• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Nazistowskie wizje rozbudowy Gdańska

Krzysztof Koprowski
23 sierpnia 2013 (artykuł sprzed 10 lat) 
Dawne schronisko młodzieżowe na Biskupiej Górce (obecnie we władaniu policji) zrealizowane przez nazistowskie władze miasta, miało być wstępem do planów budowy obiektów na jeszcze większą skalę. Dawne schronisko młodzieżowe na Biskupiej Górce (obecnie we władaniu policji) zrealizowane przez nazistowskie władze miasta, miało być wstępem do planów budowy obiektów na jeszcze większą skalę.

Gdy naziści doszli do władzy w Wolnym Mieście Gdańsk, a następnie wraz z rozpoczęciem II wojny światowej wcielili go do Rzeszy, zaczęto kreślić wizję rozwoju miasta na niespotykaną skalę. Potężne gmachy miały sławić idee Adolfa Hitlera i budować prestiż władzy.



Czy wizje przebudowy Gdańska miały szansę na realizację?

Środowy wykład w Instytucie Sztuki Wyspa w ramach festiwalu Alternativa poświęcono tematyce architektury niemieckiej rządu nazistów w przedwojennym Gdańsku. O szaleństwie u władzy - nazistowskich urbanistów wizjach Gdańska opowiadała Jagoda Załęska-Kaczko.

Naziści do władzy w Wolnym Mieście dochodzili stopniowo. W 1927 roku do gdańskiego Volkstagu, liczącego 120 posłów, wprowadzili zaledwie jednego przedstawiciela. Trzy lata później było ich dwunastu, ale jednocześnie Volkstag zmniejszył liczebność do 72 osób. W przełomowym dla Niemiec 1933 r., w gdańskim sejmie zasiadało już 38 członków NSDAP, a w 1935 r. - 43.

Jednak dopiero wcielenie Gdańska do III Rzeszy rozpoczęło prawdziwy "boom planistyczny".

- Już 18 września 1939 r. Albert Forster [gdański gauleiter - dop. red.] pospiesznie zainaugurował budowę autostrady z Gdańska, bowiem następnego dnia miasto wizytował Adolf Hitler. Jej przebieg został jednak przypuszczalnie zaplanowany jeszcze przed wybuchem wojny, ale sama droga ostatecznie nie została zrealizowana - mówi Jagoda Załęska-Kaczko.

Jeden z gmachów nowej władzy przewidziano na północnym cyplu Wyspy Spichrzów. Jeden z gmachów nowej władzy przewidziano na północnym cyplu Wyspy Spichrzów.
W trakcie wojny trwała też budowa osiedla na dzisiejszym tzw. Starym Chełmie zobacz na mapie Gdańska. I ta jednak nie miała szczęścia, bo w okresie reglamentacji materiałów budowlanych i gospodarki nastawionej na działania wojenne, zrealizowano tylko ok. 50 z 200 planowanych domów, które w większości przetrwały do dzisiaj.

- Te dwa nieukończone przedsięwzięcia były jednak wstępem do dalszych inwestycji - zwraca uwagę prowadząca wykład.

Wizje niemieckich urbanistów zakładały przekształcenie przede wszystkim najważniejszych obszarów Śródmieścia w patetyczne przestrzenie ku chwale idei III Rzeszy.

- W maju 1941 r. do grupy miast liczącej ok. 40 ośrodków poddanych takiej przebudowie dołączył Gdańsk. 16 maja 1941 r. Adolf Hitler wydał lakoniczny dekret, który pozwolił na realizację przebudowy Gdańska oraz Bremy i Kłajpedy - opowiada Załęska-Kaczko.

Najważniejszą przestrzenią miały być Gaufora, stanowiące nowe obiekty władzy. Służyć one miały też w pewnym stopniu rozrywce mieszkańców. Oprócz biur administracji, przewidywano bowiem opery, teatry czy obiekty sportowe.

Tak wyobrażali sobie gdańszczanie swoje miasto w 2000 r. na wiele lat przed dojściem nazistów do władzy. Tak wyobrażali sobie gdańszczanie swoje miasto w 2000 r. na wiele lat przed dojściem nazistów do władzy.
Gdańskie nazistowskie forum miejskie powstać miało na terenie dzisiejszego Targu Siennego i Rakowego zobacz na mapie Gdańska. Co ciekawe, już wówczas brano pod uwagę możliwość wprowadzenia pod ziemię ruchu kolejowego, aby utworzyć nad linią plac z ikonicznymi gmachami.

Na tym jednak nie kończyły się wizje nazistów. W swoich planach ujęli oni również potężne gmachy na północnym cyplu Wyspy Spichrzów zobacz na mapie Gdańska oraz przy Bramie Oliwskiej zobacz na mapie Gdańska. Tu planowano przenieść kompleks dworcowy i stworzyć nowy dworzec główny.

Nie brakowało planów czysto komunikacyjnych. Już wtedy krystalizowała się wizja Podwala Przedmiejskiego zobacz na mapie Gdańska z nowymi budynkami po obu stronach oraz przedłużenia al. Hallera zobacz na mapie Gdańska przez rejon Parku Uphagena i dalej w stronę górnego tarasu.

Czytaj też: O historii budowy ul. Nowej Wałowej

Wszystkie plany mogą być jednak obarczone błędami, gdyż nie wiadomo ile z nich zostało przyjętych do realizacji, a ile stanowią tylko szkice robocze. - Rysunki zostały znalezione po wojnie w piwnicach Ratusza Staromiejskiego przez prof. Gruszkowskiego. Nie zawierały one jednak opisu - tłumaczy prowadząca wykład.

  • Wybrane slajdy z prezentacji Jagody Załęskiej-Kaczko.
  • Wybrane slajdy z prezentacji Jagody Załęskiej-Kaczko.
  • Wybrane slajdy z prezentacji Jagody Załęskiej-Kaczko.
  • Wybrane slajdy z prezentacji Jagody Załęskiej-Kaczko.
  • Wybrane slajdy z prezentacji Jagody Załęskiej-Kaczko.
  • Wybrane slajdy z prezentacji Jagody Załęskiej-Kaczko.
  • Wybrane slajdy z prezentacji Jagody Załęskiej-Kaczko.

Jagoda Załęska-Kaczko - historyk sztuki i prawnik, badacz dziejów gdańskiej architektury i historii prawa budowlanego. Obecnie pracuje nad doktoratem z zakresu urbanistyki Gdańska w latach 1933-1945, pisanym pod kierunkiem prof. M. Omilanowskiej w Instytucie Historii Sztuki UG.

Miejsca

Wydarzenia

Zobacz także

Opinie (307) 2 zablokowane

  • Pomnik Kindentransportów wyraża łączność Gdańska z III Rzeszą niemiecką (32)

    Wg niemieckiej Konstytucji Rzesza niemiecka istnieje nadal, co jest przez wielu Niemców rozumiane, jako istnienie granicy w jej starych granicach! Partia pruska ma też wizję "powrotu" Gdańska i w ogóle granic do stanu sprzed 1939 r. Prezydent Gdańska i Radni zlekceważyli trwające 2,5 roku starania i po udawanej zgodzie (podobno nawet udawali entuzjazm!) nie przeznaczyli na Pomnik Pomordowanych Pomorzan 400 tys. zł., a wydali 950 tys (suma podana przez Adamowicza w odpowiedzi na pytanie o koszt całkowity) naszych pieniędzy na Pomnik Kindertransportów przed dworcem PKP. Powtórzę - upamiętniający wyjazdy, przed wybuchem II wojny światowej, do Londynu, dzieci obywateli niemieckich żydowskiego pochodzenia - z Niemiec i nielicznych z Wolnego Miasta Gdańska. Powtórzę jeszcze raz, dodam wykrzykniki: nie były to ofiary wojny ani obywatele Polski!!!

    • 160 39

    • Racja - ten pomnik przy dworcu to hańba dla Gdańska (21)

      Jak i również odszkodowania dla gminy żydowskiej i jakaś działka po synagodze.
      Brak Pomnika Pomordowanych Pomorzan potwierdza istnienie tej hańby.
      Władze Gdańska bardziej interesuje jakaś mniejszość etniczna niż właśni obywatele - Polacy.
      Postawiono pomnik żywym a nie pomordowany.
      Panie Adamowicz i s-ka - mam nadzieję, że po Pana odejściu ten pomnik również zniknie i pojedzie sobie do państwa wiadomego.

      • 52 13

      • Wystarczy popatrzeć na ostatnie wydarzenia na plaży w Gdyni. (18)

        Większość Polaków broniła biednych Mexów a nie swoich rodaków.
        Jak sami nie potrafimy dbać o siebie to nie wymagajmy tego od władzy.

        • 19 45

        • znajdź na trojmiescie opis podróży pociągiem ze Śląska do Gdańska (8)

          opisuje facet, jak to wyglądało i jak się oni zachowywali.



          To, że wśród kibiców istnieje duża grupa porządnych ludzi jest pewne. Czy to większość, nie wiem. Nie chcę rozstrzygać.



          To, że wśród kibiców jest wielu zadymiarzy... Ktoś chce zaprzeczyć?



          To, że kibice r******najpierw bardzo mocno uprzykrzali życie wszystkim plażowiczom - pewne, są świadkowie, była wzywana policja już wcześniej.



          To, że jakaś kobieta została zaatakowana. No nie widziałem Jej wypowiedzi. To Ona powinna czuć wdzięczność i się ujawnić. Opisać jak było. Z nagrań wynika, że Meksykanin pogadal z jakąś kobietą - nie uderzył Jej - po czym zaczęła się szarpanina z boku. Czy było coś wcześniej, czy nie? Nie ma dowodów, nie na nagrań, nie ma kobiety, która mówiłaby o owym ataku. Jest zgraja łysych, którzy już wcześniej zachowywali się skandalicznie.

          • 10 2

          • A tu masz przykład ataku na Polaków w Hiszpanii w dniu wczorajszym. (5)

            fragment:
            "Według nieoficjalnych informacji "Gazety" do zdarzenia miało dojść jeszcze przed rozpoczęciem meczu. Hiszpanie zaatakowali busa, którym podróżowało 18 kibiców wrocławskiej drużyny. Grupka napastników była dużo liczniejsza. Podczas awantury w ruch poszły noże i inne niebezpieczne przedmioty. Wszyscy pasażerowie busa wylądowali w szpitalu."

            Poszukaj całego tekstu w necie.

            Gdzie jest premier,gdzie prezydent,gdzie szum mediach?
            Niekt nie dba o nas a my o siebie i tyle.

            • 16 2

            • Po co dbać o kibolstwo. (1)

              Nie pojechali tam oficjalnie reprezentować Polski a ja prywatnie nie odczuwam solidarności z bandyterką.

              • 1 2

              • A ja z meksykańcam

                dobrze że za swawolę na plaży dostali w zęby.

                • 2 1

            • (1)

              Założyłeś już, że reakcji nie będzie. Minęło ledwie kilka godzin. Daj czas ministrowi na działanie.

              • 0 2

              • minister jest na balu z okazji koronacji donka

                a potem będą haratać w gałę

                • 4 1

            • swoja droga malinowi tez madrzy jechac z najwazniejszymi flagami w 18 os. przez europe xD

              • 1 0

          • (1)

            taka relacje moze sobie kazdy napisac...

            • 4 1

            • Gadasz jak Jarosław.

              • 1 4

        • Nie dorabiaj ideologii. (8)

          Nie tyle bronili Meksykanów, ile okazali sprzeciw wobec chuligaństwa kibiców Ruchu.
          Hołotę i chamstwo należy piętnować - niezależnie od narodowości.

          • 45 9

          • Gdyby taka sytuacja zaistniała w Mesyku (7)

            to polscy marynarze by jeszcze byli zatrzymani.
            I zapewne prezydent ani premier by słowa nie powiedzieli,tak jak po zabójstwie Polaka prądem na lotnisku w Kanadzie.
            Nie potrafimy dbać o swoich niestety to i nas nikt nie szanuje.

            • 34 14

            • Tego nie wiesz, (6)

              bo taki precedens się nie wydarzył. Można jedynie snuć domysły, lecz to za mało, by stwierdzić, "co by było, gdyby...".

              • 8 5

              • (5)

                nie to poczytaj jak Legie i jej kibiców potraktowano w bukareszcie i jakoś nasz rząd nie robi zadymy w tej sprawie.

                • 14 8

              • Kibolstwo z legii potraktowano właściwie

                I po krzyku.
                A rząd stadionowych bandytów bronił nie będzie co z resztą zapowiedział.

                • 2 2

              • Pseudokibiców chyba? Potraktowali tak jak na to zasłużyli

                • 3 3

              • Wczorajszy atak na kibiców Śląska tez jaś przechodzi bez echa,

                a ludzie są w szpitalach.

                • 4 1

              • Bo nasz rząd jest od rządzenia (1)

                a nie zajmowania się obywatelami.

                • 6 4

              • słusznie

                • 0 0

      • sami wybraliście władze które są antypolskie,a teraz płaczecie ! (1)

        Tussk, Adamowicz ze świtą

        • 12 6

        • Idiota

          Tylko czy z urzędu czy z urodzenia.

          • 3 3

    • woooow (3)

      interesująca sprawa z tym pomnikiem, ja myślałem, że chodziło o ucieczkę obywateli Gdańska to znaczy Wolnego Miasta a okazuje się (jak pisze "To Ja"), że to obywatele Niemiec uciekali przez Gdańsk, no ciekawe, myślę więc, że wymowa pomnika bardziej jest taka, że uciekali wszyscy zagrożeni przez władze hitlerowskie i o to bardziej chodziło niż obywatelstwo...

      • 7 2

      • wymowa i fakty (2)

        Wymowa pomnika jest taka, że na polityce, którą zajmują się dorośli, cierpią dzieci, które w tym wypadku były zmuszone opuścić rodziców na zawsze. Fakty są takie, jak napisał To Ja - to były dzieci Żydów, którzy w owym czasie, byli obywatelami niemieckimi, albo obywatelami Wolnego Miasta Gdańska, cokolwiek to wówczas znaczyło.

        • 5 0

        • wobec faktów (1)

          Jeśli pomnik miał powstać nie tylko jako przestroga, ale jako wyraz skruchy, to faktycznie powinni go postawić Niemcy, bo Polacy nie byli przyczyną tej sytuacji. Idąc tym tropem rozumowania wywód To Ja jest logiczny. Osobiście czytam ten pomnik jako smutną przestogę, ale każdy ma prawo odczytać treść dzieła po swojemu. Sztuka polega na tym, by artysta stworzył formę, która będzie odczytana jednakowo przez ludzi z różnych kręgów kulturowych, reprezentujących różne poglądy oraz posiadających różny zasób wiedzy. Musi odnaleźć uniwersalny język przekazu.

          • 5 0

          • naprawdę interesujące komentarze!

            dzięki!
            miło poczytać w tym natłoku negatywnych odruchów emocji

            • 3 0

    • Pomnik Kindentransportów wyraża łączność Gdańska z III Rzeszą niemiecką (1) (3)

      Rasistwska swołocz żydzi z Gdańska to dla ciebie PODLUDZIE ?-NIE NALEŻY IM SIĘ POMNIK ??? PSYCHIATRYK CZEKA NACIEBIE!!!

      • 6 34

      • gdzie on pisze coś o podludziach, młocie?! (1)

        • 6 0

        • gdzie on pisze coś o podludziach, młocie?!

          SUGERUJE MŁOCIE ALE DLA PROSTAKA TO ZA TRUDNE DO ZROZUMIENIA

          • 0 4

      • Chyba nigdy

        nie zaznajomiłeś się komu ten pomnik był poświęcony.
        Tak też jest i u ciebie, że największa agresja wynika właśnie z niewiedzy.

        • 17 1

    • To oczywista prawda (1)

      bowiem drugi pomnik miał być realizowany równolegle.
      Natomiast co do ciągłości zależności Gdańska od Rzeszy Niemieckiej lub braku odcięcia od ówczesnego systemu prawnego, jest sprawa związana z Wielką Synagogą przy Bogusławskiego. Ci którzy nieco się w temacie orientują, wiedzą iż zdominowana przez niemieckich gdańszczan a należących do NSDAP rada miejska dokonała przymusowego wykupu gruntu i nieruchomości od gminy żydowskiej w Gdańsku, właściciela obiektu na Bogusławskiego. Jako że akt sprzedaży był wymuszony siłą, to na władzach Niemiec (jako twórcy Nürnberger Gesetze) a nie Gdańska, ewentualnie Ligi Narodów jako wykonawcy mandatu WMG, winno spaść odpowiedzialność za odszkodowanie. Zatem na jakiejże to podstawie prawnej została zwrócona działka po d. Wielkiej Synagodze, choć już wcześniej organizacje żydowskie uzyskały odszkodowania za utratę swej świątyni, natomiast władze miasta usankcjonowały top bezprawie dokonując zamiany działki przy Bogusławskiego celem budowy tutaj Teatru Szekspirowskiego a w zamian dając działkę przy Długich Ogrodach.

      • 35 1

      • Na podstawie prawa Gazety Koszernej i nadredaktora Adama M.

        Tylko czemu tu nikt nie napisze, że to czosnkowa mafia, bo zaraz pejsy zaczną krzyczeć, że antysemityzm, kwestionowanie Holocaustu i inne brednie.

        • 14 6

  • Przynajmniej mieli plan na Wyspę Spichrzów.

    • 4 1

  • Znowu mityczni naziści - nigdy tacy nie istnieli.

    Określali się NARODOWYMI SOCJALISTAMI. Żaden narodowy socjalista by tak nie powiedział bo to był jankesko-stalinowski propagandowy skrót.

    To dla wyborców socjalistów (czyli socjaldemokratów, czyli takiego np. PO)

    • 6 1

  • Trójmiasto (4)

    Kontynuując to co poniżej: niemiecki przemysł stoczniowy na obszarze dawnego NRD kwitnie, a dalej w dawnych Niemczech Zachodnich wręcz przeżywa boom, bo jest olbrzymie zapotrzebowanie na wyposażenie brytyjskich i szczególnie norweskich, gwałtownie, ekspansywnie rozwijających się pól naftowych i gazowych Morza Północnego, czyli ''tuż pod nosem''. Powstają niezmiernie zaawansowane technologicznie platformy wydobywcze, można powiedzieć lasy platform połączone skomplikowaną siecią rurociągów i obsługiwane niezliczoną ilością środków transportu morskiego nie wspominając o niezbędnym transporcie powietrznym/lotniczym i ogromnym przemyśle tworzącym zaplecze zabezpieczającym bezpieczeństwo tego przemysłu, który rozwija się w sposób prawdziwie lawinowy. Są w Szczecinie, w Gdańsku, w Gdyni urządzenia najcenniejsze ażeby polskie stocznie, jeszcze nie do końca zniszczone, bo mające to co najcenniejsze, najtrudniejsze do zbudowania, najdroższe, głębokie uzbrojone baseny portowe mogły w bardzo krótkim czasie wszcząć produkcję na ww. rynek, i ileż jeszcze zakładów pracy będzie przy takiej produkcji współpracowało (?). Mamy najlepszą w Europie kadrę tak tę organizującą produkcję(Politechniki jeszcze nie ''padły'')jak przede wszystkim tę, która każdą robotę potrafi wykonać. No i najważniejsze: trzeba ludziom zapłacić, na pewno nie będą to koszty robotnika niemieckiego czy holenderskiego, będą konkurencyjne, ale będą prawdziwie przyzwoite, wystarczy jeżeli 20% max.30% niższe,na początek i okaże się,a na pewno tak będzie,w tym przemyśle,gdzie mamy wieloletnie tradycje i olbrzymie doświadczenia,że zbrodnią i zdradą stanu byłoby postąpić inaczej.

    • 32 0

    • po co stocznie?

      nie lepiej budowac galerie handlowe?

      • 0 0

    • Ale nie ma kapitału. (2)

      O tym drobiazgu twórcy przemian zapomnieli.Dlatego Polska będzie tylko źródłem taniej siły roboczej, miejscem lokalizacji obcych inwestycji, rynkiem zbytu. Jeśli produkcja to tylko w niszach gospodarczych, mało interesujących wielko kapitał.

      • 1 0

      • Kapitał (1)

        Z KAPITAŁEM to już raczej Karol Marks więcej kombinował,bez końcowego sukcesu zresztą,czego dla swojego rozczarowania szczęśliwie dla siebie nie doczekał,ale co to naród semicki wykombinować nie potrafi (?) - sami nobliści, nieprawdaż ?
        A tak, przy okazji spójrzmy na pobliską Finlandię (mogą być inne przykłady...)- organizacja,organizacja, dyscyplina, konsekwencja i uczciwość rządzących przez wiele lat, przede wszystkim uczciwość rządzących,którzy z uporem elity prawdziwej dla narodu swojego pracują i nawet nie przeszkadza,że ogólnie ten naród wypić lubi ....

        • 4 0

        • Niemniej jego analizy działania systemu nikt nie kwestionuje a zwłaszcza w fazie rozwojowej, podejrzewam, że polscy biznesmeni czerpią wiedzę właśnie z dzieł Marksa i Engelsa a nie z kursów MBA.

          • 1 0

  • szkoda

    to ze gdansk nie jest niemiecki a polski to dla tego miasta wielka tragedia. jeden wielki syf. ulice dziurawe, domy i bloki niezadbane. ludzie biedni, mentalnosc chamow. ale jak ktos ty zyje to tego nie widzi. to jest ta wasza polska.

    • 6 4

  • policja ma swoją siedzibę w budynku Hitlerjugend

    mają niezłą atmosferę w pracy, potem to się przenosi na ulice.

    • 5 0

  • To czego nie zdołali zrobic tamci obecnie oszpeca i okalecza sie Gdańsk podobnie

    Niewiele sie zmienilo

    • 6 1

  • (1)

    Teraz jest Budyniowa Przebudowa miasta. Brzeźno zostanie zniszczone!!! :(

    • 10 2

    • co ty?

      tam gdzie stoi twój dom też teren został zniszczony, jakiś debil dom tam postawił , a było ta pięknie.

      • 0 0

  • Nawiasem mówiąc Niemcy powinni zapłacić WMG duże odszkodowanie

    BRD jako spadkobierczyni prawna III Rzeszy odpowiada za szkody wyrządzone WMG przez Niemcy.

    Co ciekawe , rzekome zrzeczenie się Polski odszkodowań od Niemiec nie może obejmować WMG ponieważ nie miało takiej mocy prawnej...

    Zrzec by się mogły władze WMG a te o ile mi wiadomo nigdy tego nie uczyniły.

    • 9 2

  • Rozumiem... a ci naziści przylecieli z Plutona.

    Byli zieloni, mieli antenki na głowach, trzy pary nóg i rąk. A za 10 lat napiszą we wszystkich światowych mediach i podręcznikach, że byli Polakami.

    • 4 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane