|
Wprowadzenie
Podczas finału WOŚP w 2003 r. młody mieszkaniec Ustki używający nicka Matrix wylicytował 5 mln zł za złote serduszko z numerem 1. Nie zapłacił za nie, nigdy też nie miał takiego zamiaru. Trafił na pierwsze strony gazet, gdzie czuł się jak ryba w wodzie. Za oszustwo został skazany wyrokiem sądowym na grzywnę.
Kilkanaście dni temu wziął udział w trójmiejskich eliminacjach do ogólnopolskiego konkursu krasomówczego, organizowanego przez Gazetę Wyborczą. Nie zakwalifikował się. |
|
Rozmowa z dr Różą Bazińską, psychologiem społecznym z sopockiej Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, która przekonuje że narcyza lepiej eksponować, niż skazywać na niebyt.
Pani doktor, co kieruje człowiekiem, który najpierw w świetle kamer i na oczach całej Polski oszukuje dobroczynną fundację, potem się tym chełpi i bryluje w mediach, a po jakim czasie stara się wrócić w inny sposób na pierwsze strony gazet? Gdyby założyć, że uzasadnienie zachowania tej osoby jest wyłącznie psychologiczne, można by przypuszczać, że mamy do czynienia z zaburzeniem osobowości, które nazywamy narcyzmem. Jedną z istotnych właściwości osobowości narcystycznej jest wyidealizowany obraz siebie, przekonanie o własnej wielkości i wyjątkowości. Towarzyszą temu fantazje o swoich wielkich sukcesach, sławie, władzy i ciągłe dążenie do wzbudzania podziwu w oczach innych ludzi. Otoczenie społeczne traktowane jest instrumentalnie - ludzie potrzebni są osobie narcystycznej o tyle, o ile ją podziwiają i potwierdzają jej wyjątkowość.
Czyli taki ktoś jest przekonany, że postępuje dobrze, a nie nagannie? Możemy domyślać się, że ocena moralna własnego zachowania jest prawdopodobnie pomijana. Liczy się efekt w postaci własnej popularności, sławy. Dla zyskania podziwu osoba o skłonnościach narcystycznych jest w stanie zrobić bardzo dużo.
Ale chciałabym wyraźnie podkreślić, że my nie wiemy, czy Matrix to osobowość narcystyczna. Być może jego motywacje są bardzo banalne: założył się z kimś, chciał komuś zaimponować.
Czy pani zdaniem takie osoby oceniają się poprzez niestandardową moralność? Raczej ocen moralnych własnego zachowania nie dokonują. Wydaje mi się, że osoba, o której rozmawiamy nastawiona jest na realizowanie swoich własnych celów i interesów. Standardy moralne są niejako poza zasięgiem jej wzroku, dążenie do sukcesów jest tak silne, że aspekty moralne własnych zachowań są pomijane - dla narcyza liczy się jego sukces i wzbudzany podziw.
Oceniając jego zachowania ze zdumieniem odkryłem w sobie moralizatora: jak on śmie - myślałem - po takiej kompromitacji na forum publicznym, brać jeszcze udział w życiu społecznym. Działania człowieka oceniane są najczęściej przez dwa pryzmaty: skuteczności i moralności. Dzięki badaniom prowadzonym przez prof. Bogdana Wojciszke wiemy już, że swoje własne zachowania oceniamy przede wszystkim w kontekście ich powodzenia, czyli czy udało nam się osiągnąć zamierzony cel, czy nie. Żaden przestępca siedzący w więzieniu nie powie, że tam trafił, ponieważ zrobił coś złego, lecz dlatego, że go złapali.
Natomiast, gdy patrzymy na innych, przeważnie oceniamy moralność ich zachowań. Dlatego o przestępcy siedzącym w więzieniu nie powiemy, że jest tam, ponieważ go złapano, lecz dlatego, że popełnił zły uczynek.
Nie jestem więc pewna, czy nasz Matrix w ogóle postrzega swoje postępowanie w kontekście moralności. Pana zdaniem on skompromitował się w oczach innych, ale zapewne on ma na swój temat zupełnie inne zdanie.
Jak społeczeństwo powinno reagować na takich ludzi? Czy powinniśmy ich odciąć od życia społecznego? Przecież w braniu udziału w konkursach krasomówczych nie ma nic złego. Być może ludzie o cechach osobowości narcystycznej powinni wykonywać zawody, które zapewnią im rozpoznawalność i sławę. Dzięki temu kanalizowaliby swoją potrzebę bycia wielkim w stosunkowo niegroźny sposób. Myślę, ze lepiej ten potencjał wykorzystać pozytywnie, niż z góry zakładać, że jest po prostu zły i nieustannie go represjonować. Może dobrym rozwiązaniem byłoby, gdyby pracował w telewizji i ludzie wiedzieliby jak wygląda, lub w rozgłośni radiowej, dzięki czemu słuchacze znaliby choć jego głos. Możliwe, że zadziałałoby to terapeutycznie.
Czyli uważa Pani, że powinniśmy w tej rozmowie wymienić jego imię i nazwisko? To decyzja bardziej dla dziennikarza niż psychologa. Psycholog raczej stara się zrozumieć motywy i sens zachowania człowieka, myśli o możliwościach pomocy pozostawiając oceny czy napiętnowania innym.
W takim razie nie wymieniamy.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
