy, japoński, kupiony w sklepie.
- 11 4
-
2022-04-03 22:36
przypomnij sobie tępy trolu kto za miskę zupy odgruzowywał to miasto i odbudowywał z pomocą przedwojennego konserwatora zabytków
- 9 4
-
2022-04-03 21:56
Atrapy Gdańska to wybudował w latach 50-60 Michel.
Taki architekt, to on odpowiada za oszpecenie mojego miasta. Pełno ich nawet w historycznym centrum.
- 9 8
-
2022-04-03 21:55
Cóż Estera, skoro CI tak źle to stąd wyjedź do ukochanych Niemiec (3)
A zapomniałem, tam teraz prześladują ludzi Twójego pochodzenia.
Tak dla przypomnienia, miasto zabito przed 1939 rokiem, jeszcze za Bismarcka. Niemcy naprawdę niewiele dla Gdańska zmienili. Kilka historycznych budowli rozebrali, kilka koszmarków dobudowawli, nie ma nic co by po nich zostało pięknego. Najlepsze budynki w mieście to albo Holendrzy, Belgowie lub Polacy - wsytój kamieniarski Ratusza oraz Zbrojowni to jan Starkowski. Poucz się trochę histori...- 17 8
-
2022-04-05 21:07
Niemcy koszmarki dobudowali zapewne fanie wymienionych w artykule konserwatorów polskich
z połowy XX w. gardzących dorobkiem wieku XIX.
- 0 0
-
2022-04-04 13:21
Po co do Niemiec, przecież to góralka z wzgórz...
- 1 2
-
2022-04-04 06:36
Starkowski a Strakowski to jednak różnica...
- 1 4
-
2022-04-03 18:54
byly wyslane 2 listy do oberleutnant Fostera aby oddzialy Wermachtu i SS nie zaslanialy sie
ludnoscia cywilna jaka przesowano z Krolewca. Ale burmistrz Gdanska za nic mial sie poddawanie tym bardziej ze, jego maly paroy jacht joz byl przygotowwany do ucieczki. Kapitan eakuacyjnego statku zagrozil zze, wystrzeli z dziala jesli nie wwezmie statku przepelnnionego uchodzami z prus wschodnich przerazonych co moila propaganda Nazistow do
ludnoscia cywilna jaka przesowano z Krolewca. Ale burmistrz Gdanska za nic mial sie poddawanie tym bardziej ze, jego maly paroy jacht joz byl przygotowwany do ucieczki. Kapitan eakuacyjnego statku zagrozil zze, wystrzeli z dziala jesli nie wwezmie statku przepelnnionego uchodzami z prus wschodnich przerazonych co moila propaganda Nazistow do rzeczywistosci. Foster zmuszony wsial na hol statek ktoremu udalo sie dostac do Hamburga. Pare dni pozniej zaczely sie bombardowania...Rosjanie z Polakami nie mieli zamiaru ochoty i intencji czekac na te niemieckie swinie az sie rozmysla. po uwolnieniu obozow w Sztutowie i innych obozow Pracy - cel byl tylko jeden kula w leb kazdemu kto mowil po Niemiecku i jeszcze patrzyl w kierunku radzieckiego czy Polskiego zolnierza....nie ma znachenie dawna historia Gdanska bo moralnie to papier toaletowy pozostaly z niemieciej tozsamosci
- 11 2
-
2022-04-03 18:38
(2)
Buhaaaa..... co za bzdury! Niemcy dopuścili się, także ci z Gdańska w latach 1939 - 1945 r. niewyobrażalnych zbrodni na Polakach, Żydach itd. I co, jeszcze pani będzie ich wybielać, usprawiedliwiać? Ciągłość kulturowego przekazu? Wyraźona w mordach piaśnickich czy jakich?! A może w obozie Stuthoff?
- 42 4
-
2022-04-04 01:14
Resentymenty niemieckie są absurdalne (1)
Czytając niektórych to można uznać, że drugiej wojny światowej nie było. Stutthof to nie był obóz harcerski tylko obóz śmierci. A Intelligenzaktion na Pomorzu to nie zajęcia integracyjne dla Polaków, tylko akcja mająca na celu ich mordowanie. Ludzie nie zdają sobie sprawy z realiów tych czasów, a oburza ich zacieranie niemieckich napisów,
Czytając niektórych to można uznać, że drugiej wojny światowej nie było. Stutthof to nie był obóz harcerski tylko obóz śmierci. A Intelligenzaktion na Pomorzu to nie zajęcia integracyjne dla Polaków, tylko akcja mająca na celu ich mordowanie. Ludzie nie zdają sobie sprawy z realiów tych czasów, a oburza ich zacieranie niemieckich napisów, przetapianie posążków lub wykorzystywanie płyt cmentarnych. Niemcy palili polskie książki, ukradli dzieła sztuki, niszczyli dziedzictwo polskiej kultury i zabijali inteligencję. Gdańsk ma fundament wielonarodowy, a obecny jego kształt jest efektem wysiłku powojennej Polski.
- 24 4
-
2022-04-05 21:06
Tylko częściowo wymordowali polską inteligencję. A obecny kształt Gdańska jest słaby.
Rozumiem też koleś, że popierasz wykorzystywanie nie tylko niemieckich płyt cmentarnych, ale też żydowskich.
- 1 1
-
2022-04-03 17:37
kara za hitleryzm pruskiego gdanska
- 21 13
-
2022-04-03 17:34
Ty to wiesz?
Widać to szczególnie w twoim komentarzu, rzeczywiście ty na pewno nie masz nic wspólnego z Gdańskiem. I całe szczęście dla Gdańszczan.
- 28 8
-
2022-04-03 17:14
xxx (2)
Zgadzam sie, choć przypomnę, ze ta ludność głosowała na pewnego miłego pana zwanego Adolfem H;) Należało im się.
- 30 19
-
2022-04-03 18:28
(1)
Tutaj NSDAP wygrała wybory już w 1932 r.
- 31 4
-
2022-04-05 21:03
W tym roku NSDAP wygrała w ogóle wybory w Niemczech. A w ogóle wtedy WM Gdańsk do Niemiec
nie należał.
- 0 0
-
2022-04-03 16:43
Cóż, jego niemieccy mieszkańcy bardzo się postarali, by tak właśnie się stało (2)
Nie wiem, czy gdziekolwiek poparcie dla Hitlera było wyższe, a pogarda dla Polaków, na których ziemiach Gdańsk istniał od początku - większa.
Kto sieje wiatr ...- 62 23
-
2022-04-04 16:38
nie wrzucaj wszystkich z tamtego okresu do jednego wora
- 3 2
-
2022-04-04 10:54
"Kulturowy przekaz" niemiecki jest dobrze znany
Piaśnica, Stutthof, zbr0dnia na obrońcach Poczty Polskiej w Gdańsku, wypędz@nie tysięcy Polaków i Polek z Gdyni i okolic na p0niewierkę w Generalnym Gubernatorstwie.
- 10 6
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.