• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Fragmenty starych nagrobków w stawie w Oliwie

Rafał Borowski
8 maja 2020 (artykuł sprzed 4 lat) 
Jeden z fragmentów macewy, pokryty pismem hebrajskim. Jeden z fragmentów macewy, pokryty pismem hebrajskim.

W stawie w parku Oliwskim odkryto niewielkie fragmenty macew, czyli żydowskich nagrobków. Znaleziska zostały już zabezpieczone, niebawem zostaną dokonane ich oględziny z udziałem przedstawiciela Gminy Żydowskiej w Gdańsku. Najprawdopodobniej zostaną umieszczone w lapidarium, który planuje się utworzyć na terenie dawnego kirkutu przy ul. Cmentarnej na Chełmie. O sprawie jako pierwszy poinformował portal staraoliwa.pl.



Czy słyszałe(a)ś o zjawisku wykorzystywania przedwojennych nagrobków jako materiału budowlanego?

Do odkrycia okruchów żydowskich nagrobków przyczynił się zbieg okoliczności. Od kilku miesięcy są prowadzone prace, które mają na celu wzmocnienie brzegów stawów i potoku, znajdujących się na terenie parku Oliwskiego.

Inwestycja wymagała obniżenia lustra wody m.in. w Stawie złotych rybek, położonym obok Pałacu Opatów. W ten sposób odsłonięto rumowisko kamieni, które zebrało się przy wylocie rury doprowadzającej wodę do stawu. Pomiędzy nimi zalegał odłamek o nieregularnym kształcie. Od razu przykuł uwagę pewnego biegacza, który pasjonuje się lokalną historią.

- To było tuż przed majówką. Wybrałem się do parku na poranne bieganie. Podczas biegu dostrzegłem kamień o zastanawiającym kształcie. Gdy podszedłem mu się przyjrzeć, okazało się, że jest pokryty hebrajskimi napisami. Natychmiast poinformowałem o tym przewodniczącego rady dzielnicy, a ten zawiadomił miejskich urzędników - opowiada Michał Ślubowski, przewodnik po Oliwie, twórca strony gedanarium.plautor artykułów historycznych w Trojmiasto.pl.

Przeszukanie dna parkowego stawu



Znalezisko okazało się fragmentem macewy, czyli żydowskiego nagrobka. W związku z tym urzędnicy podjęli decyzję o wyciągnięciu na brzeg wszystkich kamieni, aby sprawdzić, czy nie ma wśród nich kolejnych fragmentów nagrobków. Ostatecznie udało się wydobyć jeszcze jedno takie znalezisko. Nie było ono jednak pokryte pismem hebrajskim, ale szlaczkiem, czyli motywem dekoracyjnym w formie pasa.

- Fragmenty macew zostały zabezpieczone, a w przeszłym tygodniu planujemy spotkanie z przedstawicielem Gminy Żydowskiej w Gdańsku. Ma on dokonać oględzin i ocenić, które z tych elementów zabierze na teren synagogi we Wrzeszczu - informuje Magdalena Kiljan, rzecznik prasowy Gdańskiego Zarządu Dróg i Zieleni w Gdańsku.
Siedziba Gminy żydowskiej w Gdańsku mieści się w widocznej na zdjęciu synagodze przy ul. Partyzantów we Wrzeszczu. Siedziba Gminy żydowskiej w Gdańsku mieści się w widocznej na zdjęciu synagodze przy ul. Partyzantów we Wrzeszczu.

Kawałki macew trafią do lapidarium



Wspólnota gdańskich Żydów ma zamiar, aby odnalezione w parku Oliwskim kawałki macew zostały złożone na terenie nieczynnego kirkutu - czyli żydowskiej nekropolii - który znajduje sie przy ul. Cmentarnej na Chełmie. Niebawem ma tam powstać lapidarium, czyli miejsce, w którym gromadzi się i prezentuje m.in. właśnie kamienne relikty sztuki sepulkralnej.

Czytaj również: Niezwykła historia szczególnej dzielnicy i dawnego cmentarza

- Nasz plan jest taki, aby lapidarium powstało na tym kirkucie już w przyszłym roku. Przygotujemy projekt, który będzie wymagał konsultacji rabinicznej. W lapidarium zostaną zgromadzone wszystkie fragmenty macew, jakie udało nam się zgromadzić w ostatnim czasie. Szkoda, że nie wiemy, z jakich miejsc te nagrobki pochodzą. Oczywiście pod względem religijnym macewy nie mają znaczenia, znaczenie mają kości zmarłych. Macewy traktujemy jako okruchy pamięci po społeczności, która niegdyś tutaj żyła - komentuje Michał Samet, przewodniczący Gminy Żydowskiej w Gdańsku.
Cmentarz żydowski przy ul. Cmentarnej na Chełmie. Cmentarz żydowski przy ul. Cmentarnej na Chełmie.

Rozkradanie opuszczonych, przedwojennych cmentarzy



W jaki sposób fragmenty żydowskich nagrobków mogły trafić do Stawu złotych rybek w parku Oliwskim? Najprawdopodobniej to efekt ponurego procederu, który dotknął niemal wszystkie przedwojenne cmentarze w Gdańsku. Nie tylko żydowskie, ale przede wszystkim niemieckie, których było wielokrotnie więcej. Przez wiele lat po wojnie opuszczone nekropolie były traktowane jak składy materiałów budowlanych. Niektóre kamienne płyty były powtórnie wykorzystywane, czyli po usunięciu umieszczonych na nich inskrypcji tworzono z nich nowe nagrobki.

Czytaj więcej: Schody z płyt nagrobnych do remontu

Inne z reguły rozbijano na mniejsze fragmnety i wykorzystywano niczym cegły czy kruszywa. Potłuczone nagrobki posłużyły np. do budowy murku, który oddziela tereny splantowanych cmentarzy od al. Zwycięstwa czy utwardzenia odcinka jezdni przy ul. Klonowicza. Jednym z najbardziej zasmucających przypadków była budowa schodów prowadzących do lasu przy ul. Jaśkowa Dolina, których stopnie wyłożono płytami upamiętniającymi zmarłych. Nic dziwnego, że wkrótce po odkryciu tego faktu zostały one ochrzczone mianem "Schodów hańby".

Zdjęcie zlikwidowanego po wojnie cmentarza krematoryjnego, który znajdował się przy ul. Traugutta 45 we Wrzeszczu. Zdjęcie zlikwidowanego po wojnie cmentarza krematoryjnego, który znajdował się przy ul. Traugutta 45 we Wrzeszczu.

Gdańskie kirkuty przetrwały wojnę



- Oba gdańskie kirkuty, czyli przy ul. Traugutta we Wrzeszczu i ul. Cmentarnej na Chełmie, przetrwały II wojnę światową. Przypuszczam, że macewy potraktowano podobnie jak nagrobki z poniemieckich cmentarzy. Być może odnalezione w parku Oliwskim odłamki pochodzą z wrzeszczańskiego kirkutu, gdyż nie ma po nim praktycznie żadnego śladu - spekuluje dr Jan Daniluk, dyrektor Muzeum Uniwersytetu Gdańskiego, badacz historii Gdańska w XIX i XX w.
Czytaj również: Historia Wielkiej Synagogi w Gdańsku

Nasz rozmówca zwraca również uwagę na pewien paradoks. Przytłaczająca większość kirkutów na terenie okupowanej przez Niemców Polski została przez nich zniszczona, natomiast kirkuty w granicach byłego Wolnego Miasta Gdańska przetrwały. Jak to możliwe? Otóż Niemcy dotrzymali umowy, którą tuż przed wybuchem wojny, a dokładnie w styczniu 1939 r., zawarł Senat WMG z Gminą Synagogalną. Zapisy dokumentu przewidywały, że żydowskie nekropolie pozostaną nietknięte do roku 1948.

Zapewne niejeden czytelnik zasłyszał historię, dokąd trafiały nagrobki z przedwojennych cmentarzy w Gdańsku. Zachęcamy do podzielenia się swoją wiedzą w komentarzach pod artykułem lub skontaktowania się z autorem artykułu.

Miejsca

Opinie (79) ponad 10 zablokowanych

  • (5)

    bardzo ciekawe. NOT.

    • 14 41

    • Ciekawe czy Nikolai Sobchakov miał z tym coś wspólnego, czy akurat był na mostku Weissera

      • 2 2

    • A czy to nie nagrobki że strzelnicy w Brzeźnie wywiezione w nocy , tam gdzie był cmentarz?

      To są groby żydowskie , tam były też kości z grobów , zgłaszam do prokuratury i Gminy Żydowskiej

      • 6 4

    • (1)

      to teraz coś dla ciebie ... promocja w Biedabronce i tani weekend w lidelu gebelsa

      • 3 7

      • A mi się wydaje że jest inaczej

        Za te parę tablic spora kasa i nie ma tematu . I tak za każdym razem . Stałe źródło dochodu . Mądry naród . Popieram .

        • 1 2

    • Naczelna Organizacja Techniczna?

      • 3 0

  • Ciekawe ile zapłacimy za powstanie lapidarium, (11)

    jest to wpisane w budżet miasta?

    • 55 90

    • Super (7)

      Za to płaci zawsze israel dba o swoich nawet po śmierci

      • 8 19

      • Tak jak za Polin i utrzymywanie innych muzeów? (4)

        No chyba nie w naszym kraju. Tutaj może zapłacić za prawników do odzyskiwania nieruchomości.

        • 10 9

        • Masz coś do Żydów ? (3)

          • 13 13

          • Nie, ale do wydatków z budżetu zdecydowanie tak.

            • 14 12

          • ja mam

            • 4 2

          • O! Masz duże problemy z rozumieniem języka polskiego.

            • 1 0

      • Developer tak ułożył żeby niby ktoś znalazł ...

        • 3 5

      • ty tez dbaj o swoje ...dzieci

        • 0 0

    • macewy (2)

      A co cie to obchodzi ? powinieneś interesować się kosztami wydrukowania 30 mln pakietów wyborczych które teraz pójdą na przemiał ! Sasin na prezydenta i premiera!

      • 8 5

      • A co twój wpis ma wspólnego z artykułem?

        • 4 0

      • Środa śmierci zdrajców Polski

        Ale was Kaczorek ograł

        • 1 1

  • Te macewy są wszędzie (5)

    Po prostu po wojnie traktowali to jako darmowy materiał budowlany. Gdzieś też odkryto, już nie pamiętam gdzie, że z macew zrobiono schody.

    • 51 10

    • Właśnie to jest napisane w artykule, (2)

      dzięki za powtórzenie.

      • 22 2

      • (1)

        A niemieckich nagrobków jeszcze więcej, ale o nich się nie mówi. Znalazło by się kilka takich gruzowisk takich grobów

        • 8 2

        • To również jest napisane w artykule,

          czy tylko ja czytam tekst przed przejściem do działu komentarzy?

          • 20 2

    • Schody nie były z macew tylko z nagrobków ewangelickich

      Ale to w sumie niewiele zmienia

      • 15 0

    • Nie macewy a maceby - widac cos za jeden, ze nawet przepisac nie potrafisz

      • 1 8

  • Opinia została zablokowana przez moderatora

  • Lapidarium to świetna cywilizacyjna inicjatywakk (2)

    Ci zmarli budowali naszą cywilizację,nasze kochane miasto.Szacunek dla grobow każdych zmarłych to nasza chrześcijańska. tolerancyjna tradycja.A podsycanie nienawiści do innych nacji i ras jak czyni to mówiąc Kaczyński-emigranci rzynoszą choroby i pierwotniaki to hańba

    • 56 35

    • (1)

      Powiem krótko jesteś d**ilem.....albo Ci płacą za te bzdury co wypisujesz...trollu a tak na marginesie PiS chodzi krótko na żydowskiej smyczy...

      • 2 4

      • Wielce czcigodny kulturalny intrlokutorze

        Dziękuję za tak pełną empatii i wysublimowaną merytorycznie opinię jestem pod wielkim wrażeniem twojej erudyncji,a już znajomość faktow poraża .Skonfundowany wobec twojego geniuszu wdzięczny za łaskę opini

        • 1 0

  • A co z cmentarzem przy Jordana? (1)

    Kiedy budowali osiedle Focha, zaorali cmentarz przy Giełguda i jakoś nikt się nie przejął. Tam się często jeszcze świeczki paliły, bo bliscy ludzi z okolicy tam leżeli pochowani. Tu jakoś nikt hańby nie widzi, chociaż ciągle z ziemi wystają fragmenty płyt a od lat na słupie energetycznym jest wciśnięta tabliczka z jednego z grobów.

    • 66 5

    • ma być rozbudowany jako nowa część Cmentarza Garnizonowego

      • 6 1

  • Fragmenty nagrobków (1)

    Można często znaleść na polnych drogach wysypywanych tłuczniem dla ich utwardzenia. To trochę przykre. Ale tak kończą zapomniane groby.

    • 32 1

    • w katolickim kraju, na katolickiej wsi nie powinno być w ogóle pojęcia "zapomniany grób"

      • 7 12

  • Taki jest los (2)

    kiedyś się oburzałem, ale to bez sensu - czy żydowskie, niemieckie czy polskie, to tylko płyty. Recykling. Krąg życia

    • 54 15

    • kiedyś byłeś mądrzejszy

      • 3 10

    • Tak, to nie kości czy prochy zmarłych tylko kamień

      • 5 1

  • (11)

    Smutne, że my, Polacy, tak potraktowaliśmy groby ludzi, którzy przez tyle czasu byli naszymi sąsiadami...

    • 51 54

    • Anno (10)

      Zgadzam się , strasznie to przykre wieki żyli koło siebie a potem coś takiego, głupi ludzie w tym kraju i tyle.

      • 7 13

      • (6)

        Za zycie w Polsce, Zydzi pieknie podziekowali gdy aplikowali na stanowiskaczolowych mordercow i siepaczy w katowniach UB.

        • 16 13

        • ojej, (5)

          bo Polacy nie aplikowali geniuszu historii? mam wymieniać przykłady? Uwielbiam te gadki rodem z falangi i innych organizacji dla ćwierćinteligentów.

          • 15 9

          • (4)

            Siemanko, zgadnij ilu niemców pilnowało Warszawskiego getta? Nie szukaj, podpowiem. Tylko 200 niemców pilnowało getta pełnego dziesiątków tysięcy jego mieszkańców. Porządku w getcie pilnowali wyznaczeni jego mieszkańcy.

            • 8 5

            • No i co z tego? (3)

              zupełnie nie rozumiem związku a to dla tego że mam tyle wyobraźni żeby wiedzieć dlaczego, a ty powtarzasz bełkot quasi faszystowski, naprawdę nie kapujesz tego że oni byli tam zakładnikami? Pomijam już fakt późniejszego powstania w getcie i tego co się później z nim stało, no i "wielkiej" pomocy polskiego podziemia dla powstania. Komiczne te wasze wpisy.

              • 4 3

              • (2)

                Duren jesteś i tyle. Przeczytaj parę książek, zamiast oglądania telewizji to może jest szansa dla ciebie.

                • 1 2

              • ale te książki to z cyklu (1)

                prawicowego? mam dla Ciebie przykrą wiadomość, to same kłamstwa. Natomiast cieszy to że przeszedłeś do obelg, od razu wiadomo że ma się do czynienia z tuzą intelektu i prawdziwym molem książkowym.

                • 4 2

              • co to jest "cykl prawicowy"? masz fakty, to się odnieś

                • 0 0

      • (1)

        Szkoda ze władze gmin, miast nie dbają tak o polskie nagrobki jak o te macewy. Medialny zamęt i pseudo reklama? Wychodzi na to ze my Polacy i polskie nagrobki w Polsce jesteśmy gorsi od żydowskich.

        • 7 4

        • Cała "zabawa" polega na tym, że te nagrobki(macewy) również są "polskimi nagrobkami". Zostały postawione polskim obywatelom żydowskiego pochodzenia. To naprawdę tak trudno zrozumieć ? :)

          • 0 1

      • A skąd wiesz, że wieki a nie tylko kilka lat?

        • 0 0

  • życie tak kruche jak te nagrobki moi drodzy I kochani (2)

    I pomyśleć ze ktoś kiedyś żył jak my i chyba nigdy by nie pomyślał że jego nagrobek wyląduje w jakimś bajorku.. Ludzie szanujmy się nawzajem ...

    • 29 8

    • Jak ty nie szanujesz Sven wlasnej matki..

      ... wypisujac te bzdury alkoholiku twoja marka sie za ciebie wstydzi

      • 3 7

    • Nagrobki

      Po co.... Niech to co upamiętnienia zmarłego obraca się w proch jak upamiętniany i pamięć bliskich...

      • 6 2

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane