Zoo w Oliwie. Co i jak powinno się tu zmienić

Jakie ceny biletów? Jeśli kredyt, to jaki? Czy przekształcić zoo w spółkę? Obecnie miasto zastanawia się, jak można by zorganizować przebudowę gdańskiego ogrodu zoologicznego. Jeśli doszłaby ona do skutku, powstać mogłyby między innymi nowe pawilony, wybiegi oraz parking.

- Aby utrzymać wysoką pozycję na rynku ogrodów zoologicznych niezbędne jest przygotowanie i wdrożenie strategicznego planu rozwoju zoo - tłumaczy Piotr Grzelak, wiceprezydent Gdańska.
Konkurencja wśród polskich zoo staje się bowiem coraz bardziej zażarta. Jesienią 2014 r. wrocławskie zoo otworzyło Afrykarium, gdzie w 19 akwariach i basenach o łącznej pojemności 15 mln litrów można oglądać afrykańskie zwierzęta. Z kolei na terenie łódzkiego zoo powstaje kompleks o nazwie Orientarium. Prezentowane będą w nim zwierzęta i rośliny z Azji Południowo-Wschodniej.

Jeszcze przed ujawnieniem planów rozbudowy łódzkiego ogrodu, we wrześniu 2015 r., gdański magistrat zlecił przygotowanie dwóch opracowań. O koncepcji programowo-przestrzennej rozwoju zoo, którą przygotowała pracownia Alter Polis, pisaliśmy w artykule pt. Wielka rewolucja w zoo?

Koncepcja składa się z trzech wariantów przebudowy ogrodu: wysoko-, średnio- i niskobudżetowego. W ramach pierwszego miałaby powstać nowa strefa wejściowa o powierzchni 17 ha. Na jej terenie znalazłyby się pawilony, baseny i wybiegi, także z nowymi gatunkami zwierząt. Pozostałą część ogrodu również czekałaby potężna przebudowa. Szacunkowy koszt tego wariantu to 300 milionów złotych. Pozostałe dwa warianty to wydatek odpowiednio 200 i 90 mln zł.

Opracowanie finansowe stworzyła Gdańska Agencja Rozwoju Gospodarczego. Miasto nie chce ujawniać jego szczegółów. Nie odpowiedziało na większość pytań, które wysłaliśmy w tej sprawie. Wiadomo jednak, że Gdańsk przypatruje się ogrodowi z Dolnego Śląska.

- Punktem odniesienia jest dla nas Wrocław i sytuacja tamtejszego zoo, w którym zostały zrealizowane duże inwestycje i dokonane przekształcenia formalne. Szukamy odpowiedzi na pytanie, czy wrocławski model sprawdziłby się i u nas, czy może warto wybrać inny, bardziej efektywny z punktu widzenia gdańskiej specyfiki - mówi Grzelak.
Wrocław i Łódź już wybrały


Z nieoficjalnych informacji wynika, że Gdańsk myśli o przekształceniu zoo, które jest jednostką budżetową miasta, w spółkę. W Polsce takie rozwiązanie wybrały Wrocław i Łódź.

- W przypadku jednostki budżetowej raz w roku dostaje się pieniądze z budżetu. Każda zmiana wymaga zatwierdzenia zarówno przez władzę, jak i przez Radę Miasta. A zoo to jest żywy organizm i trzeba reagować bardzo szybko - opisuje Radosław Ratajszczak, prezes wrocławskiego zoo.
- Spółka posiada dużo większą elastyczność finansową, nie ograniczają jej sztywne ramy budżetu jednostek samorządowych. Posiada też większą samodzielność decyzyjną, co jest niezwykle istotne w konkurencyjności na rynku komercyjnym - dodaje Maria Kaczmarska, rzecznik Miejskiego Ogrodu Zoologicznego w Łodzi.
Ponadto spółka ma możliwość starania się o dotacje z różnych źródeł. Zaletą - na co zwracają uwagę ogrody - jest również możliwość większego zaangażowania się w programy ochrony zwierząt.

- Podstawową funkcją ogrodu zoologicznego jest ratowanie ginących gatunków zwierząt. Aby ją wypełniać, trzeba mieć na to pieniądze i możliwość ich użycia. W przypadku jednostki budżetowej, jest mało prawdopodobne, że Rada Miasta zgodzi się na przykład na przekazanie pięciu tysięcy euro, aby ratować saola w Wietnamie. Po pierwsze, nikt nie wie, co to za zwierzę, a po drugie: dlaczego w Wietnamie? Natomiast jako spółka coraz lepiej wypełniamy zadania związane z ratowaniem ginących gatunków - ocenia Ratajszczak.
Według nieoficjalnych informacji Gdańsk rozważa kilka opcji przekształcenia oliwskiego zoo.

Sprzeczne interesy i konflikty?

Pierwsza z opcji zakłada przekształcenie ogrodu w spółkę, która jednocześnie odpowiadałaby za działalność zoologiczną i komercyjną. Druga przewiduje rozdzielenie tych funkcji.

Jak mówi nam anonimowo osoba związana ze sprawą, w przypadku drugiej opcji Gdańsk zastanawia się nad ogrodem w formie jednostki budżetowej i powołaniem spółki, która zajmowałaby się m.in. działaniami komercyjnymi. Szefów miałoby być dwóch.

- To potencjalne pole konfliktów, ponieważ interesy zoo i spółki w wielu sytuacjach mogą być sprzeczne. Ponadto, nie wiadomo, do którego z szefów należałoby ostatnie zdanie przy podejmowaniu decyzji - wylicza wątpliwości nasz rozmówca.
Jak dodaje kolejna osoba związana ze sprawą, zarzewiem konfliktów mogą stać się także różnice w wysokości zarobków pracowników jednostki budżetowej i spółki. W pierwszej obowiązują sztywne zasady dotyczące płac, w drugiej już nie.

Z nieoficjalnych informacji wynika, że gdańscy urzędnicy są podzieleni w sprawie wyboru opcji przekształcenia zoo.

- Osobom, od których wiele zależy, nie podoba się rozwiązanie, jakie zastosowano we Wrocławiu. Miasto zainwestowało w tamtejsze zoo sporo pieniędzy, a następnie ogród przekształcono w spółkę. Do tego pozostaje kwestia wrocławskiego sposobu spłacania kredytu. W gdańskim urzędzie obawiają się takiego rozwiązania - mówi nam anonimowo osoba związana ze sprawą.
Dlatego część urzędników skłania się ku opcji: zoo w formie jednostki budżetowej i spółka odpowiedzialna za działalność komercyjną. Mniejszą siłę przebicia ma w gdańskim magistracie rozwiązanie, które polega na przekształceniu ogrodu w spółkę.

Potężne kredyty i liczenie frekwencji

Jak wylicza Ratajszczak, spółka na budowę Afrykarium wzięła 225 mln zł kredytu na 12 lat.

- Miasto spłaca ratę kapitałową, a my odsetki - wyjaśnia prezes wrocławskiego zoo.
Urząd Miejski Wrocławia zapytany przez nasz portal o to, ile miejskich nieruchomości zostało obciążonych hipoteką w związku z kredytem, nie udzielił odpowiedzi.

Z kolei łódzki ogród zdecydował się na jeszcze większy kredyt. Orientarium ma bowiem kosztować 240 mln zł, a czas spłaty jest o trzy lata dłuższy niż we Wrocłaiu. Dla obu spółek kluczowe są frekwencja i ceny biletów.

- W 2015 roku [Afrykarium otwarto w październiku 2014 r. - dop. red.] frekwencja wyniosła u nas 1,9 miliona gości. Oczywiście, to spadnie i ustabilizuje się na rozsądnym poziomie w granicach 1,5 miliona odwiedzających. W biznesplanie zakładaliśmy bardzo pesymistycznie milion dwieście, milion trzysta - wylicza Ratajszczak.
Z kolei łódzkie zoo szacuje, że w pierwszych pięciu latach frekwencja wynosić będzie 1,6 milionów gości rocznie. Maria Kaczmarska przekonuje:

- Centralne położenie Łodzi, bliskie sąsiedztwo aglomeracji warszawskiej i dobre skomunikowanie drogowe z innymi miastami Polski pozwala liczyć na lepsze wyniki. W kolejnych latach dodatkowe inwestycje powinny utrzymać frekwencję na niewiele niższym poziomie, a ewentualna organizacja EXPO 2022 w Łodzi powinna to ułatwić.
Ceny normalnych biletów w łódzkim zoo mają wynosić od 45 do 50 złotych. To więcej niż we Wrocławiu, gdzie za bilet normalny płaci się 40, a za ulgowy 30 zł. Obecnie w Gdańsku ceny wynoszą odpowiednio 25 i 15 zł. Różnica między dwoma pierwszymi ogrodami a ostatnim jest więc niemała.

Ceny biletów - droższe dla turystów, tańsze dla mieszkańców?

Radosław Ratajszczak tłumaczy, że niskie ceny są typowe dla zoo, które działają jako jednostki budżetowe miast, czyli są dotowane.

- Bilety do zoo są sprawą polityczną. Radni są bardzo niechętni, żeby podnosić ich ceny. Podatnikom trzeba powiedzieć tak: jeżeli w każdym ogrodzie zoologicznym przynajmniej 50 procent to przyjezdni, dlaczego z podatków mieszkańców miasta dotujemy wizyty ludzi, którzy nie płacą podatków w tym mieście? To tak jakby każdemu turyście dokładać do kieszeni parędziesiąt złotych. Gdzie tu jest sens? - pyta.
Prezes wrocławskiego zoo przekonuje, że rozwiązaniem jest przekształcenie ogrodów w spółki i zarabianie przede wszystkim na turystach, a dla mieszkańców miasta przygotowanie promocji.

- Mamy między innymi korzystne cenowo karty roczne i rabat dla posiadaczy urban card, z których korzystają mieszkańcy i studenci. I to jest fair, bo przez dziesiątki lat mieszkańcy dokładali do tego zoo - ocenia Ratajszczak.
Poza tym Ratajszczak powołuje się na zagraniczne analizy dotyczące wpływu ekonomicznego ogrodów zoologicznych na miasta.

- Wynika z nich, że na jedną złotówkę, czy to z biletu czy z innego przychodu ogrodu, miastu przypada od czterech do sześciu złotych. A to za sprawą głównie turystów, których przyciąga zoo. Po zwiedzeniu ogrodu, idą na rynek, jedzą, piją, robią zakupy, nocują w hotelach - wylicza i dodaje: W ubiegłym roku 70 procent z 1,9 miliona gości naszego zoo stanowili właśnie turyści.