Historia jednego zdjęcia: Pierwszy asfalt na Wielkiej Alei

Jan Daniluk

18 lutego 2024, godz. 09:00

Opinie (102)

Najnowszy artykuł na ten temat W dawnym gdańskim biurowcu. Historia jednego zdjęcia

Robotnicy pozują do zdjęcia podczas asfaltowania wschodniej jezdni Wielkiej Alei (dziś to aleja Zwycięstwa), 1926 r. Pochodzenie zdjęcia: nieznane. Za: FB Gdańsk Historyczny

Na pierwszym planie widać osiemnastu mężczyzn. Większość stoi z dziwnymi, przypominającymi duże stemple, narzędziami. W tle nie widać żadnego okazałego obiektu ani zabytku, nie uchwycono żadnego ruchu. Co chciał uwiecznić anonimowy fotograf? Bohaterem tutaj jest przede wszystkim... jezdnia. A dokładniej: jej asfaltowa nawierzchnia - nowinka w Gdańsku w połowie lat 20. XX w.

Dziś, kiedy powoli, acz nieubłaganie kończy się zima, niemal codziennie można spotkać ekipy remontowe na ulicach Gdańska. Asfaltem i żwirem łatają dziury oraz wyrwy, które powstają przede wszystkim, choć nie tylko, z powodu nagłych i silnych opadów - zamarzająca w szczelinach woda rozsadza drogi, szczególnie na intensywnie używanych lub niedbale wykonanych jezdniach.

Do (w przytłaczającej większości) asfaltowych dróg jesteśmy przyzwyczajeni. Ale jeśli przyjrzeć się dokładniej, to niejednokrotnie - szczególnie w starszych dzielnicach - w powstających dziurach można dostrzec dawną nawierzchnię, wykonaną głównie z kostki bazaltowej.

Bo nawet na głównych drogach w Gdańsku asfalt zaczął pojawiać się dopiero niecałe sto lat temu.

Brak koordynacji remontów dróg, czyli nic nowego

Wszystko wskazuje na to, że pierwszymi ulicami w ścisłym centrum Gdańska, które zostały wyasfaltowane, była ul. Tkacka, Kołodziejska i Węglarska, zaś pierwszą poza Śródmieściem - a na pewno pierwszą z tych najważniejszych i największych - właśnie Wielka Aleja, czyli obecna al. Zwycięstwa. Inwestycje te zrealizowano w latach 1925-1926.

Na marginesie: przedsiębiorcy gdańscy narzekali, że urzędnicy nie koordynują zaplanowanych prac, i w krótkich odstępach czasu ponownie zamykali te same ulice, dezorganizując prace zlokalizowanych w sąsiedztwie sklepów, restauracji czy hoteli.

Tak było chociażby z dzisiejszą Tkacką, na której latem 1925 r. dopiero co ułożono bruk (zdjęty wcześniej z powodu remontu instalacji odprowadzającej deszczówkę), a już szykowano się do ponownych prac ziemnych, tym razem zakładających położenie asfaltu. Brzmi znajomo?

Potrzeba modernizacji Wielkiej Alei

Wróćmy do Wielkiej Alei. Zamiar jej generalnej przebudowy, a przy okazji wyasfaltowania, przez niektórych był traktowano jako "niepotrzebny luksus" (odnosiło się to przede wszystkim do wykonania nowej, gładkiej powierzchni). Pamiętajmy, że w 1925 r. w Gdańsku nadal odczuwano skutki depresji gospodarczej.

Zwolennicy przebudowy wskazywali jednak, że jest już na nią najwyższa pora. Natężenie ruchu gwałtownie rosło, pilnego remontu wymagały też torowiska tramwajowe, gdzie coraz częściej dochodziło do awarii i przestojów. Wielka Aleja była zaś kluczowym ciągiem komunikacyjnym łączącym Śródmieście z Wrzeszczem, który był zresztą nie tylko największym, ale też najsilniej rozwijającym się przedmieściem międzywojennego Gdańska.

Generalna przebudowa poprzedniczki al. Zwycięstwa

Prace zaplanowano na odcinku 2,1 kilometra. Rozpoczęły się latem 1925 r. Całkowicie zmieniono jej układ (zanim zdecydowano się na realizację, głośno dyskutowano na temat różnych projektów m. in. na łamach lokalnej prasy).

Ostatecznie nowa Wielka Aleja zamiast (jak dotychczas) jednej, szerokiej jezdni, miała mieć wydzielony po środku osobny pas dla tramwajów szeroki na 7,2 m., po jego obu stronach dwie jezdnie dla ruchu kołowego (po 5,5 m. szerokości każda) oraz po dwie ścieżki rowerowe (2,1 m. szerokości każda). Jak wspomniano, obie jezdnie dla aut wyasfaltowano.

Jak tramwaje opanowały przedwojenny Gdańsk

Przygotowania do wylania asfaltu zaczęły się pod koniec sierpnia 1925 r. Pierwszą z jezdni (zachodnią, tj. tą, która jedziemy od Wrzeszcza do centrum) oddano do użytku nieco dwa miesiące później, 2 listopada 1925 r. Z dzisiejszej perspektywy może to dziwić, ale było to duże wydarzenie: zwołano konferencję prasową, na której przedstawiciele najwyższych władz Gdańska oraz policji uroczyście otworzyli nowy odcinek drogi.

Przekrój Wielkiej Alei po planowanej przebudowie, za: Danziger Volksstimme, 3 listopada 1925 r., s.3.

Tytułowe zdjęcie zostało wykonane podczas asfaltowania wschodniej jezdni. Ostatecznie całą przebudową Wielkiej Alei ukończono niecały rok później, w październiku 1926 r. Do prac ziemnych i drogowych zatrudniono w dużej liczbie bezrobotnych.

"Nawierzchnia gładka jak lustro"

Nowy układ, a przede wszystkim - nowa, asfaltowa nawierzchnia Wielkiej Alei - budziła spore zainteresowanie. Jak relacjonowali dziennikarze, o Wielkiej Alei zaczęto mówić "w gwarze ulicznej", że jest "gładka jak lustro". Jednak albo wykonanie nowej drogi nie było profesjonalne, albo też i natężenie ruchu (w tym najcięższych pojazdów) większe, niż zakładano. Innymi słowy, dość szybko pojawiły się dziury w drodze. Firma, która przebudowała jezdnię Wielkiej Alei była zobowiązana do jej remontu przez kolejne siedem lat. Już na początku sierpnia 1927 r., niecały rok po zakończonej przebudowie, rozpoczęto prace remontowane. Tym razem znów zgromadzili się gapie - ale nie z powodu samego asfaltowania, lecz użycia pierwszy raz w Gdańsku...walca elektrycznego.

Ale asfalt to także nowe problemy

Nowa nawierzchnia sprawiała początkowo wiele problemów kierowcom nieprzywykłym do asfaltowych dróg. Jeszcze na początku lat trzydziestych kierowcy zarówno miejskich autobusów, jak i prywatnych aut osobowych oraz ciężarowych nader często tracili kontrolę nad pojazdami, szczególnie, kiedy padało. Zastanawiające, że w doniesieniach prasowych nikt z ówczesnych nie zwracał uwagi na prędkość aut i nieuwagę kierowców, tylko zwykle winą obarczano asfaltową nawierzchnię...

O autorze

Opinie wybrane

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2024-02-18 09:08

(6)

Najbardziej zazdroszczę im drzew na Alei, dziś kupienie sadzonek za kilka stów od sztuki i wysłanie panów z ZDIZ do wkopania przerasta władze miasta, bo musi być wielki projekt z przebudową, przetargi itd, co jest wygodną wymówką do olewania sprawy, lata lecą a tam puste trawniki. Aleja to największy wstyd i zaniedbanie władz miasta bo problem dało się znacznie poprawić niewielkim kosztem lata temu.

2 miesiące
- 192 20
Twoja opinia

Zmień treść

Najbardziej zazdroszczę im drzew na Alei, dziś kupienie sadzonek za kilka stów od sztuki i wysłanie panów z ZDIZ do wkopania przerasta władze miasta, bo musi być wielki projekt z przebudową, przetargi itd, co jest wygodną wymówką do olewania sprawy, lata lecą a tam puste trawniki. Aleja to największy wstyd i zaniedbanie władz miasta bo problem dało się znacznie poprawić niewielkim kosztem lata temu.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-02-22 09:51
  
  Drzewa
  
  Dla wszystkich co tak opłakują wycinane drzewa pragnę przypomnieć że prawdopodobne na miejscach ich domów też kiedyś stały drzewa i zostały wycięte ale hipokryci wola płakać jak przy drodze całkiem wytną drzewa.
  
  Ari
  2 miesiące
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Dla wszystkich co tak opłakują wycinane drzewa pragnę przypomnieć że prawdopodobne na miejscach ich domów też kiedyś stały drzewa i zostały wycięte ale hipokryci wola płakać jak przy drodze całkiem wytną drzewa.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-02-19 12:08
  
  Na Alei Zwycięstwa dalej są szpalery lip. I właśnie, lipy, najgorszy rodzaj drzew jaki może być. Byle wiatr i badziewie się łamie.
  
  2 miesiące
  - 0 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Na Alei Zwycięstwa dalej są szpalery lip. I właśnie, lipy, najgorszy rodzaj drzew jaki może być. Byle wiatr i badziewie się łamie.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-02-18 12:54
  
  (2)
  
  Panowie z ZDIZ? Przecież wszystko jest robione z przetargu i outsoursingu. Miasto nie zatrudnia takich pracowników bezpośrednio. Nikt ze ZDIZ niczego nie sadzi, tylko rozpisuje się przetargi. Tak wygląda współczene, turbokapitalistyczne zarządzanie miastem. W ramach optymalizacji wszystko się outsoursuje.
  
  2 miesiące
  - 12 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Panowie z ZDIZ? Przecież wszystko jest robione z przetargu i outsoursingu. Miasto nie zatrudnia takich pracowników bezpośrednio. Nikt ze ZDIZ niczego nie sadzi, tylko rozpisuje się przetargi. Tak wygląda współczene, turbokapitalistyczne zarządzanie miastem. W ramach optymalizacji wszystko się outsoursuje.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2024-02-18 13:07
    
    (1)
    
    Tak, dlatego to problem i uważam że powinni mieć niewielką ekipę z busikiem i łopatami do doraźnego dosadzania drzew. Sam bym im zapłacił za kilka sadzonek do uzupełnienia szpaleru na mojej ulicy
    
    2 miesiące
    
    9 4
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Tak, dlatego to problem i uważam że powinni mieć niewielką ekipę z busikiem i łopatami do doraźnego dosadzania drzew. Sam bym im zapłacił za kilka sadzonek do uzupełnienia szpaleru na mojej ulicy
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2024-02-18 14:43
      
      A a gdzie parytety
      
      2 miesiące
      
      5 2
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-02-18 10:29
  
  Dziś już niema drzew
  
  Deweloperka z urzędami o to zadbała.
  
  2 miesiące
  - 17 7
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Deweloperka z urzędami o to zadbała.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2024-02-18 11:45

Autor mógłby też zwrócić na element kulturowy: wszyscy!, w tym robotnicy fizyczni, mają czapki. 90-120 lat temu nakryć głowy (8)

w mieście nie nosiła tylko skrajna biedota, co naprawdę środków na zakup nie miała. Ktoś pracujący nawet jako 12-letni gazeciarz czapkę mieć powinien. Zresztą w czasie drogi do / z pracy pełniła ona rolę mini-parasola, jeśli by padało. Samych parasoli bowiem mniej zamożni nie mieli, nie stać ich było. Był to przecież dość drogi wyrób rzemieślniczy. Coś nie dla robotnika fizycznego, no może dla kierownika.

2 miesiące
- 60 4
Twoja opinia

Zmień treść

w mieście nie nosiła tylko skrajna biedota, co naprawdę środków na zakup nie miała. Ktoś pracujący nawet jako 12-letni gazeciarz czapkę mieć powinien. Zresztą w czasie drogi do / z pracy pełniła ona rolę mini-parasola, jeśli by padało. Samych parasoli bowiem mniej zamożni nie mieli, nie stać ich było. Był to przecież dość drogi wyrób rzemieślniczy. Coś nie dla robotnika fizycznego, no może dla kierownika.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-04-01 14:00
  
  i wszyscy prawie w garniturach
  
  jakby od stołu weselnego odeszli
  
  3 tygodnie
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  jakby od stołu weselnego odeszli
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-02-19 10:09
  
  Dlaczego nie skasowano tego komentarza/ To reklama cechu czapników i kapeluszników.
  
  zras
  2 miesiące
  - 1 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Dlaczego nie skasowano tego komentarza/ To reklama cechu czapników i kapeluszników.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-02-18 12:30
  
  Trzeba (1)
  
  zwrócić uwagę na obuwie.
  
  2 miesiące
  - 6 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  zwrócić uwagę na obuwie.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2024-02-18 18:37
    
    a buty zawsze wyczyszczone !
    
    2 miesiące
    
    5 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-02-18 12:00
  
  Lenin zawsze w czapce albo z
  
  czapką w ręku.
  
  2 miesiące
  - 4 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  czapką w ręku.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-02-18 11:59
  
  Drugą rzeczą na którą zwróciłbym uwagę są spodnie...
  
  wszyscy są w spodniach.Nie ma nagusów.Żadnego kręcenia gołymi tyłkami.To były czasy...
  
  2 miesiące
  - 18 5
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  wszyscy są w spodniach.Nie ma nagusów.Żadnego kręcenia gołymi tyłkami.To były czasy...
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-02-18 11:53
  
  (1)
  
  Pierwszy asfalt Kogo interesują czapki?
  
  2 miesiące
  - 1 18
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Pierwszy asfalt Kogo interesują czapki?
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2024-02-18 13:38
    
    To zobacz sobie stare zdjęcia w necie, np. Londyn 1910. I to ze strajków - wszyscy płci męskiej w czapkach
    
    London Bridge, 1910 - rzeka strajkujących idąca przez ten most. Każdy w nakryciu głowy; ci zamożniejsi (może kierownicy) w kapeluszach. Czy strajk dokerów - i nawet małolaty mające 12-14 lat - w czapkach.
    
    2 miesiące
    
    10 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    London Bridge, 1910 - rzeka strajkujących idąca przez ten most. Każdy w nakryciu głowy; ci zamożniejsi (może kierownicy) w kapeluszach. Czy strajk dokerów - i nawet małolaty mające 12-14 lat - w czapkach.
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2024-02-18 11:10

(1)

To coś co trzymają widoczni sprzed 100 lat robotnicy, to dziwne narzędzie to jest to czego brakuje naszym firmom naprawiającym jezdnie i ich pracownikom. Wtedy mieli ubijacze a teraz mają bedni ludzie tylko podeszwy swoich butów. Przecież firma która zarobiła zaledwie 1 mln pln ze 3tys dziur nie będzie wynajmować czy kupować zagęszczarki tudzież piły tarczowej do wycinania asfaltu. Buty są lepsze.

2 miesiące
- 81 4
Twoja opinia

Zmień treść

To coś co trzymają widoczni sprzed 100 lat robotnicy, to dziwne narzędzie to jest to czego brakuje naszym firmom naprawiającym jezdnie i ich pracownikom. Wtedy mieli ubijacze a teraz mają bedni ludzie tylko podeszwy swoich butów. Przecież firma która zarobiła zaledwie 1 mln pln ze 3tys dziur nie będzie wynajmować czy kupować zagęszczarki tudzież piły tarczowej do wycinania asfaltu. Buty są lepsze.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2024-02-18 11:28
  
  Mi to walec
  
  do takich robót.
  
  2 miesiące
  - 2 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  do takich robót.
  Regulamin dodawania opinii