Prezentujemy subiektywny wybór 10 kobiet, ważnych dla Trójmiasta - tego dawnego i tego współczesnego.
Zaznaczmy na wstępie, że to jedynie krótkie i subiektywne zestawienie pań, które zapisały się w historii Trójmiasta. Z łatwością można takich postaci znaleźć znacznie więcej: aktorka i scenarzystka teatralna Róża Ostrowska, pierwsza w historii sędzia żużlowa Irena Nadolna-Szatyłowska, działaczka polityczna i społeczna Henryka Krzywonos-Strycharska, aktorka Anna Przybylska...
Urodzona 2 sierpnia 1945 r., Franciszka Cegielska była pierwszą prezydentką Gdyni. Swoją młodość spędziła w Szczecinie, a do Gdyni przyjechała, aby podjąć pracę w Wyższej Szkole Morskiej (dziś to Uniwersytet Morski). Jednocześnie zaangażowała się w pracę społeczną i polityczną. Cegielska została przewodniczącą Gdyńskiego Komitetu Obywatelskiego "Solidarność". Komitet wygrał wybory samorządowe w 1990 r., a Franciszka Cegielska przez kolejne osiem lat kierowała Gdynią jako jej prezydent.
Pod jej rządami Gdynia przeżywała okres szybkiego rozwoju: to właśnie za jej kadencji ukończono budowę Trasy Kwiatkowskiego i uporządkowała miejską kanalizację. Dzięki jej rządom Gdynia stała się świetnie i nowocześnie zarządzanym miastem.
W 1997 r. Cegielska została posłanką z list Akcji Wyborczej Solidarność, a dwa lata później kierowała Ministerstwem Zdrowia w rządzie Jerzego Buzka. Franciszka Cegielska zmarła 22 października 2000 r., po przegranej walce z rakiem trzustki. Została pochowana na Cmentarzu Witomińskim. Po śmierci została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Odznaką Honorową za Zasługi dla Samorządu Terytorialnego.
Elżbieta Heweliusz
Małżeństwo młodej Elżbiety Koopman i 52-letniego astronoma Jana Heweliusza okazało się nadzwyczaj szczęśliwe. Na ślubie, który odbył się 3 lutego 1663 r. w kościele św. Katarzyny, wygłoszony został wiersz, który miał się okazać spełnioną przepowiednią: odtąd w domu Heweliusza pojawiły się dwie nowe gwiazdy, czyli oczy żony, na które będzie patrzył do końca swojego życia.
Elżbieta nie tylko asystowała mężowi w jego obserwacjach, ale również brała w nich czynny udział. Sama posługiwała się narzędziami astronomicznymi (zresztą na dwóch rycinach to Heweliusz jej asystuje w obsłudze sekstansu), również sama wykonywała obliczenia, potrzebne do stworzenia tabel astronomicznych. Jan w pierwszej części swojego dzieła Machinae coelestis pars prior (1673 r.), w którym opisał swoje obserwatorium i zamieścił 30 rycin przedstawiających narzędzia oraz samego siebie i żonę przy obserwacji nieba, napisał o Elżbiecie, że:
chociaż posiadał wielu pomocników, to jego żona okazała się najcenniejszym i najdokładniejszym z nich wszystkich. Jak przystało na prawdziwą uczoną epoki baroku, Elżbieta prowadziła obfitą korespondencję z badaczami z innych krajów.
Ostatnim dziełem, nad którym pracowali Heweliuszowie, było Prodromus astronomiae cum catalogo fixarum et Firmamentum Sobiescianum sive Uranographia. To dzieło, złożone z trzech części (Katalogu Gwiazd Stałych, Firmamentu Sobieskiego i Zwiastuna Astronomii), nie ujrzałoby światła dziennego gdyby nie Elżbieta. Słynny gdański astronom zmarł w 1687 r. i został pochowany w kościele św. Katarzyny. To na Elżbietę spadł ciężar wydania publikacji. Do wspólnie wykonanej pracy wniosła wiele poprawek, a wydane dzieło podpisała: Elisabetha, Hevelii Vidua - Elżbieta, wdowa po Heweliuszu.
Luiza Adelgunda Wiktoria Gottsched była niesamowitą kobietą, nawet na tle swojej niezwykłej epoki, czyli oświecenia, bo była umysłem równa największym myślicielom i filozofom Europy. Przyszła na świat w Gdańsku 11 kwietnia 1713 r. Była dramatopisarką, poetką i niestrudzoną tłumaczką.
Po kilku latach korespondencji z Christophem Gottschedem, pisarzem i reformatorem niemieckiego teatru, Luiza poślubiła go i przeniosła się do Saksonii.
Czerpała wielką przyjemność z tych rzadkich momentów, w których mogła podróżować. W 1749 r. odwiedziła Wiedeń; tam ogromne wrażenie wywarła na niej inna wielka kobieta XVIII wieku: rządząca od czterech lat cesarzowa Maria Teresa Habsburg.
W liście do swojej przyjaciółki gdańszczanka napisała:
Muszę ci wyznać, że nigdy w swoim życiu nie byłam przepełniona taką dumą i radością jak dzisiaj. Wiem, że zgadniesz od razu, iż ujrzałam cesarzową. Tak, zobaczyłam ją, najwspanialszą pośród żyjących kobiet. Ona sama przewyższa tron, na którym zasiada! Owszem, widziałam ją, ale nie tylko to - rozmawiałam z nią! (...) Cesarzowa spytała mnie, jakim sposobem zostałam tak uczoną niewiastą. Na to odpowiedziałam: "Chciałabym być godną zaszczytu, który dzisiaj na mnie spłynął przez spotkanie Waszej Wysokości. Ten dzień na zawsze pozostanie jednym z najważniejszych momentów mojego życia". Jej Wysokość odpowiedziała: "Jesteś zbyt skromna. Doskonale sobie zdaję sprawę, że oto stoi przede mną najbardziej uczona ze wszystkich kobiet w Niemczech". Na to odrzekłam: "Według mnie, najbardziej uczona kobieta, nie tylko Niemiec, ale całej Europy, stoi przede mną w roli Cesarzowej". Jej wysokość potrząsnęła głową. "Oh nie, moja bliska znajomość z tą kobietą zmusza mnie do stwierdzenia, iż jesteś w błędzie." Luiza zmarła w Lipsku 26 czerwca 1762 r.
Alma Richter
Alma Richter przyszła na świat 11 lutego 1879 r. w Chemnitz w Saksonii. W 1912 r. wraz z całą rodziną przeniosła się do Gdańska, z którego pochodził jej mąż. Podczas Wielkiej Wojny zaangażowała się w niesienie pomocy tym, których wojna skrzywdziła pośrednio: wdowom i sierotom. Sytuacji nie poprawiała epidemia grypy, złowroga hiszpanka, która dotarła do miasta w 1918 r.
Wrażliwość na drugiego człowieka oraz gotowość do działania stały się dla Almy motywacją do działalności publicznej. Dlatego w 1924 r., w drugich wyborach do Volkstagu, zmieniła fotel radnej na miejsce posłanki.
W jej działalności politycznej najważniejsze były zagadnienie społeczne, dlatego zainicjowała powstanie Stowarzyszenia Gospodyń Domowych i starała się zwiększyć możliwości dla edukacji kobiet oraz dzieci. Mieszkańcy docenili jej pracę, bo mandat do Volkstagu uzyskała również w kolejnych wyborach.
Szczyt politycznej kariery przypadł na rok 1929 r., kiedy Alma Richter została wybrana pierwszą (i ostatnią) senatorką Wolnego Miasta Gdańska, czyli członkinią rządu. Była odpowiedzialna za opiekę nad młodzieżą i nad starszymi.
Jednym z najważniejszych wydarzeń jej kadencji było zainicjowanie budowy domu dla seniorów. Przy ulicy Kochanowskiego 8-18 (Posadowskyweg) zbudowano 125-metrowy dom, ochrzczony Domem Almy Richter. Stoi on do dzisiaj.
2
Kres politycznej kariery Almy Richter przyniósł rok 1933. W wyborach do Volkstagu większość uzyskała NSDAP, która całkowicie zdominowała krajobraz polityczny Gdańska.
Zamiast polityką Alma zajęła się biznesem: produkowała cydr oraz soki owocowe. Opuściła Gdańsk w 1945 r. i przeniosła się do Niemiec. Zmarła 24 grudnia 1969 r.
Anna Tuschinski
Anna Tuschinski urodziła się 4 grudnia 1841 r. w Gdańsku. Jej wielką pasją stał się język esperanto. Była nie tylko pionierką esperanto w Gdańsku, ale również założycielką Gdańskiego Związku Esperantystów w 1907 r. Dzięki między innymi jej działaniom w Gdańsku zorganizowano kongresy miłośników uniwersalnego języka - zarówno lokalne, jak i międzynarodowe.
Rola, jaką Anna Tuschinski odgrywała w środowisku gdańskich esperantystów, dała jej status lokalnej legendy. Dlatego nazywaną ją "mateczką esperanto" (Esperanto Patrient), a gdańskie gazety pisały o jej urodzinach. Anna chętnie przyjęła ten pieszczotliwy zaszczytny tytuł.
W numerze 50 "Danziger Sonntags Zeitung" z 1931 r. znajdujemy niewielkie ogłoszenie:
Serdeczne podziękowania za wszystkie honory, wyrazy miłości oraz uznania, które uświetniły moje 90. urodziny i jubileusz. Anna Tuschinski, Mateczka Esperanto (Esperanto-Mütterlein).
Anna Walentynowicz młodość spędziła na Wołyniu, który opuściła razem z Polakami, uciekającymi przed pogromami organizowanymi przez ukraińskich nacjonalistów. Do Gdańska trafiła z 1945 r., a pięć lat później zaczęła pracę w zakładzie, który na zawsze zostanie spleciony z jej życiorysem: w Stoczni Gdańskiej. Początkowo była spawaczką, a w latach 60., kiedy zdrowie nie pozwalało jej już na taką pracę, została suwnicową.
W latach 70. wstąpiła do Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża i aktywnie działała w rodzącym się ruchu opozycyjnym, za co często lądowała na komisariacie milicyjnym.
Najważniejszym momentem tamtego okresu był 7 sierpnia 1980 r., kiedy to na kilka miesięcy przed emeryturą została zwolniona z pracy. To wydarzenie było jedną z iskier, przez które wybuchły strajki w Stoczni w sierpniu 1980 r. - robotnicy żądali przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy.
Chociaż Anna została przywrócona do pracy 16 sierpnia, dążyła wraz z Aliną Pienkowską i Ewą Ossowską do kontynuacji strajku, dzięki czemu Lech Wałęsa odwołał decyzję o zakończeniu działań.
Walentynowicz była członkinią Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, która wypracowała słynne 21 postulatów, ze stworzeniem wolnych związków zawodowych na czele.
Za swoją działalność i rolę w utworzeniu NSZZ "Solidarność" Walentynowicz była represjonowana w czasach stanu wojennego.
W późniejszym czasie poróżniła się z Lechem Wałęsą - kością niezgody było podejście do władz komunistycznych. Walentynowicz była zwolenniczką ostrego, bezkompromisowego kursu.
Okres wolnej Polski przyniósł Annie Walentynowicz wiele gorzkich momentów, takie jak nieudana kariera polityczna i spory sądowe z państwem polskim.
Zginęła 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie lotniczej rządowego samolotu w Smoleńsku. Została pochowana po ekshumacji na cmentarzu Srebrzysko 28 września 2012 r., bowiem przez dwa lata, w skutek pomyłki, jej ciało znajdowało się w grobie na Cmentarzu Powązkowskim.
Joanna Muszkowska-Penson
Joanna Muszkowska-Penson urodziła się 25 października 1921 r. w Warszawie. Podczas II wojny światowej działała w konspiracji, za co zapłaciła aresztowaniem przez Gestapo, przetrzymywaniem na Pawiaku i czterema latami spędzonymi w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück.
Po wojnie ukończyła studia w Łodzi, po których trafiła do Gdańska i gdzie mieszka do dziś. Była ordynatorką oddziału internistycznego w Szpitalu Wojewódzkim.
W latach 80. zaangażowała się w działalność opozycji antykomunistycznej i została lekarką Lecha Wałęsy. Wiele ryzykowała, ukrywając opozycjonistów nie tylko w swoich mieszkaniu, ale również w szpitalnym oddziale. Za swoją walkę z reżimem ponownie została aresztowana, ale po uwolnieniu nie zaprzestała swojej działalności - niosła pomoc medyczną strajkującym stoczniowcom.
Joanna Muszkowska-Penson zasłużyła się również Polsce przez organizację pierwszego domowego hospicjum - propagowała i współtworzyła tę formę niesienia pomocy chorym. Lekarka została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem Księcia Mściwoja II, a w 2018 r. nadano jej honorowe obywatelstwo miasta Gdańska. Na domu przy ulicy Tuwima 29 znajduje się pamiątkowa tablica, poświęcona Joannie Muszkowskiej-Penson.
Danuta Baduszkowa
Danuta Baduszkowa przyszła na świat 10 października 1919 r., jako Karolina Dostalikówna. Na Wybrzeże trafiła w 1957 r., kiedy objęła posadę reżyserki w Teatrze Muzycznym w Gdyni. W 1973 r. została dyrektorką tej instytucji.
Danuta Baduszkowa doprowadziła do zbudowania rangi Teatru Muzycznego. Aby przyciągnąć widzów, wprowadziła do repertuaru musicale, które szybko rozsławiły scenę w całym kraju. Instytucję przez nią prowadzoną nazywano potocznie "teatrem Baduszkowskiej".
Zainicjowała budowę nowego gmachu dla Teatru Muzycznego, ale niestety nie doczekała jego ukończenia: zmarła 15 grudnia 1978 r., a budynek oddano do użytku w lipcu 1979 r.
Marianna Selonke była legendarną listonoszką z Sopotu, która przez 42 lata codziennie kursowała na piechotę między Sopotem a Gdańskiem. Urodziła się pod koniec XVIII wieku, a w wachlarzu jej usług znajdowało się nie tylko przenoszenie listów, ale również przedmiotów zamawianych przez kuracjuszy w Sopocie. Dla chętnych załatwiała też różne usługi, takie jak pobieranie gotówki z gdańskich banków.
Była niezwykle popularną postacią, a jej cechą charakterystyczną był olbrzymi kosz, który nosiła na plecach. Z czasem stała się częścią sopockiego folkloru. Niestety, kres jej kariery był tragiczny: w wieku 84 lat, w 1865 r., Marianna Selonke została napadnięta przez bandytów podczas pokonywania swojej tradycyjnej trasy i zamordowana między Strzyżą a Wrzeszczem.
Pamięć o Mariannie jest wciąż żywa: w Sopocie w 2021 r. powstał mural autorstwa Marty Frej, który upamiętnił między innymi słynną listonoszkę ze swoim koszem.
Marianna Selonke i inne znane sopocianki. Film archiwalny
Sopocianki na ścianie hali 100-lecia w Sopocie.
Stanisława Fleszarowa-Muskat
Stanisława Fleszarowa-Muskat urodziła się 21 stycznia 1919 r. na Podkarpaciu, a z Trójmiastem związała się po wojnie, gdy w 1945 r. przyjechała do Gdyni, by następnie osiąść w Sopocie. Choć jeszcze przed wojną zaczęła studia na wydziale prawniczo-ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego, to ostatecznie całe jej życie upłynęło na działalności twórczej. Była dziennikarką "Dziennika Bałtyckiego", pracowała w wydawnictwie "Czytelnik", była kierownikiem literackim Teatru Wybrzeże i Estrady.
Największą sławę przyniosła jej jednak twórczość literacka, przede wszystkim niezwykle popularne w latach 60. i 70. powieści, ale pisała także sztuki teatralne, poezje czy publicystykę.
Za swój debiut uznawała wydany w 1948 r. poemat historyczny "Sen o morskiej potędze", choć wcześniej napisała m.in. "Prześliczną bajeczkę o misiu z miasteczka" (1944) i "W służbie morza" (1946). Łącznie napisała ponad 700 różnych utworów. Wiele z nich poświęconych było morzu, akcja wielu rozgrywała się w Trójmieście.
Powieści: "Pozwólcie nam krzyczeć" (1957), "Przerwa na życie" (1960) i "Wizyta" (1971) stanowią swoistą trylogię i są zarazem jednymi z najbardziej rozpoznawalnych powieści autorki.
Stanisława Fleszarowa-Muskat zmarła 1 października 1989 r. w Sopocie, gdzie została pochowana na cmentarzu komunalnym.
Wszystkich zainteresowanych tymi zagadnieniami zachęcamy do zapoznania się z projektem Metropolitanka, w ramach którego stworzono biogramy znanych mieszkanek Pomorza.
Świetny artykuł! Szczególnie ciekawa historia Marianny Selonke. Myślę, że przykłady innych, równie wielkich, kobiet z Trójmiasta jeszcze można mnożyć :)
1 rok
487
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-03-08 07:12
Ode mnie po prostu (3)
Najlepsze zyczenia dla wszystkich Pan! Bez Was swiat jest do kitu.
Adler
1 rok
6725
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-03-08 10:18
Ja mam szacunek dla Krzywonos
Za to co robiła w stoczni, wujek opowiadał ciekawe historie , za to że zatrzymała tramwaj bo Fiszbach prąd wyłączył w Gdańsku. Za to że dostała 8000 emerytury od Tuska bo pluje na Rząd RP. Szacun kobieto.
1 rok
95
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-03-08 08:33
Dziękuję.
Kacperek
1 rok
510
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-03-08 07:57
Dzięki :)
Ola
1 rok
155
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-03-09 10:17
Dziękuje
Za artykuł i docenienie roli kobiet. Mało takich postaci w historii jest wiec tym bardziej należy im sie chwała i szacunek. Każdy facet który tu w opiniach pisze a kiedy podobny artykuł o facetach niech sobie weźmie do bani o ile trudniej miały kobiety!!!!!
Patroni tramwajów: Elżbieta Koopman Heweliusz
90 lat od spotkania esperantystów w Gdańsku
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
