• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Warszawska syrenka na pałacu Opatów w Oliwie

Michał Stąporek
15 stycznia 2022 (artykuł sprzed 2 lat) 
Mało kto zagląda do pałacu Opatów od strony jego południowej fasady, dlatego o wiszącej przy nieczynnych drzwiach tabliczce wiedzą tylko nieliczni. Mało kto zagląda do pałacu Opatów od strony jego południowej fasady, dlatego o wiszącej przy nieczynnych drzwiach tabliczce wiedzą tylko nieliczni.

Na pałacu Opatów w OliwieMapka wisi kamienna tabliczka z herbem Warszawy i symbolem Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy. Skąd się tam wzięła?



Pałac Opatów w parku Oliwskim ma dwie główne fasady.

W północnej, która wraz z tzw. starym pałacem i murem otaczającym katedrę oliwską tworzy dziedziniec, jest umieszczone wejście do znajdującego się w pałacu Oddziału Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku.

Północna fasada pałacu Opatów z wejściem do Oddziału Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku. Północna fasada pałacu Opatów z wejściem do Oddziału Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku.
Fasada południowa otwiera się na znajdującą się z tej strony ogrodową część parku i staw. Wraz z nimi tworzy jedną z bardziej malowniczych scenerii w całym Gdańsku.

Południowa fasada pałacu Opatów w Oliwie. Południowa fasada pałacu Opatów w Oliwie.

Tabliczka z herbem Warszawy



To właśnie na tej fasadzie, przy nieużywanym od lat wejściu do pałacu i prowadzących do niego nadgryzionych zębem czasu schodach, wisi kamienna tabliczka. Nie rzuca się w oczy, tym bardziej że od tej strony mało kto podchodzi do pałacu na tyle blisko, by ją dostrzec.

Gdy się jednak jej przyjrzymy, można na niej zauważyć herb Warszawy, murarskie symbole kielni i cyrkla, skrót "SFOS" oraz napis:

"Ufundowano ze składek społeczeństwa województwa gdańskiego".
Pamiątkowa tablica z herbem Warszawy i murarskimi symbolami kielni i cyrkla. Pamiątkowa tablica z herbem Warszawy i murarskimi symbolami kielni i cyrkla.

Cały naród budował swoją stolicę



SFOS to Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy. Powołano go w 1948 r. do wsparcia odbudowy Warszawy z wojennych zniszczeń. Fundusz gromadził środki z podatku nałożonego na wszystkich pracujących, wynoszącego 0,5 proc. pensji. Wpływały do niego też m.in. podatki ze sprzedaży wódki, a także z dobrowolnych zbiórek ludności.

Ze środków Funduszu odbudowano kilkadziesiąt warszawskich budynków, m.in. pałace w Wilanowie i w Łazienkach Królewskich, Teatr Wielki i wiele pomników, w tym Kolumnę Zygmunta.

Pieniądze nie tylko dla Warszawy



W 1958 r., gdy najważniejsze warszawskie budynki zostały odbudowane, środki Funduszu zaczęto wydawać także w innych miastach, m.in. na odbudowę Wawelu, ale i historycznego śródmieścia Gdańska. Jednocześnie jednak zmieniono mu nazwę na Społeczny Fundusz Odbudowy Kraju i Stolicy (SFOKiS).

W 1966 r. SFOKiS przekształcono w Społeczny Fundusz Budowy Szkół i Internatów w związku z programem budowy tysiąca szkół na tysiąclecie państwa polskiego.

Zobacz także:

Historia trójmiejskich szkół "tysiąclatek"



Odbudowa pałacu Opatów po wojnie



Pałac Opatów także został poważnie zniszczony w czasie wojny. Spalili go Niemcy wycofujący się przed Armią Czerwoną. Ogień podłożyli 22 marca 1945 r. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności dzięki wiejącemu od zachodu wiatrowi nie spłonęła wówczas katedra oliwska.

Zobacz także:

Walki o Gdańsk w 1945 r.



Spalony i zrujnowany pałac Opatów bezpośrednio po wojnie. Zdjęcie pochodzi z pisma "Spotkania z Zabytkami" nr 1 (19) 1985. Spalony i zrujnowany pałac Opatów bezpośrednio po wojnie. Zdjęcie pochodzi z pisma "Spotkania z Zabytkami" nr 1 (19) 1985.
Prace nad odbudową pałacu rozpoczęto w 1958 r. Stan surowy był gotowy w 1960 r., ale prace we wnętrzach zakończyły się dopiero w 1965 r. Wtedy obiekt przekazano Muzeum Pomorskiemu (później przekształconemu w Muzeum Narodowe w Gdańsku).

Wiadomo, że odbudowa pałacu "została wsparta niewielką kwotą z funduszu SFOS". Opowiada o tym m.in. Polska Kronika Filmowa z 1962 r. (kliknij, by zobaczyć film).

Przypomnijmy jednak: odbudowa pałacu Opatów ruszyła w 1958 r., gdy SFOS właśnie zmieniał nazwę. Stan surowy osiągnięto po dwóch latach, gdy działał już SFOKiS. Na gołych, nieotynkowanych murach pałacu na pewno jednak nie wieszano takich pamiątkowych elementów.

Południowa fasada pałacu Opatów w roku 1963. SFOS nie istnieje już od sześciu lat. Tablicy przy wejściu nie widać. Południowa fasada pałacu Opatów w roku 1963. SFOS nie istnieje już od sześciu lat. Tablicy przy wejściu nie widać.
Tablicę zawieszono więc najwcześniej w roku 1965, gdy budynek oddano do użytku. Ten rok był z kolei ostatnim rokiem działania SFOKiS-u, który od tej pory zaczął się zajmować budową szkół i internatów.

Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie



W pałacu Opatów działa dziś Oddział Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku. Jego pracownicy nie są jednak w stanie odtworzyć historii pojawienia się na budynku "warszawskiej" tabliczki.

- Wiemy oczywiście o istnieniu tej tablicy, ale nie przypominam sobie żadnych źródłowych informacji na temat jej pojawienia się na fasadzie pałacu - przyznaje Joanna Szymula-Grygiel, adiunkt Oddziału Sztuki Nowoczesnej i autorka opracowania na temat architektury pałacu Opatów.
Historii tablicy nie zna także dr Jacek Friedrich, autor opracowań na temat powojennej odbudowy Gdańska i dyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku.

- Być może tablica powstała w momencie przyznania dotacji w 1958 r. i czekała kilka lat na zawieszenie? - zastanawia się Jacek Friedrich.
Podobnego zdania jest prof. Andrzej Januszajtis. O istnieniu tabliczki dowiedział się od nas.

- To bardzo ciekawa sprawa, którą warto wyjaśnić.
Może któryś z czytelników jest w stanie rozwikłać zagadkę pojawienia się historycznej tabliczki?

Park Oliwski z lotu ptaka

Quiz Atrakcje turystyczne Trójmiasta. Sprawdź, co o nich wiesz Średni wynik 52%

Atrakcje turystyczne Trójmiasta. Sprawdź, co o nich wiesz

Rozpocznij quiz

Miejsca

Opinie wybrane

Wszystkie opinie (55)

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane