Zaczytane Trójmiasto to cykl, w którym polecamy trójmiejskie nowości książkowe. Tym razem mamy coś dla wielbicieli przeszłości, zarówno tej bardzo dawnej, jak i tej bliższej - prezentujemy wam lektury spod znaku szeroko pojętej historii. W Trójmieście wydawanych jest sporo publikacji z tego zakresu, a dbają o tę ofertę nie tylko trójmiejskie wydawnictwa, ale i trójmiejskie muzea.
Wydawnictwa z Trójmiasta
W naszych propozycjach w cyklu Zaczytane Trójmiasto uwzględniamy zarówno pisarzy z Trójmiasta wydających w oficynach w Polsce, jak i autorów spoza regionu, którzy obrali w swoich książkach za miejsce akcji Gdynię, Gdańsk czy Sopot albo podjęli lokalny temat lub wątek. W każdej części cyklu
Zaczytane Trójmiasto skupiamy się na konkretnym gatunku.
Do tej pory polecaliśmy: Nasze rekomendacje tworzymy we współpracy z lokalnymi wydawcami, a także w oparciu o kwartalnik "Nowości Regionalne" (obecnie jest już dostępny nr
3/2021) wydawany przez
Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną im. Josepha Conrada Korzeniowskiego w Gdańsku. Jeśli zatem nie wiecie, co warto przeczytać, po jaką książkę sięgnąć, to nasze zestawienie na pewno będzie pomocne. Dziś bierzemy pod lupę książki historyczne.
Recenzje książek z Trójmiasta
Szwedzi w Gdańsku
"Gdańsk: szwedzkie karty historii" (wyd.
Marpress) to książka wydana w serii "
Gdańska Kolekcja Tysiąclecia". Jej autorem jest
Wojciech Łygaś - ur. w 1959 roku absolwent skandynawistyki na
Uniwersytecie Gdańskim, wieloletni wiceprezes Towarzystwa Polsko-Szwedzkiego w Gdańsku. Autor artykułów poświęconych historii i kulturze Szwecji, twórca pierwszej na Wybrzeżu witryny internetowej w języku szwedzkim promującej historię, kulturę i atrakcje turystyczne regionu pomorskiego. Przetłumaczył na polski kilkadziesiąt książek szwedzkich autorów. Budownictwo, emigracja polityczna, sztuka, religia, handel - ślady szwedzkiej obecności w Gdańsku mają różne oblicza. Wojciech Łygaś skupił się na faktach mało znanych, rzadko wcześniej opisywanych. Powstał zarys kulturalnych i politycznych relacji Gdańska ze Szwecją do połowy XVIII wieku, dla których tłem są tak ważne w historii wydarzenia jak reformacja, wojny północne, konflikty polsko-szwedzkie czy dzieje Hanzy.
Przeczytaj także: Gdańszczanki w historii miasta. "Czarownice, mieszczki, pokutnice" Michała Ślubowskiego
Dzieje zakonów w Prusach
"Prussia Monastica. Studia z dziejów zakonów w Prusach Krzyżackich, Królewskich i Zachodnich (od XIII do połowy XIX w.)" to publikacja
Rafała Kubickiego wydana przez
wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. Książka zawiera studia dotyczące wybranych aspektów życia monastycznego w Prusach Krzyżackich, Królewskich i Zachodnich od XIII do połowy XIX w. Większość opracowań poświęcono działalności zakonów mendykanckich (dominikanów i franciszkanów). Choć poszczególne prace przedstawiają różne zagadnienia szczegółowe i obejmują bardzo długi czas, to w sumie składają się na spójny obraz funkcjonowania instytucji klasztornych na tych terenach, dając świadectwo ich niezwykłej umiejętności przystosowania się do zachodzących zmian.
Studium miasta zza cmentarnej bramy
"Cmentarze przy Wielkiej Alei w Gdańsku 1867-1945" opublikowane przez oficynę
słowo/obraz terytoria przedstawia dzieje rozległego założenia cmentarnego, które powstało u schyłku lat 60. XIX stulecia w rejonie Wielkiej Alei, czyli obecnej alei Zwycięstwa. Historia cmentarzy została przedstawiona na szerokim tle kultury funeralnej Gdańska w XIX w. Autorka,
Anna Krüger rusza tropem zaginionych gdańskich cmentarzy i pieczołowicie rekonstruuje kulturę funeralną drugiej połowy XIX i pierwszej połowy XX wieku. Nie tylko kreśli dzieje największego założenia cmentarnego w mieście, wskazując ślady nieistniejących już miejsc pochówku dawnych gdańszczan, ale także przybliża czytelnikom ówczesne obyczaje związane z przeżywaniem śmierci i żałoby: z uwagą czyta rozporządzenia dotyczące konserwacji i przechowywania zwłok, śledzi losy pracowników cmentarnych, wertuje katalogi firm kamieniarskich, przegląda dawne czasopisma w poszukiwaniu nekrologów, a także opisuje
trendy w modzie żałobnej. Ta książka to studium miasta oglądanego zza cmentarnej bramy - za którą najważniejsze problemy i podziały społeczne, etniczne oraz religijne wcale nie tracą na znaczeniu, a wręcz przeciwnie, stają się nieraz jeszcze bardziej uderzające.
Przeczytaj także: Książki historyczne dobre na prezent
Historia męskości w trzech tomach
W ubiegłym roku również nakładem wydawnictwa
słowo/obraz terytoria ukazała się
praca zbiorowa
"Historia męskości, t. 2: XIX wiek. Tryumf męskości" w serii Historie. W trzech tomach "Historii męskości" autorzy podejmują próbę opisania tego, jak tytułowa kategoria funkcjonowała w kulturze europejskiej w ciągu ponad dwóch i pół tysiąca lat - od starożytnej Grecji aż po początek XXI stulecia. W XIX stuleciu znaczenie cnoty męskości osiąga apogeum. Konstytuujący ją system wyobrażeń i norm narzuca się wówczas tak silnie, że wydaje się praktycznie niepodważalna. Męskość nie jest zwykłą cnotą osobistą. Porządkuje społeczeństwo, determinuje panujące w nim relacje, stanowi fundament wszelkich wartości. Nadaje kształt wyobrażeniom o świecie i uczestniczy w procesie formowania się narodów. Męskość jest jednak także brzemieniem dla tych, którym odmawia się udziału w jej pożądanych wzorcach - jak "zniewieściałym" homoseksualistom, podległym proletariuszom czy skolonizowanym "tubylcom". Prace składające się na 2 tom kreślą całościowy obraz funkcjonowania kategorii męskości w burzliwym i wyjątkowo długim XIX wieku. Tom 3 pt. "Męskość w kryzysie" - w planach.
Dzieje i rola Pomorza
Roman Wapiński to autor książki
"W kręgu spraw kaszubskich i pomorskich. W 100-lecie powrotu Pomorza w granice niepodległej Rzeczypospolitej" (wydawca:
Instytut Kaszubski). Jest to zbiór artykułów profesora historii
Uniwersytetu Gdańskiego (zmarłego w 2008 r.) o poznawaniu dziejów Pomorza i dostrzeganiu ich złożoności. Autor zapoznaje czytelnika m.in. z rolą Gdańska jako centrum pogranicza kaszubsko-polsko-niemieckiego, pisze o miejscu Pomorza w wyobrażeniach społecznych w dobie porozbiorowej, o elitach politycznych wobec Pomorza i ruchu kaszubsko-pomorskiego, odzyskaniu niepodległości a przemianach w ruchu polskim na Pomorzu. Zainteresować może tekst o regionalizmie - doświadczeniach z przeszłości (od schyłku XIX w. do 1939 r.) oraz o Polsce nad Bałtykiem w latach 1920-1939.
Grudzień 1970 w Gdyni
"Zbrodnia bez kary. Grudzień 1970 w Gdyni. Przebieg wydarzeń, represje, walka o prawdę" to książka, której autorami są:
Piotr Brzeziński, Robert Chrzanowski, Anna Nadarzyńska-Pieszczewiat. Wydana została przez Instytut Pamięci Narodowej oraz gdyńską Oficyna Verbi Causa. Książka jest najnowszą próbą spojrzenia na grudniową tragedię w Gdyni. Zawiera informacje na temat życia codziennego w mieście w latach 60. XX w., szczegółowy opis przebiegu gdyńskiego Grudnia '70 i represji, które spadły na jego uczestników. Autorzy analizują postulaty gdyńskich robotników i opisują losy członków Głównego Komitetu Strajkowego dla miasta Gdyni - pierwszego w historii PRL niezależnego od władz komunistycznych komitetu robotniczego. Opisują problem systematycznego zakłamywania pamięci Grudnia '70 przez komunistów i wieloletnią walkę gdynian o godne uczczenie ofiar masakry. Książka zawiera około trzystu fotografii i blisko sto dokumentów. Zamieszczono w niej fotografie wszystkich ofiar gdyńskiego Czarnego Czwartku. Są to często ich ostatnie zdjęcia, pokazujące młodych, wchodzących w życie ludzi, którzy zostali nagle zamordowani.
Monety gdańskie
Janusz Parchimowicz, Wojciech Wiącek, Mariusz Brzeziński to autorzy publikacji pt.
"Katalog ortów gdańskich" (wyd. Nefryt). W pracy zaprezentowano monety bite w Gdańsku za panowania Zygmunta III Wazy, Jana II Kazimierza Wazy i Augusta III Sasa. Każda pokazana została na oddzielnej stronie w naturalnej wielkości i w powiększeniu. Dodatkowo w dużych powiększeniach pokazano charakterystyczne szczegóły monety, często uzupełnione o wyraźne rysunki ważnych elementów.
Sekrety miasta z morza
Aleksandra Tarkowska w książce
"Sekrety Gdyni, cz. 2" (wyd. Księży Młyn) powraca do miasta z morza i ponownie odkrywa tajemnicze historie, zapomniane miejsca i zaskakujące wydarzenia. Tym razem rozkocha nas nie tylko w mieście, ale również w marynarzach... Przystojni oficerowie, wzorowo pełniący służbę ku chwale ojczyzny, wieczorami z dżentelmeńską fantazją zaszaleją w eleganckich lokalach z pięknymi kobietami u boku... W powietrzu czuć już zapach świeżo palonej kawy, amerykańskich papierosów i egzotycznych przypraw, ale Maria Dąbrowska wybiera bukowe lasy, ciemne wąwozy i powietrze pachnące algami w drodze z Redłowa przez Gdynię do Oksywia. Ten spokój przerywają radosne okrzyki licealistów pędzących do "Liliputa" na randki i studentów ze zdziwieniem obserwujących artyleryjski pocisk zakleszczony w stropie kina "Warszawa"! Nagle nastrój się zmienia... Józef Unrug z niecierpliwością czeka na powrót do kraju, małego Fredzia Dyducha dosięga seria z karabinu maszynowego, a gdynianie zostają wysiedleni. To tylko wybrane historie z tej bogatej publikacji.
Sekrety gdyńskich kamienic
Arkadiusz Brzęczek "Sekrety gdyńskich kamienic IV" (wyd. Polska Press) to kolejna propozycja na temat Gdyni. To już czwarta część książki Arkadiusza Brzęczka o najciekawszych, niezwykłych, mających bogatą historię, kolejnych 46 gdyńskich budynkach. Jednak to przede wszystkim książka o ludziach. Mury kamienic są tylko pretekstem do przedstawienia historii osób, które Gdynię tworzyły.
Pamięć o strajku dokerów
Z kolei autorzy
Daniel Czerwiński i Marcin Węgliński napisali książkę pt.
"Strajk dokerów '46. Tło wydarzeń i miejskie legendy" (Wyd. Instytut Pamięci Narodowej), w której próbują odpowiedzieć na pytanie: Co pozostało do dzisiaj ze strajku dokerów w Nowym Porcie? Na pewno pamięć o krzywdzie strajkujących i mieszkańców: między sierpniem a listopadem 1946 roku z dzielnicy wysiedlono nieco ponad 400 osób, w tym i właściciela restauracji "Lwowianka" wraz z rodziną. Strajk dokerów był również zapowiedzią polskich miesięcy, czyli wielkich buntów robotniczych przeciwko komunizmowi. Broszurę można pobrać na
stronie IPN.
Wydawnictwa gdańskich muzeów
Dużą rolę w popularyzacji historii w Trójmieście odgrywają tutejsze
muzea, które również prowadzą własną działalność wydawniczą lub wydają wspólnie z lokalnymi oficynami. Wśród ich bogatej oferty warto zwrócić uwagę na kilka tytułów, które tutaj zaprezentujemy.
Muzea w Trójmieście
Przykładem może być książka
Mariana Kwapińskiego pt.
"Świadomość mityczna wobec śmierci. Kanopy pomorskie" wydana przez
słowo/obraz terytoria wraz z
Muzeum Archeologicznym w Gdańsku. Książka odsłania przed czytelnikiem mityczny świat przedstawiony na urnach specjalnej odmiany, nazywanych kanopami (od miasta Kanopos w Egipcie). Wyróżnia je antropomoficzny kształt i zdobnictwo przedstawiające detale stroju, sceny obrzędowe oraz zjawiska natury. Tego rodzaju naczyń pogrzebowych powszechnie używano na Pomorzu Gdańskim w czasach, gdy greccy poeci i filozofowie kładli podwaliny kultury Zachodu (VII-IV wiek p.n.e.). Ów mityczny świat jest naszym wyobrażeniem, a zarazem soczewką kierującą uwagę na sztukę interpretacji. Nabywając biegłości w tej sztuce, można łatwiej identyfikować pokłady myślenia magicznego w dyskursach współczesnej polityki, ekonomii czy obyczajowości.
Z kolei
Janusz Dargacz napisał książkę pt.
"Od Sopotu po Stogi. Początki kąpielisk morskich w okolicach Gdańska (1800-1870)", którą opublikowało w swojej serii "Monografie"
Muzeum Gdańska. Wielbiciele historii Gdańska i okolic znajdą w tej publikacji atrakcyjnie przedstawiony na 471 stronach materiał faktograficzny, 130 ilustracji w tym: rycin, zdjęć, planów i map. Praca składa się z czterech rozdziałów, w których autor omawia początki kąpielisk morskich w Europie, początki kąpielisk gdańskich, kąpielisko morskie w Sopocie oraz kąpieliska podgdańskie. Całość uzupełniają anglo- i niemieckojęzyczne streszczenia, obszerna bibliografia i aneksy źródłowe, indeksy oraz spisy ilustracji i tabel. Książkę ocenioną niezwykle wysoko przez prof. Małgorzatę Omilanowską oraz prof. Tadeusza Stegnera z pewnością warto mieć w swojej bibliotece.
Więcej książek na temat Gdańska znajdziecie w
sklepie muzeum oraz w
sklepie Muzeum II Wojny Światowej.
Przeczytaj także: Tylko dla bogatych i w specjalnym wozie. Tak dawniej kąpano się w Bałtyku
Wydawnictwa Muzeum Sopotu
Podobnie rzecz się ma w przypadku Sopotu. Tutaj to
Muzeum Sopotu dba o ofertę wydawniczą dotyczą dziejów miasta. Przykładem może być publikacja dyrektor muzeum -
Karoliny Babicz-Kaczmarek pt.
"Krótka historia Sopotu i willi Ernsta Claaszena". Ta polsko-angielska publikacja powstała na okoliczność 120 lat praw miejskich Sopotu (1901-2021) oraz 20 lat istnienia Muzeum Sopotu (2001-2021). Poświęcona jest dziejom miejscowości, mieszkańcom willi Claaszena, w której dziś mieści się muzeum, architekturze budynku oraz znajdującej się w nim obecnie muzealnej wystawie stałej. Walorem książeczki są pięknie wyeksponowane ilustracje: fotografie, mapy, rysunki.
Druga propozycja powstała pod redakcją
Karoliny Babicz-Kaczmarek oraz Katarzyny Kreft i nosi tytuł
"Sopot w czasach przełomu". Niewielka, składająca się z trzech tekstów, praca zbiorowa poświęcona Sopockiemu Komitetowi Obywatelskiemu w latach 1989-1990. Tomasz Chinciński pisze o drodze do samorządnej Polski na tle przemian społeczno-politycznych lat 1980-1990, z kolei Tomasz Rabant przedstawił funkcjonowanie Komitetu Obywatelskiego "Solidarność" miasta Sopot w okresie od wyborów "kontraktowych" do wyborów samorządowych roku 1990. Publikację zamykają wspomnienia Marzenny Sztobryn.
Z kolei
Izabela Olszewska to autorka publikacji
"Pamięć / zikorn. Sopocka społeczność żydowska". Licząca 75 stron publikacja przybliża dzieje Żydów w Sopocie w II połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku. Materiały ilustracyjne pochodzą z wystawy "Pamięć / zikorn / memory" czynnej w Muzeum Sopotu na przełomie 2018 i 2019 r.
W
sklepie muzeum znajdziecie więcej książek na temat Sopotu.
Wydawnictwa gdyńskich muzeów
"Gdynia i Kępa Oksywska 1939" (wyd. Fundacja Historia i Kultura) to książka
Tomasza Miegonia, dyrektora
Muzeum Marynarki Wojennej, oraz jego zastępcy
Aleksandra Goska. Stanowi ona hołd dla obrońców Gdyni i Oksywia oraz społeczeństwa polskiego na ziemi kaszubskiej, które ofiarnie wspierało wojsko. Wprowadzeniem do opisów walk jest przybliżenie Gdyni, nowoczesnego miasta
portowego zbudowanego od podstaw w latach 20. i 30., dumy Drugiej Rzeczypospolitej. Na 104 kolorowych stronach znajdą się liczne fotografie - archiwalne i współczesne - oraz mapy. To kolejna popularna publikacja w serii poświęconej polskim bitwom i kampaniom (ukazały się w niej m.in. książki o walkach pod Ossowem, Radzyminem i Zadwórzem w 1920 roku czy powstaniu sejneńskim w 1919 roku) jest adresowana do miłośników historii, w tym zwłaszcza do młodszych czytelników. Już dziś odbędzie się
spotkanie promocyjne wokół tej książki.
Tutaj dostępne są również inne propozycje wydawnicze muzeum. Również w
sklepie muzealnym Muzeum Miasta Gdyni znajdziecie m.in książki dotyczące Gdyni.
Na koniec przedstawiamy rekomendacje wydawców i bibliotekarzy.
Wydawca poleca
Tytuł: "Ubiory w nowożytnym Gdańsku od połowy XVI do końca XVIII wieku"
Autor: Aleksandra Kajdańska
Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
- Autorka w tej publikacji omówiła historię i rozwój ubiorów oraz mody damskiej i męskiej w Gdańsku w okresie od połowy XVI do końca XVIII wieku. Książka powstała dzięki analizie zachowanych obiektów znajdujących się w kolekcjach w muzeach w Polsce i na świecie. Aleksandra Kajdańska wykorzystała szeroko rozumianą ikonografię, pamiętniki, opisy z podróży i zapisy inwentarzy, a samą modę rozpatrywała w kontekście ówczesnych realiów nie tylko historycznych i politycznych, ale też związanych z dokonującym się rozwojem przemysłowym i innowacjami technicznymi. Książka została wzbogacona około 300 ilustracjami strojów z analizowanego okresu. Całość stanowi niezwykle interesujące studium nie tylko mody, ale też panujących w opisywanym okresie zwyczajów, rozwoju i kontaktów międzynarodowych miasta oraz szeroko pojętej gdańskiej kultury - rekomenduje Milena Szabat, Specjalista ds. promocji i marketingu Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego.Bibliotekarz poleca
Tytuł: "Sojusz nardu polskiego z morzem. Święto Morza w Gdyni 1932-1939"
Autor: Jarosław Drozd
Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
- To pierwsze poważniejsze opracowanie na temat organizowanego w Gdyni w latach 1932-1939 Święta Morza. Podczas ośmiu edycji tego wydarzenia jego organizatorzy i uczestnicy podkreślali wagę posiadania własnego kawałka wybrzeża, uzyskanego przez odrodzoną Rzeczpospolitą po I wojnie światowej. Za każdym razem święto było potężną ogólnonarodową manifestacją, przygotowywaną wysiłkiem przedstawicieli władz lokalnych i społeczeństwa. Aby zakwaterować w Gdyni przyjezdnych, Komisariat Rządu w mieście przeznaczył na ten cel nie tylko mieszkania, ale także szopy, stodoły, wolne baraki, budynki oraz gmachy, w których przygotowano skromne noclegi na... słomie, doprowadzając wodę i instalując oświetlenie. Gdynia, licząca wówczas nieco ponad 30 000 mieszkańców, na czas święta pomieścić musiała od 70 000 do 100 000 gości z Polski. Ożywiony ruch panował na ulicach miasta aż do późnych godzin wieczornych. Tu i ówdzie przygrywały orkiestry, były występny na scenach, a atmosfera malowniczych dancingów, jak pisze autor książki, przypominała uliczne zabawy organizowane we Francji i Włoszech. Warto przy tym wiedzieć, że Święto Morza organizowano nie tylko w Gdyni, ale w całym kraju, w tym w Warszawie - mówi o książce Iwona Joć-Adamkowicz, kierownik Działu Regionalnego, starszy kustosz Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
