Fakty i opinie
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Wiadomości
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Odnalezione mieszkanie polskiego asa wywiadu

Bartosz Gondek, Artur Jendrzejewski
30 grudnia 2015 (artykuł sprzed 8 lat) 
Opinie (197)
Najnowszy artykuł na ten temat Huzarzy, papugi i wielka bijatyka. Niezwykła historia Domu św. Józefa
W tym domu, który niegdyś stał w pewnym oddaleniu od ulicy, na działce ze sporym ogrodem, mieszkał przed wojną mjr Jan Żychoń, szef polskiego wywiadu w Wolnym Mieście Gdańsku. W tym domu, który niegdyś stał w pewnym oddaleniu od ulicy, na działce ze sporym ogrodem, mieszkał przed wojną mjr Jan Żychoń, szef polskiego wywiadu w Wolnym Mieście Gdańsku.

W tym domu, który niegdyś stał w pewnym oddaleniu od ulicy, na działce ze sporym ogrodem, mieszkał przed wojną mjr Jan Żychoń, szef polskiego wywiadu w Wolnym Mieście Gdańsku.

fot. Bartosz Gondek

Przez lata historycy byli pewni, że już nie istnieje. Wszystko przez trzykrotne zmiany adresów i prawie całkowite unicestwienie centrum Wrzeszcza w 1945 roku. Niedawno jednak udało się zlokalizować budynek, w którym mieszkał najsłynniejszy polski szpieg w przedwojennym Gdańsku.



Major Jan Żychoń Major Jan Żychoń

Major Jan Żychoń

Pięć pokoi i ponad 150 m kw. powierzchni w budynku z rozległym ogrodem, dodatkowo osłoniętym od ulicy drzewami. W mieszkaniu znajdującym się na pierwszym piętrze domu przy Hauptstrasse 49 zobacz na mapie Gdańska (dziś to al. Grunwaldzka 117 zobacz na mapie Gdańska), mieszkał as przedwojennego polskiego wywiadu na Pomorzu - mjr Jan Henryk Żychoń. Dlatego nikogo nie dziwili niemieccy wywiadowcy i dziennikarze, czający się w kamienicy naprzeciwko oraz na rogach sąsiednich ulic - Ahorn Weg (dziś to ul. Klonowa) i Ulmen Weg (dziś to ul. de Gaulle'a).

Do Gdańska Żychoń sprowadził się, jeszcze w stopniu kapitana, wiosną 1928 r., i objął stanowisko szefa polskiego wywiadu w Wolnym Mieście Gdańsku. We Wrzeszczu zamieszkał ze swoją żoną, młodą i bogatą Ślązaczką, Heleną Kiełbasówną.

Każdy ruch Żychonia był śledzony przez niemiecki wywiad i lokalną prasę, a zachowanie sprzeczne z ogólnie przyjętymi normami oficerskimi wyłapywano i piętnowano. Niemcy w ten sposób zamierzali ośmieszyć polskiego oficera, pomniejszając jego znaczenie nad Motławą.

As wywiadu ma fantazję i lubi kobiety

Mogło to być o tyle łatwe, że Żychoń lubił się bawić i doceniał towarzystwo pięknych kobiet, więc bulwarówki miały sporo materiału. Co ciekawe, major uczynił z tego pewnego rodzaju wizytówkę. Podobnie jak z wielu innych zachowań, które nie cieszyły, a irytowały Niemców. Będąc pracownikiem Komisariatu Generalnego Rzeczpospolitej Polskiej miał status osoby nietykalnej, co wykorzystywał na każdym kroku. Po teoretycznie wolnym, ale już zdominowanym przez nazistów Gdańsku chodził w polskim mundurze i kazał grać orkiestrze Mazurka Dąbrowskiego przed budynkiem Prezydium Policji, która była siedzibą niemieckiego wywiadu.

Kiedy próbowano otruć i porwać Żychonia, Abwehra podstawiła mu swoją agentkę, Czesławę Bociańską. Co zrobił major? Przewerbował ją do własnych celów. Bo polski Bond, który pod przykrywką wesołego życia prowadził skuteczną działalność wywiadowczą, często wykorzystywał kobiety do rozgrywek z niemieckim wywiadem.

Tuszowana śmierć młodego oficera

W czerwcu 1929 r. w jednym z pokoi zajmowanego przez małżeństwo Żychoniów mieszkania doszło do tragedii. Młody porucznik, Edmund Grunwald, który od kilku miesięcy był tu lokatorem, postrzelił się w nasadę nosa.

Śledztwo, zarówno policji gdańskiej, jak i żandarmerii polskiej przybyłej na tę okoliczność z Gdyni, wykazało nieszczęśliwy wypadek. Miało do tego dojść, gdy młody oficer wstawał z łóżka i z kabury wypadł mu rewolwer, który wystrzelił po uderzeniu w podłogę. Tyle tylko, że rewolwer należał do Żychonia... Gdańscy dziennikarze błyskawicznie ukuli własną wersję zdarzeń, według której to Żychoń w amoku pijackim postrzelił młodszego przyjaciela, być może w ataku zazdrości.

Na początku wojny Żychoń trafił najpierw do Francji, a potem do Anglii, gdzie zajmował się pracą wywiadowczą. Później trafił do służby liniowej w 5. Wileńskiej Brygadzie Piechoty. Zginął w trakcie bitwy o Monte Cassino.

Po szpiegu policjanci i bezpieczniacy

W czasie II wojny światowej, w budynku zajmowanym wcześniej przez rodzinę Żychoniów mieścił się posterunek niemieckiej policji porządkowej. Z kolei po jej zakończeniu, według słów lokatorów, placówka Urzędu Bezpieczeństwa i biura.

Autorzy artykułu na klatce schodowej opuszczonego już budynku. Autorzy artykułu na klatce schodowej opuszczonego już budynku.

Autorzy artykułu na klatce schodowej opuszczonego już budynku.

Budynek zidentyfikowano po analizie przedwojennych planów miasta, prześledzeniu ksiąg adresowych i konsultacjach ze znanym specjalistą od historii Wrzeszcza Janem Danilukiem (który publikuje swoje historyczne felietony w Trojmiasto.pl). Okazało się, że mieszkanie Żychonia istnieje do dziś w odrapanej i mocno zniszczonej, ale zachowanej w niezmienionym stanie - tak od zewnątrz, jak i w środku - kamienicy stojącej blisko ulicy, tuż przy głównym pasażu prowadzącym z dworca we Wrzeszczu do al. Grunwaldzkiej.

Budynek, w którym znajdowało się mieszkanie Żychonia, zachował się w całości. Ocalała nie tylko - jak podaje karta miejskiego konserwatora zabytków - stolarka zewnętrzna, ale także klatka schodowa, przepierzenia, futryny i oryginalne drzwi.

Gdzie się schował dom szpiega?

Jak to możliwe, że lokalizację budynku, który miał tak barwnych lokatorów, poznaliśmy dopiero teraz? Wszystkiemu winna zmieniająca się trzy razy numeracja. Budynek przy Hauptstrasse 49 z czasem stał się numerem 115, a potem 117. W międzyczasie ulica zmieniła nazwę najpierw na Adolf Hitler Strasse i po wojnie na Grunwaldzką. Dlatego do tej pory historycy lokowali dawne mieszkanie Żychonia pod pierwotnym numerem i z dzisiejszą nazwą ulicy, czyli przy al. Grunwaldzkiej 49. Dziś w miejscu nieistniejącej przedwojennej zabudowy stoi socrealistyczny blok, w którym - co ciekawe - mieszkała Anna Walentynowicz.

Fragment Wrzeszcza na mapie Gdańska z okresu II wojny światowej. Dom, w którym mieszkał Jan Żychoń, zaznaczono kółkiem. Adolf-Hitler-Strasse to dziesiejsza Grunwaldzka, Ahorn-Weg to Klonowa, a Kastanien-Weg - Lendziona. Fragment Wrzeszcza na mapie Gdańska z okresu II wojny światowej. Dom, w którym mieszkał Jan Żychoń, zaznaczono kółkiem. Adolf-Hitler-Strasse to dziesiejsza Grunwaldzka, Ahorn-Weg to Klonowa, a Kastanien-Weg - Lendziona.

Fragment Wrzeszcza na mapie Gdańska z okresu II wojny światowej. Dom, w którym mieszkał Jan Żychoń, zaznaczono kółkiem. Adolf-Hitler-Strasse to dziesiejsza Grunwaldzka, Ahorn-Weg to Klonowa, a Kastanien-Weg - Lendziona.

Kamienica jest powoli opróżniana z lokatorów. Kto wie, może odkrycie, że mieszkał w niej polski as wywiadu, pozwoli ją ocalić?

Tablica upamiętni asa wywiadu?

Do Urzędu Miejskiego w Gdańsku wpłynęło już pismo z pytaniem o możliwość zawieszenia tablicy pamiątkowej przed wejściem do kamienicy. Być może uda się to zrobić w 2017 r.

Powyższy artykuł jest fragmentem większej pracy mgr. Bartosza Gondka i dr. Artura Jendrzejewskiego, poświęconej infrastrukturze i zapleczu technicznego polskiego wywiadu w Wolnym Mieście Gdańsku. Obszerniejszy materiał o charakterze naukowym ma być wydany w 2016 roku.

Autorzy dziękują Marii Kolasie - kierownik Biura Obsługi Mieszkańców Gdańskiego Zarządu Nieruchomości, która umożliwiła wejście do niezamieszkanych lokali budynku.

O autorze

autor

Bartosz Gondek

Historyk, dziennikarz, kierownik Domu Wiedemanna w Pruszczu Gdańskim

Zobacz także

Historia Wolnego Miasta Gdańska (100)

Opinie (197) 8 zablokowanych

  • 2015-12-30 17:04

    Dzisiaj mieszkał tam nadal AS wywiadu. (1)

    Znany jako Rogo

    mr. Truskawa

    8 lat

    • 5 0

    • 2015-12-30 21:16

      Dzisiaj mieszkał tam nadal AS wywiadu.

      historia malymi krokami wyjasnia wiele co znaczy Rogo dla zainteresownych

      kuternoga

      8 lat

      • 1 1

  • 2015-12-30 15:20

    Kamienica (5)

    W tym budynku byla kawiarnia jak pamietam chyba karmen ;na patrerze moze sie myle ;pozdrawiam

    WRZESZCZANIN

    8 lat

    • 1 1

    • 2015-12-30 16:27

      Kamienica (1)

      Mylisz się Karmen była w budynku na wysepce.Wysoki parter po schodkach się wchodziło.Jak na tamte czasy przyzwoity lokalik.

      jur52

      8 lat

      • 1 0

      • 2015-12-30 21:06

        Kamienica

        Brawo tak do kawiarni wchodziło sie po schodkach ,

        Ostatki_wiekopomnego_Terenu (kuternoga z powodu choroby)

        8 lat

        • 1 0

    • 2015-12-30 21:02

      Kamienica

      Carmen była na przedłużeniu ulicy lendziona za sk. teraz tam jakas firma ze swiecacym neonem jak i zarzad dzielnicy radnych Wrzeszcz Górny, pamietam bo kelnerką była znajoma z rodziny, dobrą kawe podawała

      Ostatki_wiekopomnego_Terenu

      8 lat

      • 0 0

    • 2015-12-30 20:38

      Carmen był na Wysepce

      teraz jest tam jakiś salon fryzjerski czy cóś...

      8 lat

      • 1 0

    • 2015-12-30 17:34

      nigdy nie bylo tam kawiarni - byla mieszkanka tej kamienicy

      8 lat

      • 0 0

  • 2015-12-30 07:51

    Ale wstyd, od kiedy dzisiejsza Lendziona nazywała się Konstanien-Weg? (9)

    "Adolf-Hitler-Strasse to dziesiejsza Grunwaldzka, Ahorn-Weg to Klonowa, a Konstanien-Weg - Lendziona."

    Nawet na mapie widać że prawidłowa nazwa to Kastanienweg i to ma być rzetelny artykuł o historii?

    8 lat

    • 52 17

    • 2015-12-30 11:51

      oj lemingi,lemingi (1)

      Kastanienweg-Kasztanowa
      Birkenweg-Brzozowa
      Klonowa,Topolowa itd

      a

      8 lat

      • 9 2

      • 2015-12-30 20:56

        Szkoda tłumaczyć cokolwiek tym przybłędom z byłego pegeeru o korzeniach wscodnich chłopów pańszczyźnianych.

        8 lat

        • 1 2

    • 2015-12-30 11:02

      Szwabacha ciężka sprawa, mało umie czytać. (3)

      8 lat

      • 3 3

      • 2015-12-30 11:19

        (2)

        jaka szwabacha?

        8 lat

        • 4 2

        • 2015-12-30 11:39

          szwabska baska oczywiscie (1)

          A dokladnie to chyba "szwabska mowa"

          I suppose

          8 lat

          • 0 4

          • 2015-12-30 11:56

            Szwabacha to rodzaj, a własciwie krój czcionki

            matoły

            8 lat

            • 6 0

    • 2015-12-30 09:08

      kastanien weg (1)

      To od kasztanow ? ;)

      czy jak

      8 lat

      • 10 0

      • 2015-12-30 11:53

        od wegan

        8 lat

        • 8 1

    • 2015-12-30 10:02

      czepialstwo !!!

      8 lat

      • 6 10

  • 2015-12-30 20:31

    hans kloss

    pochodzll z koscierzyny. Sie pytam kiedy odnajdą jego lokum?

    RUM cajs

    8 lat

    • 2 2

  • 2015-12-30 18:33

    Mieszkałam tam z rodzicami (2)

    W latach 50-tych mieszkałam tam na pierwszym piętrze.W 1960r.wyprowadziliśmy się.Pamiętam,że pokoje byly podzielone na 3 rodziny.My zajmowalismy 3 pomieszczenia, w tym jedno przerobione na kuchnie.Toaleta była wspólna, na korytarzu i w zimie zawsze zamarzała. Pamiętam,że wiele razy budynek miał być rozbierany, miały bowiem powstawac obok wieżowce, jednak zostały one zlokalizowane pare metrów obok.Dom ten znowu został, coraz bliżej głównej ulicy
    Jeśli zajdzie taka potrzeba mogę służyc informacjami .

    Jolanta Rembowska-Tabaro

    8 lat

    • 11 0

    • 2015-12-30 20:21

      Mieszkałam tam z rodzicami

      Miłe wspomnienia opisuje Pani,
      Ja bardzo dobrze pamiętam jak nim powstały te wieżowce były 3 ogromne leje po bombach 5 tonowych jakie pozostały po nalocie dywanowym na Gdańsk
      czy ma pani w swych zbiorach jakieś zdjecia chętnie bym sie zpotkał z pania

      Ostatki_wiekopomnego_Terenu

      8 lat

      • 2 0

    • 2015-12-30 19:23

      To mieszkała pani w moeszkaniu Żychonia

      8 lat

      • 3 0

  • 2015-12-30 19:48

    swego nie znacie

    mieszkam na wyspie spichrzów i wiem jak władzy zależy by zlikwidować starą kamienice choć pasuje tam pod każdym względem ,lecz od 60 lat nikt nic nie robi !A do rozbiórki się palą bo działka ma wartość a nie 120letnia zabytkowa kamienica.

    gdanszczanin

    8 lat

    • 11 0

  • 2015-12-30 18:02

    Kuklinski pod przykrywką uwodziciela ogrywal kontrwywiad (1)

    Każdy służący wtedy w wojsku polskim to cwaniak, pijak lub złodziej. Jeżeli ktoś nie kradł to musiał wśród kolegów mieć inna słabość bo inaczej stawał się podejrzany. Taki styl zachowania i takich ludzi werbowali bolszewicy ponieważ uczciwych żołnierzy wymordowali po 45r. Kuklinski jako ideowiec znalazł sposób na przekazywanie informacji poprzez wyjazdy z tzw kochankami za miasto gdzie zostawial skrypty. 90% tych wyjazdów kończyło się (wg samych kobiet) na rozmowie

    laki

    8 lat

    • 2 2

    • 2015-12-30 18:07

      Jakie skrypty?

      Jakie skrypty?

      Moze z krypty?

      Informatyk

      8 lat

      • 2 0

  • 2015-12-30 14:38

    (1)

    ....i konsultacjach ze znanym specjalistą od historii Wrzeszcza Janem Danilukiem (który publikuje swoje historyczne felietony w Trojmiasto.pl

    Ludzie trochę godności, znany to jest Wołoszański!

    8 lat

    • 6 6

    • 2015-12-30 17:09

      nie przesadzaj

      Daniluk też jest znanym historykiem.
      A Wołoszański ma programy w tv, może dlatego go znasz.
      Ja nie mam telewizora to znam obu.

      mnb

      8 lat

      • 7 0

  • 2015-12-30 16:22

    Mapa gdanska z ii wojny swiatowej

    Mam taka mape :)

    G

    8 lat

    • 1 0

  • 2015-12-30 09:28

    Nie ma w artykule informacji dlaczego (1)

    kamienica jest opróżniana z lokatorów. Można się domyślać, że będzie rozebrana (tylko dlaczego?), ale z drugiej strony piszecie, że może zawiśnie na niej tablica pamiątkowa w 2017 roku, więc może nie będzie rozebrana... To czemu opróżniają? Taki trochę artykuł niedokończony.

    8 lat

    • 23 0

    • 2015-12-30 14:57

      Deszcz padał... :-)

      8 lat

      • 2 0

2
3
4
5
6

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej wiadomości (100)

Najczęściej komentowane

Policyjny pościg pod prąd na Obwodnicy Południowej

Pod prąd uciekał przed policją

Aktywiści chcą zaprzestania wyrębów w Trójmiejskim Parku Krajobrazowym

Wyręby w TPK mimo sprzeciwu społecznego

więcej

Najczęściej czytane