Fakty i Opinie Wiadomości

Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

150 lat temu z ul. Długiej zniknęła samowola budowlana

Aleksandra Nietopiel

25 października 2023, godz. 07:00

Opinie (49)

Choć mają długą tradycję i w Gdańsku przyjęły niepowtarzalną formę architektoniczną, to były swego rodzaju samowolą budowlaną. Dziś już niezbyt liczną ich reprezentację możemy podziwiać choćby na ul. Mariackiej. Mowa o gdańskich przedprożach. Właśnie mija 150 lat od ich rozbiórki na ul. Długiej.

Dzisiaj myśląc o przedprożach w Gdańsku, widzimy ulice: Mariacką, Piwną

, Długi Targ

czy ul. św. Ducha

. W tych miejscach możemy jeszcze poczuć klimat dawnego Gdańska kształtowany przez rozbudowane tarasy wejściowe do gdańskich domów.

Przez wieki ten element architektoniczny zmieniał się i przybierał różne formy. W XIX stuleciu nakazano ich masowe rozbiórki. Wynikało to przede wszystkim z planów modernizacyjnych miasta. Zaczęła się rozbiórka fortyfikacji, powstawały nowe budynki, przerabiano istniejące, remontowano drogi. Miasto zostało wreszcie skanalizowane.

Dziewięć najstarszych nazw ulic Gdańska

Od średniowiecza do czasów nowożytnych

Nie do końca znana jest geneza przedproży. Pierwsze takie obiekty w Gdańsku pojawiły się w średniowieczu i powstawały z drewna, z czasem przybrały okazałą formę.

Była to konstrukcja wysunięta przed elewację budynku. Składała się z tarasu i balustrady. Na taras prowadziły schody (nierzadko pod schodami był rynsztok, którym płynęły nieczystości). Z boku znajdowało się zejście do piwnicy. Tu warto zaznaczyć, że piwnice w gdańskich kamienicach powstawały wyżej, ze względu na podmokły charakter tych terenów.

Zejścia do nich zadaszano. W związku z tym parter budynku znajdował się ponad poziomem ulicy, co zmuszało do budowy schodów do drzwi wejściowych. Właśnie z połączenia tych elementów przed budynkiem wykształciło się w XV wieku przedproże.

W XVI wieku zaczęto zabudowywać przedproża drewnianymi budami. Miały one funkcję handlową i stanowiły przedłużenie kramu-sklepu, znajdującego się w budynku.

Przedproża z czasem stały się przedłużeniem gdańskiej sieni. Miejscem spotkań towarzyskich, na którym pojawiły się ławki czy stoliki.

Od zakazu budowy do nakazu likwidacji

Pełny rozkwit przedproża osiągnęły w połowie XVII wieku, co wpłynęło na ich urządzenie i estetykę: zdobione balustrady i słupki kamienne czy kamienne kule, płaskorzeźby. Przedproża pokrywane były kamiennymi płytami. W XVIII w. zaczęto je nadbudowywać drewnianymi budami, co wynikało z braku terenów budowlanych na terenie Głównego Miasta. Nadbudówki sięgały niekiedy dwóch kondygnacji.

Administracyjne zarządzenie dotyczące zakazu budowy nowych i podtrzymania już istniejących przedproży wydano w 1861 r. 7 lat później nakazano usunięcie wszystkich przedproży w ciągu 5 lat za wyjątkiem tych mających wartość artystyczną. Ostatnie przedproże usunięto z ul. Długiej w roku 1873. Przy Długim Targu zachowano ich część.

Do końca lat 70. XIX wieku usunięto ok. 1,8 tys. przedproży.

To, co zostało

Wskutek działań wojennych w 1945 r. dawne przedproża, które pozostały, ucierpiały. Część oryginalnych kamieniarskich elementów została wywieziona. Niektóre udało się ocalić.

Plan odbudowy Głównego Miasta zakładał zachowanie przedproży tam, gdzie istniały przed wojną, oraz odtworzenie ich przy ul. Piwnej, Długim Targu i Mariackiej. Najlepiej odtworzono je przy tej ostatniej.

Poza ul. Mariacką i Długim Targiem przedproża znajdziemy na ul: Piwnej, Chlebnickiej

, św. Ducha, Ogarnej

i Targu Rybnym

, a także przy ul. Katarzynki

na Starym Mieście.

Ogłoszenia.trojmiasto.pl – Mieszkania do wynajęcia w centrum Gdańska. Sprawdź oferty

Mieszkanie Angielska Grobla 3 000 zł

Gdańsk, Śródmieście

2 pokoje 45 m²

Tylko u Nas - Apartament w inwestycji Brabank 4 999 zł

Gdańsk, Śródmieście

3 pokoje 52 m²

Gdańsk Śródmieście / 2 pokoje 2 900 zł

Gdańsk, Śródmieście

2 pokoje 47 m²

Więcej w serwisie Ogłoszenia (110)

Warto dodać, że fragmenty gotyckich płyt przedproży, są prezentowane w lapidarium na dziedzińcu Dworu Artusa.

Przy pisaniu tekstu korzystałam z "Gedanopedii".

Aleksandra Nietopiela.nietopiel@trojmiasto.pl

Miejsca

Dwór Artusa Gdańsk, Długi Targ 43/44

Opinie wybrane

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-10-25 08:14

większość tych przedproży (7)

powinna przejść przegląd i powinna być naprawiona. Szczególnie denerwują mnie jako mieszkańca przedproża na ul. Św. Ducha które w większości są zaniedbane lub zniszczone i pod wieloma z nich zalegają śmieci a nawet gruz budowlany. Dlaczego mieszkający nad nimi tego nie zauważają. I tak mijają lata i nic się z nimi nie robi. Źle to świadczy o naszej kulturze.

gdańszczanin
6 miesięcy
- 124 6
Twoja opinia

Zmień treść

powinna przejść przegląd i powinna być naprawiona. Szczególnie denerwują mnie jako mieszkańca przedproża na ul. Św. Ducha które w większości są zaniedbane lub zniszczone i pod wieloma z nich zalegają śmieci a nawet gruz budowlany. Dlaczego mieszkający nad nimi tego nie zauważają. I tak mijają lata i nic się z nimi nie robi. Źle to świadczy o naszej kulturze.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-10-25 10:12
  
  Tu rzadzi POKO wiec niemiej złudzen ze cos sie zmieni (1)
  
  6 miesięcy
  - 6 11
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-10-25 10:58
    
    Niestety taka róznica gdzie jest ludność napływowa, czyli w zaborze pruskim.
    
    Jak się pojedzie do Wlkp lub na Podkarpacie, to w miejscowościach, gdzie od pokoleń ludzie mieszkają to jest mniej takich miejsc.
    
    6 miesięcy
    
    7 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Jak się pojedzie do Wlkp lub na Podkarpacie, to w miejscowościach, gdzie od pokoleń ludzie mieszkają to jest mniej takich miejsc.
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-10-25 09:29
  
  to należy do działań wspólnot
  
  fiku miku
  6 miesięcy
  - 10 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-10-25 09:00
  
  mieszkańcy nie dbają o przedproża bo niewadomo co można z nimi zrobić (1)
  
  będziesz chciał dobrze to konserwator zabytków zrobi obstrukcje, więc ludzie maja to w du**e
  
  jak z większością spraw w naszym kraju gdyby nie nadmierne przepisy i urzędy lepiej żyłoby się w Polsce
  
  6 miesięcy
  - 3 13
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  będziesz chciał dobrze to konserwator zabytków zrobi obstrukcje, więc ludzie maja to w du**e jak z większością spraw w naszym kraju gdyby nie nadmierne przepisy i urzędy lepiej żyłoby się w Polsce
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-10-26 01:04
    
    Nie ma to jak lenistwo tłumaczyć konserwatorem zabytków.
    
    6 miesięcy
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Nie ma to jak lenistwo tłumaczyć konserwatorem zabytków.
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-10-25 08:27
  
  to samo masz na osiedlach mieszkaniowych (1)
  
  i tu i tu człowiek, i tu i tu śmieci
  nie ma znaczenia gdzie i kto
  taka jest mentalność ludzi,
  pojada podrzucić śmieci
  coś wywala na ulicę
  na trawę
  nie posprzątają po sobie
  
  6 miesięcy
  - 20 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  i tu i tu człowiek, i tu i tu śmieci nie ma znaczenia gdzie i kto taka jest mentalność ludzi, pojada podrzucić śmieci coś wywala na ulicę na trawę nie posprzątają po sobie
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-10-25 08:45
    
    Jednym słowem - hołota jest wszędzie.
    
    6 miesięcy
    
    19 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Jednym słowem - hołota jest wszędzie.
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-10-25 15:13

Mieszkania dla korpoludków (2)

Pod takim przedprożem można zrobić "apartament w centrum miasta" dla pracowników korpo i innych "zdalnych" :D Rozejdzie się jak świeże bułeczki!

6 miesięcy
- 15 7
Twoja opinia

Zmień treść

Pod takim przedprożem można zrobić "apartament w centrum miasta" dla pracowników korpo i innych "zdalnych" :D Rozejdzie się jak świeże bułeczki!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2023-10-25 17:08
  
  A po co ktoś na zdalnym (1)
  
  Miałby chcieć mieszkać w centrum?
  
  6 miesięcy
  - 1 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Miałby chcieć mieszkać w centrum?
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2023-10-25 19:03
    
    Bo brakuje lokali na Zanzibarze dla specjalistów ITi
    
    6 miesięcy
    
    1 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Bo brakuje lokali na Zanzibarze dla specjalistów ITi
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2023-10-25 14:49

XXX

Miasto powinno wyrmonyowac przedproza szczególnie na Mariackiej bo się wszystko sypie niby najładniejsza ulica Gdańska no i ciemności na ulicy Mariackiej słabe oświetlenie

6 miesięcy
- 11 11
Twoja opinia

Zmień treść

Miasto powinno wyrmonyowac przedproza szczególnie na Mariackiej bo się wszystko sypie niby najładniejsza ulica Gdańska no i ciemności na ulicy Mariackiej słabe oświetlenie
Regulamin dodawania opinii