Zaległy urlop - do kiedy wykorzystać? Pieniądze za niewykorzystany urlop

Obowiązujące przepisy mówią, że pracownikom przysługuje co roku 20 lub 26 dni urlopu, a ich liczba uzależniona jest stażem pracy. Zgodnie z zasadami urlop za dany rok powinien zostać wykorzystany do 31 grudnia. Zdarzają się jednak przypadki, kiedy dni do końca roku pozostało mało, a urlopu do wykorzystania stosunkowo dużo. Co dzieje się w przypadku, gdy pracownik nie wykorzysta urlopu za bieżący rok? Czy niewykorzystany urlop przepada? Dowiedz się, co o zaległym urlopie mówi Kodeks pracy, by nie stracić dni wolnych.

• Urlop wypoczynkowy - uprawnienia pracownika
• Do kiedy wykorzystać zaległy urlop za 2022 rok?
• Pieniądze za niewykorzystany urlop?
• Czy można odmówić wzięcia urlopu?

Urlop wypoczynkowy - uprawnienia pracownika

Urlop wypoczynkowy jest jednym z podstawowych uprawnień każdego pracownika zatrudnionego w ramach umowy o pracę. Taki pracownik ma prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Prawo do kolejnych urlopów nabywa każdorazowo z początkiem następnego roku kalendarzowego w wymiarze wynikającym z posiadanego przez niego stażu pracy.
Urlop wynosi: 20 dni, jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, a 26 dni, gdy pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Co ważne, do do okresu pracy zalicza się również ukończenie szkoły. Szczegółowe informacje i sposoby rozpatrywania dostępne są na stronie Państwowej Inspekcji Pracy.

Umowa na okres próbny 2023 - zmiany, obowiązki, wymagania

Do kiedy wykorzystać zaległy urlop za 2022 rok?

Zgodnie z Kodeksem pracy urlop powinien zostać wykorzystany do 31 grudnia, jednak istnieje także zapis mówiący o możliwości wykorzystania zaległych dni wolnych do 30 września następnego roku.
W art. 168 Kodeksu pracy widnieje następujące zdanie: "Urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego". Oznacza to więc, że urlop niewykorzystany do końca 2022 r. nie przepadnie, a dni te zostaną wliczone do puli dni urlopowych w 2023 r. To tzw. urlop zaległy.

Zaległy urlop za 2022 rok trzeba więc wykorzystać do 30 września 2023 roku.

Co ważne, o spełnieniu wymogów zawartych w kodeksie decyduje data pierwszego dnia urlopu. Oznacza to, że jeżeli pierwszym dniem wolnego będzie wspomniany 30 września, warunki będą spełnione.

Nieudzielenie pracownikowi przysługującego mu zaległego urlopu traktowane jest jako wykroczenie, a dokładniej - naruszenie praw pracowniczych. Za nieudzielenie pracownikowi urlopu pracodawcy grozi kara grzywny w wysokości od 1 tys. zł do 30 tys. zł.

Czy zaległy urlop można stracić? 30 września za pasem

Pieniądze za niewykorzystany urlop?

Przepisy mówią, że pracodawca może zaproponować pracownikowi ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop, lecz tylko w przypadku wygaśnięcia lub rozwiązania umowy o pracę. W trakcie zatrudnienia nie można zmienić zaległego urlopu pracownika na ekwiwalent pieniężny.
"Pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego [...] w przypadku, gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą" - precyzuje Kodeks pracy.

Jak to rozumieć?
W okresie wypowiedzenia pracodawca może wysłać pracownika na urlop, by wykorzystał w ten sposób zaległe dni wolne. Jeśli tego nie zrobi, albo pracownik nie wykorzysta całego urlopu, to pracodawca musi wypłacić ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Już od stycznia 2023 r. podwyżka płacy minimalnej

Czy można odmówić wzięcia urlopu?

Przepisy związane z  zaległym urlopem budzą jednak kontrowersje. Pierwszym punktem sporów jest to, czy pracodawca może wysłać pracownika na przymusowy zaległy urlop bez zgody zainteresowanego.
Zgodnie z art. 168. urlopu niewykorzystanego [...] należy pracownikowi udzielić najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego. Zdaniem Sądu Najwyższego w takim przypadku pracodawca nie ma obowiązku uzgadniania z pracownikiem terminu wykorzystania urlopu [...]; nie wymaga zgody pracownika także wówczas, gdy w tym samym czasie biegnie okres wypowiedzenia umowy o pracę.

W wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r. Sąd Najwyższy stwierdził, iż pracodawca może pracownika wysłać na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody.

Sąd podkreślił, że prawo do urlopu wypoczynkowego określone jest przepisami o charakterze bezwzględnie obowiązującym i to w odniesieniu do obu stron stosunku pracy. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze i terminie określonym według zasad, a pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami prawa pracy.