• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Tajemniczy Zaroślak i jego zabytki

Marcin Stąporek
4 maja 2010 (artykuł sprzed 14 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat O Cyganie i Krzyżakach, czyli początki Suchanina
Gimnazjum Polskie na Zaroślaku według pocztówki wydanej przez Gdańską Macierz Szkolną. Gimnazjum Polskie na Zaroślaku według pocztówki wydanej przez Gdańską Macierz Szkolną.

Podziemne przejście, łączące niegdyś koszary na Biskupiej Górce z fosą, otaczającą Stare Przedmieście, najważniejsza polska szkoła w mieście czy pozostałości kościoła Salwatora - gdański Zaroślak kryje wiele nieznanych historii.



Betonowy schron z okresu wojny, zapewne połączony z podziemnymi schodami na Biskupią Górkę. Betonowy schron z okresu wojny, zapewne połączony z podziemnymi schodami na Biskupią Górkę.
Pozostałość dawnego Kościoła Salwatora. Pozostałość dawnego Kościoła Salwatora.
Jest w Gdańsku niewielka dzielnica zobacz na mapie Gdańska, położona o krok od ścisłego centrum, na którą rzadko zwraca się uwagę. Wyjeżdżając ze śródmieścia w kierunku Pruszcza Gdańskiego, po prawej stronie, u podnóża Biskupiej Górki, widzimy rząd starych kamienic wzdłuż Kanału Raduni, kilka innych starych budynków, w których rozmieszczeniu trudno dostrzec jakąś prawidłowość oraz cztery PRL-owskie punktowce.

Wielu mieszkańców Gdańska pewnie nawet nie wie, że miejsce to nosi nazwę "Zaroślak" i może się poszczycić historią, sięgającą XIV wieku.

Do 1945 r. okolica ta znana była pod niemiecką nazwą Petershagen, co na polski przekładano wtedy jako Peterszawa. Wówczas zresztą nazwa ta miała zasięg szerszy niż dzisiaj, obejmując także przystanek kolejowy i budynki dawnego Gimnazjum Polskiego w Wolnym Mieście Gdańsku (dzisiejsze Centrum Kształcenia Ustawicznego).

Mimo niewielkiego terytorium, Zaroślak posiada kilka interesujących zabytków. Na pierwszy rzut oka niepozorne, przy bliższym poznaniu okazują się ważnymi świadectwami historycznymi. Jednym z nich jest dziwaczna budowla, stanowiąca dziś siedzibę firmy "Nieruchomości - Baszta".

W rzeczywistości nigdy nie była to baszta ani żadna inna budowla obronna. Obiekt stanowi pozostałość po istniejącym w latach 1695-1945 Kościele Salwatora. Zbudował go Bartel Ranisch, być może według projektu Petera Willera, po tym, jak nowa linia gdańskich umocnień obronnych rozcięła w połowie XVII wieku teren dawniejszej podgdańskiej osady Petershagen, a większość jej mieszkańców wolała przenieść się w obręb miejskich wałów. Inną pamiątką po tym kościele jest nazwa położonego na skraju Zaroślaka cmentarza komunalnego "Salwator".

Wspomniana linia miejskich fortyfikacji zaopatrzona była w bramę, przez którą prowadził wyjazd w kierunku Starych Szkotów - dzisiejszy Trakt Świętego Wojciecha zobacz na mapie Gdańska. Ulegała ona stopniowej rozbiórce od 1867 r. w związku z przeprowadzeniem przez Zaroślak linii kolejowej, a ostatecznie zniknęła niedługo po I wojnie światowej.

Ważnym zabytkiem, dziś częściej łączonym ze Starym Przedmieściem, niż z Zaroślakiem, jest budynek szkolny przy ul. Augustyńskiego zobacz na mapie Gdańska. Zbudowano go na początku XX wieku jako koszary, wkrótce po powstaniu Wolnego Miasta Gdańska stał się siedzibą najważniejszej polskiej szkoły w mieście - gimnazjum, prowadzonego przez Macierz Szkolną w Gdańsku.

Aby sprostać zadaniu kształcenia młodzieży polskiej z terytorium Wolnego Miasta, budynek musiał być w latach trzydziestych powiększony o nowe skrzydło. Lista nauczycieli i wychowanków Gimnazjum Polskiego, którzy odegrali ważną rolę w historii Gdańska, zajęłaby wiele stron. Tu wspomnijmy tylko o Stanisławie Przybyszewskiej - utalentowanej pisarce, która, złamana życiowymi doświadczeniami, odsunęła się od ludzi i ostatnie 10 lat swego krótkiego, zaledwie 34-letniego życia spędziła w nieogrzewanym domku przy gimnazjum, gdzie stworzyła m.in. "Sprawę Dantona" i szereg innych utworów literackich, poświęconych rewolucji francuskiej.

Trzeba jeszcze wspomnieć o jednym z najbardziej tajemniczych zabytków Zaroślaka. Jest to podziemne przejście, które łączyło niegdyś koszary na Biskupiej Górce (dzisiejsza siedziba Gdańskie Wyższej Szkoły Humanistycznej) z fosą, otaczającą Stare Przedmieście. Dolna część tej trasy uległa zniszczeniu pod koniec XIX wieku, gdy likwidowano fortyfikacje bastionowe i poszerzano wykop kolejowy.

Powódź w 2001 r. i osuwająca się skarpa wydobyła jednak na światło dzienne pozostałość tunelu pomiędzy linią kolejową a mostkiem na Kanale Raduni. W czasie likwidacji skutków powodzi wymurowano w tym miejscu rodzaj bramy, zabezpieczającej obiekt od strony torów kolejowych.

Zapewne w lepszym stanie jest górny odcinek trasy, który można nazwać ukrytą w ziemi klatką schodową. Górne wejście zachowało się tuż obok dawnych koszar na Biskupiej Górce. Przy ulicy Na Stoku widoczna jest zagłębiona w skarpę betonowa budowla z czworgiem masywnych drzwi. Można sądzić, że jest to świadectwo podjętej w okresie II wojny światowej próby adaptacji podziemnego przejścia na schron przeciwlotniczy. Zaroślak kryje wiele podobnych tajemnic.

O autorze

autor

Marcin Stąporek

- autor jest publicystą historycznym, prowadzi firmę archeologiczną. Pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Opinie (85) ponad 10 zablokowanych

  • ZAROŚLAK stolica, reszta oklica!

    • 10 13

  • GDANSK - ZAROSLAK miasto tragiczne niszczone bieda i bezrobociem

    Gdansk ma duzo takich atrakcji ktore sa znane Gdanszczna ale generalnie sa nie wykorzystane turystycznie ani tez spolecznie dla samych Gdanszczan poniewaz Wladze Miasta nie maja wizji tego miasta i jego przyszlosci.
    Jedyna wizja gospodarcza wladz Gdanska to wyciaganie zebraczej reki w strone strategicznego inwestora zagranicznego i czekanie na jego pieniadze, poniewaz wladze Gdanska potrafia gasic swiatlo gospodarcze a nie potrafia same cos zrobic jak tez pobudzic mieszkancow do inicjatyw gospodarczych dlatego tez wldze gdanska maja wszedzie wielkie problemy tak jak ZAROSLAK to dzielnica brudu syfu zgnilizny i pelna ludzi z marginesu spolecznego - ale ten margines spoleczny to zrobila sama wladza tworac bezrobocie i dajac zasilki oraz lekarze wystawiajac za pewna oplata zaswiatczenia o przydzial renty - to jest Polska Tragedia.

    • 26 3

  • lata świetności tej dzielnicy dawno przeminęły, a mieszkańcy, szkoda gadać ....tragedia

    • 15 7

  • Nie tylko Zaroślak jest zdewastowany

    tak samo jest z Orunią , Nowym Portem, Olszynką i wszystkimi dzielnicami na Wschodzie Gdańska np. Stogi, Górki Wschodnie

    • 52 5

  • (2)

    duchy piwne tam krążą... strach zaglądać

    • 22 7

    • Amoże byś tak spojrzał na "własne podwórko"? (1)

      • 2 6

      • hehehe mieszkasz tam duszku kartonikowy?

        • 5 1

  • To nic że po łebkach, całkiem ciekawie, ale za krótko. Miasto już dawno powinno przeprowadzić rewitalizacje tej dzielnicy, niestety puki mieszka tam dzicz kudłata (nie wszyscy) to będzie to przykład zaniedbania.

    • 63 7

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane