Zobacz, co kryją wnętrza średniowiecznego kościoła w Matarni.
Pierwszy patronuje osobom chorym na padaczkę i nerwice oraz... zakochanym. Drugiemu Matarnia zawdzięcza swoją nazwę. Św. Walenty i św. Matern od wieków spoglądają z malowideł na wiernych przychodzących do pocysterskiego kościółka. W dwudziestym pierwszym odcinku cyklu Niezwykłe świątynie Trójmiasta prezentujemy średniowieczny kościół św. Walentego w Gdańsku Matarni.
Mimo szalejącej zamieci, zdesperowany stolarz z uporem brnął przez śnieg w kierunku Gdańska. Mężczyzna chciał sprowadzić lekarza do obłożnie chorej żony. Jej stan zdrowia gwałtownie się pogorszył, a do tego oczekiwała na... poród.
Stolarz więc czym prędzej wyruszył z wioski Matarnia. Do Gdańska jednak nie dotarł. W czasie morderczej wędrówki upadł z wycieńczenia w lesie nieopodal Matemblewa.
- Zaczął się modlić do Matki Bożej o pomoc dla żony i dziecka. Wtedy ukazała mu się brzemienna Matka Boża. Powiedziała, aby się nie martwił i aby wracał do domu, bo jego żona szczęśliwie urodziła dziecko i oboje czują się dobrze. Mężczyzna przekonał się o tym naocznie, kiedy powrócił do swojej wioski - przytacza historię objawienia w Matemblewie ks. Jarosław Ropel, proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej p.w. św. Walentego w Gdańsku Matarni.
Stolarz opowiedział o wszystkim cystersom. Po czym w drugiej połowie XVIII wieku postanowiono wznieść w Matemblewie kaplicę z figurą Matki Bożej Brzemiennej. Z kolei w kościółku na terenie wsi Matarnia stanął ołtarz boczny z obrazem Matki Bożej Brzemiennej. Ołtarz, podobnie jak większość elementów wystroju świątyni, wykonano w stylu barokowym. Fundamenty budynku kościoła są jednak o kilka wieków starsze. Pierwsza świątynia powstała w czasach, kiedy wioska nie nosiła nazwy Matarnia, ani nawet Sant Matherna, tylko... Chojno Wielkie.
Znani byli jako nowocześni rolnicy i budowniczowie. Europejscy władcy często zabiegali, aby cystersi zakładali klasztory na ich ziemiach. Także książę Sambor w XII wieku nadał zakonnikom ziemie. W 1186 r. w Oliwie założono opactwo. Cysterski ośrodek z roku na rok działał coraz prężniej. Zakładano nowe wsie, budowano drogi, mosty i kościoły.
W czasach średniowiecza oliwscy cystersi zarządzali już kilkudziesięcioma wsiami. Jedną z nich było Chojno Wielkie. Klasztor otrzymał je od księcia Mściwoja II w 1283 r. Poza budynkami gospodarskimi, we wsi powstał też niewielki kościół . Wierni gromadzili się w nim aż do czasu pożogi.
Wzniesiono nowe budynki, w tym również murowany kościół. Wieś zyskała nową nazwę: Sant Matherna. Zawdzięczała ją świętemu, którego imię wzywali wierni proszący o oddalenie chorób zakaźnych i gorączki.
Również kościół zyskał jako patrona św. Materna. Święty biskup Kolonii do dziś spogląda z malowidła umieszczonego w górnej części głównego ołtarza. Barokowy obraz pochodzi jednak dopiero z XVIII wieku.
Wcześniejszy wystrój kościoła nie zachował się z powodu zniszczeń, jakie niosły ze sobą kolejne wojny toczone wokół Gdańska. - Kościół nie raz był odbudowywany, czego dowodem są jego mury. Dolna część to kamienie, a wyżej mamy cegły - pokazuje ks. Jarosław Ropel.
Kolejne odbudowy cysterskiej świątyni podejmowano między innymi z powodu jej położenia. Była cysterskim kościołem parafialnym dla mieszkańców kilkunastu okolicznych wsi. Sytuacja zmieniła się w okresie zaborów, kiedy w Prusach doszło do likwidacji zakonu cystersów.
Kościół oddano w użytkowanie diecezji chełmińskiej, a wieś Matarnia przeszła pod zarząd pruskich urzędników. Mimo zmiany właścicieli, w połowie XIX wieku wykonano remont świątyni. Prawdopodobnie wtedy w zewnętrzną ścianę świątyni wmurowano sześć nietypowych ozdób.
Gotyckie kafle i św. Walenty od epilepsji
Na jednym widać św. Jerzego, który dosiada konia i mieczem poskramia smoka. Na kolejnym umieszczono wizerunek Najświętszej Marii Panny. Razem z czterema innymi gotyckimi kaflami przez lata widoczne były w zewnętrznej ścianie kościoła.
- Nie wiadomo skąd się tam wzięły. Są jednak na tyle unikalne, że aby je chronić, postanowiliśmy poddać je renowacji i przenieść do wnętrza kościoła. Wkomponowane zostały w nowy ołtarz Matki Bożej Nieustającej Pomocy, który wykonano w stylu nawiązującym do baroku - opowiada proboszcz.
Maryjny ołtarz stylizowany na starszy stoi we wnęce prawej ściany kościoła. Z kolei trzy pozostałe ołtarze znajdują się w prezbiterium. To zabytki pochodzące z XVIII wieku. Jeden z bocznych ołtarzy poświęcony jest Matce Bożej Brzemiennej, drugi św. Michałowi Archaniołowi.
Z kolei w głównym ołtarzu umieszczono malowidła z wizerunkami św. Materna i św. Walentego. Ostatniego z nich nie otaczają jednak zakochani. Na obrazie widać świętego, który z mieczem w jednej dłoni i gałązką palmową w drugiej, stoi wśród chorych proszących o uzdrowienie.
W Europie Środkowej i Wschodniej św. Walenty od stuleci znany był bowiem jako patron osób cierpiących na epilepsję i nerwice. Tradycja patronowania zakochanym parom była zaś rozpowszechniona głównie krajach anglosaskich.
Poza ołtarzami wizerunki świętych znajdują się również na zabytkowej drewnianej ambonie. - Mamy tu figury apostołów - wskazuje proboszcz i cieszy się z widoku kazalnicy. Barokowa ambona razem z ołtarzami, chrzcielnicą i organami przetrwała II wojnę światową. Wikary tutejszej parafii i właściciel pobliskiego dworu nie mieli tyle szczęścia...
Egzekucja wikarego i obrona kapliczki
Po zakończeniu I wojny światowej Matarnia stała się miejscowością nadgraniczną. Znalazła się bowiem po stronie polskiej, a Złota Karczma po stronie Wolnego Miasta Gdańska. Sytuacja zmieniła się wraz z wybuchem kolejnej wojny.
Do Matarni wkroczyły niemieckie oddziały. Wśród aresztowanych znalazł się wikary ks. Feliks Klonowski. Trafił, podobnie jak wielu Polaków mieszkających na Pomorzu, do lasu w pobliżu Egiertowa. Tu członkowie Volksdeutscher Selbstschutz przygotowali masowy grób.
- Polacy musieli biec w kierunku wykopanego dołu, a wszyscy Niemcy strzelali do nich jak do zajęcy i to w ten sposób, że każdy Polak po otrzymaniu postrzału wpadał do dołu - opowiadał o egzekucji SS-man.
Po sukcesach armii hitlerowskich na Wschodzie, Rosjanie zdołali opanować sytuację i rozpoczęli marsz na Berlin. W marcu 1945 r. przez pobliską Złotą Karczmę przetaczał się front. W dworze nieopodal kościoła ulokowano niemiecki sztab, a później w tym samym budynku czerwonoarmiści urządzili polowy szpital. Mimo działań wojennych kościół św. Walentego przetrwał jednak wojnę. Ocalało również zabytkowe wyposażenie świątyni. Po latach doczekało się też kompleksowej renowacji.
Cenne malowidła odkryte, ponad 700 piszczałek czeka na drugie życie
- Teraz na przykład można bez obaw wejść na ambonę. Korzystamy z niej w większe święta, a ponadto w razie awarii prądu można stąd głosić homilie, bo słyszalność jest bardzo dobra - przekonuje proboszcz stojąc na kazalnicy, aby potwierdzić swoje słowa.
Obecnie trwają prace przy zabytkowych organach, które lata świetności mają już dawno za sobą. Zbudowane zostały około 1850 roku, przetrwały dwie wojny światowe i niesprzyjający zabytkom sakralnym okres PRL-u.
Z czasem drewniane mechanizmy straciły jednak swoją sprawność. Teraz dwunastogłosowe organy dysponujące ponad 700 piszczałkami czekają na drugie życie. Ratunek przynieść ma im doświadczony organmistrz dr Przemysław Lewko.
Zespół specjalistów zajął się również prospektem organowym oraz balustradą chóru. Na tej ostatniej konserwator Jadwiga Wilga-Steyer niespodziewanie odkryła barokowe malowidła z wizerunkami świętych. Wśród nich są m.in. św. Benedykt oraz św. Mikołaj.
Być może w połowie przyszłego roku organy odzyskają dawną świetność, a wierni przychodzący do kościoła zaśpiewają przy ich akompaniamencie podczas mszy.
- A muszę przyznać, że w niedziele przychodzi do naszego kościoła naprawdę sporo osób. Na terenie parafii mieszka trzy tysiące ludzi, a 51 procent z nich regularnie uczestniczy w niedzielnych mszach świętych - wylicza z radością proboszcz.
Przy plebanii kamień graniczny wolnego miasta gdańska (1)
odkopany bodajże w czasie budowy obwodnicy
A1
10 lat
181
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2017-09-04 09:00
Raczej nie ☺
6 lat
00
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 10:39
?
Takich kościołów na Kaszubach są setki.
Nic ciekawego...
10 lat
546
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 11:42
ładny
przechodziłem obok niego nieraz, a jakoś nie miałem okazji wejść do środka, muszę to nadrobić :)
zhu
10 lat
152
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 12:02
przestańcie wciskać ciemnotę Droga Redakcjo (3)
10 lat
131
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 12:07
wiera w boga to opium dla mas nie korzystających z rozumu
10 lat
415
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 12:50
ale jaka ciemnote ? o kosciele mowia fakty przeciez
a reszte dopowiada proboszcz
10 lat
63
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 14:29
nie podoba ci sie to nie czytaj. Do kościoła też nie musisz chodzić, w Boga też nie musisz wierzyć itp, to twój wybór, twoja sprawa, twoje życie.
10 lat
121
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 12:46
HORROR!: (1)
Polacy musieli biec w kierunku wykopanego dołu, a wszyscy Niemcy strzelali do nich jak do zajęcy i to w ten sposób, że każdy Polak po otrzymaniu postrzału wpadał do dołu - opowiadał o egzekucji SS-man.
10 lat
93
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-26 15:56
Niemcy tak mieli i pewnie nadal to maja w genach. Gdyby nie Amerykanie to...
K&Z
10 lat
20
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 13:27
to (3)
średniowieczny kościół czyli tam innowiercy ginęli na stosach?
plom.
10 lat
523
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 13:55
jesli interesuje Cie zjawisko inkwizycji po prostu poczytaj o tym w ksiazkach. (1)
10 lat
101
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 20:47
ale napisanych przez historyków a nie bajkopisarzy jakich wychwala gazeta zwana g-wnianą i jej pochodne
10 lat
71
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-26 11:36
Nie, innowierców palono na postępowym zachodzie.
W Polsce tego nie było. No i wschodzie, ale to dopiero w XX wieku, i ateiści głównie prawosławnych.
10 lat
20
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 16:15
Filmik
-teraz wszędzie jest mania zagłuszania lektora jakąś muzyką.
Roman
10 lat
40
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 17:36
kościółek śliczny i klimatyczny (1)
tylko ta szpecąca boazeria na suficie
al
10 lat
52
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-26 11:37
Wymóg konserwatora z tego co pamiętam.
Miało być inaczej, konstrukcja oparta na deskach i belkach, ale konserwator się nie zgodził. Remont dachu był w latach 1995-97 bodajże.
elathir
10 lat
40
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 18:13
Modlenie się do kogoś innego niż Boga i Chrystusa jest grzechem. (4)
Nie ma kogoś takiego jak matka boża, to twierdzenie ustanowiono dopiero w IVw. i jest to fałszywa nauka. Każdy kto modli się do Maryi jest bałwochwalcą.
maraskin
10 lat
322
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 19:55
niedługo będą modlić się do wraku tupolewa
dlatego lepiej niech tam na wschodzie kupią go w cenie złomu i przetopią. Inaczej nasze purpurowe spaślaki podzielą go na kawałeczki i będa sprzedawać jako relikwie tfuuuu...
Taki tam
10 lat
37
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-26 11:40
Nie rozumiesz, nie do a przez wstawiennictwo.
Czemu tak? Otóż kult świętych i Maryjnych wziął się z nieśmiałości, ludzie jakoś tak nie czuli swobodnie zwracając się bezpośrednio do Boga (ot mentalność średniowiecznego chłopa wychowanego w posłuszeństwie) więc by jednak modlitwy nie porzucili wprowadzono dla nich instytucję modlitwy wstawienniczej, czyli prośby do kogoś by się za nimi wstawił. Nie widzę tutaj żadnego bałwochwalstwa a jedynie metodę na obejście problemu.
elathir
10 lat
60
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-26 15:03
Jeśli jesteś ewangelikiem to odczep się od naszej wiary i naszych kościołów...my nie krytykujeny waszego Marcina Lutra...chociaz ewangelicy tego głośno nie mówią Luter później żałował tego co zrobil
5 lat
00
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-12-28 16:44
Jechowiec mówiacy o sobie ze studiuje biblie
Arczi
4 lata
00
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2013-08-25 20:59
Matarnia
Kościół piękny i zadbany dzięki księżom i parafianom :)Gorąco pozdrawiam parafianka z Bysewa.
. Wierni gromadzili się w nim aż do czasu pożogi. 
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
