Fakty i opinie
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Wiadomości
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Tajemnice Bastionu św. Gertrudy

Rafał Borowski
5 maja 2015 (artykuł sprzed 9 lat) 
Opinie (67)
Najnowszy artykuł na ten temat Odkopano fundamenty Baszty Nowej w Gdańsku

Zobacz kazamaty Bastionu św. Gertrudy

Mało kto zdaje sobie sprawę, że niepozornie wyglądające wzgórze przy pl. Wałowym zobacz na mapie Gdańska stanowi unikatowy relikt dawnych fortyfikacji Gdańska. Chodzi oczywiście o Bastion św. Gertrudy, kryjący w swym wnętrzu system niedostępnych na co dzień kazamat

.

Pomiędzy Traktem św. Wojciecha zobacz na mapie Gdańska a ul. Dolna Brama zobacz na mapie Gdańska, na obrzeżach centrum miasta wznosi się trawiasty wzgórek poprzecinany równo wyłożonymi kostką brukową alejkami. Wzdłuż nich stoją ławeczki, a ze szczytu można podziwiać panoramę najbliższej okolicy. Dla większości gdańszczan, Bastion św. Gertrudy to po prostu idealne miejsce na spacer. Niewielu spacerowiczów wie, że tuż pod ich stopami rozciąga się system podziemnych tuneli.

Czy to dobry pomysł, że Bastion św. Gertrudy funkcjonuje jako składnica konserwatorska?

Jedyny zachowany w całości bastion

Bastion św. Gertrudy to unikat w skali Gdańska. Jest jedynym z czternastu tego rodzaju bastionów, który w niemal niezmienionym kształcie przetrwał do czasów współczesnych. Sztucznie usypany masyw ziemny typu nowowłoskiego powstał na początku XVII wieku. Od strony zewnętrznej był otoczony podwójną fosą, co praktycznie uniemożliwiało jego sforsowanie. W czasie oblężenia miasta, bastion stanowił stanowisko strzeleckie oraz punkt obserwacyjny. Natomiast w jego podziemiach magazynowano przede wszystkim proch i amunicję, czyli wszystko to, co było niezbędne dla odparcia wojsk szturmujących fortyfikacje. Bastion zachował militarny charakter aż do przełomu XIX i XX wieku, kiedy to rozpoczął się proces likwidacji usypanych z ziemi obwarowań, okalających niegdyś Gdańsk.

Rekonstruckja stanu fortyfikacji Gdańska z ok. 1640 roku nałożona na współczesny plan miasta. Bastion św. Gertrudy oznaczony czerwonym kółkiem w lewym, dolnym rogu. Rekonstruckja stanu fortyfikacji Gdańska z ok. 1640 roku nałożona na współczesny plan miasta. Bastion św. Gertrudy oznaczony czerwonym kółkiem w lewym, dolnym rogu.

Rekonstruckja stanu fortyfikacji Gdańska z ok. 1640 roku nałożona na współczesny plan miasta. Bastion św. Gertrudy oznaczony czerwonym kółkiem w lewym, dolnym rogu.

reprod. z książki

Tymczasowa kostnica i zamurowane skarby

"Drugie życie" Bastionu św. Gertrudy przypada na ostatnie miesiące II wojny światowej. Kiedy samoloty Armii Czerwonej zrzucały na Gdańsk setki ton bomb, a jej żołnierze zajmowali kolejne kwartały miasta, kazamaty zostały zaadaptowane na tymczasowy szpital i schron przeciwlotniczy. Kilkumetrowa warstwa ziemi nad ceglanymi tunelami dawała kryjącym się w bastionie ludziom poczucie bezpieczeństwa.

Na przełomie marca i kwietnia 1945 roku, na ulicach zrujnowanego Gdańska zalegały tysiące trupów. Ze względu na panujący wewnątrz bastionu mikroklimat (temperatura nieprzekraczająca 10 stopni Celsjusza), podziemia przekształcono w ogromną kostnicę. Zwożono tutaj zwłoki z ulic zrujnowanego Gdańska, które w niemal chłodniczych warunkach czekały na pochówek.

Warto w tym miejscu odnotować ciekawostkę, opowiadaną przez niektórych przewodników turystycznych. Mianowicie, pod koniec wojny Niemcy rzekomo ukryli w podziemiach część ruchomego wyposażenia Bazyliki Mariackiej. Skrytka miała być zamurowana pod schodami, prowadzącymi niegdyś z wierzchołka bastionu do jego wnętrza. Istotnie, po dziś dzień można oglądać ogromną wyrwę znajdującą się w miejscu dolnych stopni.

Bez względu na to, czy historia z bezcennym znaleziskiem pod schodami jest prawdziwa czy nie, podziemia przez wiele lat przyciągały rzesze łowców skarbów. Śladami ich poszukiwań, czy raczej aktów bezmyślnego wandalizmu, są wszechobecne dziury wykute w wiekowych ścianach.

Dżemy, tanie wina i inne smakołyki

Kazamaty Bastionu św. Gertrudy zajmują powierzchnię niemal 4 tysięcy metrów kwadratowych. Nic więc dziwnego, że po wojnie zaadaptowano je na magazyny. W ceglanych piwnicach przez wiele lat składowały swoje produkty firmy Dagoma i Unimor. Pierwsza, produkująca artykuły spożywcze, składowała tu m. in. dżemy, musztardy oraz tzw. wina owocowe. Druga, zajmująca się produkcją elektroniki, składowała tu przede wszystkim telewizory.

Magazyny funkcjonowały w Bastionie św. Gertrudy do końca lat 80. Pamiątkami po tym okresie są płyty jumbo, którymi wyłożono całą podłogę tuneli oraz wystające ze ścian przerdzewiałe kikuty, na których były niegdyś zamocowane przewody instalacji elektrycznej. Jak nietrudno się domyślić, instalacja została w całości rozkradziona przez złomiarzy.

Składnica konserwatorska

Po likwidacji magazynów wnętrza Bastionu św. Gertrudy pozostawały oficjalnie nieużytkowane. Nieoficjalnie, dzięki niewielkiej wyrwie w otworze wentylacyjnym, stały się miejscem spotkań amatorów tanich trunków. Podziemia robiły wówczas przygnębiające wrażenie. Odwiedzający je zostawiali po sobie setki butelek i puszek. Potrafili także załatwiać na zabytkowych murach swoje potrzeby fizjologiczne. Na szczęście, dziura została kilka lat temu zamurowana.

W zeszłym roku kazamaty zostały uprzątnięte i zaadaptowane na składnicę konserwatorską. W ceglanych tunelach stoją obecnie rzędy ofoliowanych palet. Na paletach poukładano zabytkową kamieniarkę, która do 1945 roku zdobiła fasady wielu gdańskich kamienic. Dotychczas, ważące od kilkuset kilogramów do nawet kilku ton kamienne elementy, zalegały w najbliższym otoczeniu kościoła św. Jana.

W składnicy znajduje się przede wszystkim kamieniarka, która nie została wykorzystana podczas powojennej odbudowy Gdańska. Warto wspomnieć, że elementy przechowywane w lapidarium oczekują na powtórne użycie.

- Ta kamieniarka jest na bieżąco używana. Zgłaszają się do nas inwestorzy, którzy szukają takich kamiennych elementów. I my bardzo chętnie je oddajemy. Dla przykładu, w ostatnim czasie przekazaliśmy kamieniarkę, która zostanie wkomponowana w powstający obok Bazyliki Mariackiej mur - zapewnia Marcin Tymiński, rzecznik prasowy Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Plan podziemi Bastionu św. Gertrudy: 1. Wyrwa w otworze wentylacyjnym, przez którą każdy zainteresowany mógł dostać się do wnętrza bastionu (obecnie zamurowana) 2. Wyrwa w schodach (ślad po rzekomej skrytce) 3. Pomieszczenia, w których w 1945 r. mieściła się tymczasowa kostnica, a po wojnie magazyny 4. Obszar składowania zabytkowej kamieniarki 5. Zasypany tunel od strony Wydziału Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych 6. Brama wjazdowa od strony pl. Wałowego (obecnie jedyne wejście do podziemi) Plan podziemi Bastionu św. Gertrudy: 1. Wyrwa w otworze wentylacyjnym, przez którą każdy zainteresowany mógł dostać się do wnętrza bastionu (obecnie zamurowana) 2. Wyrwa w schodach (ślad po rzekomej skrytce) 3. Pomieszczenia, w których w 1945 r. mieściła się tymczasowa kostnica, a po wojnie magazyny 4. Obszar składowania zabytkowej kamieniarki 5. Zasypany tunel od strony Wydziału Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych 6. Brama wjazdowa od strony pl. Wałowego (obecnie jedyne wejście do podziemi)

Plan podziemi Bastionu św. Gertrudy: 1. Wyrwa w otworze wentylacyjnym, przez którą każdy zainteresowany mógł dostać się do wnętrza bastionu (obecnie zamurowana) 2. Wyrwa w schodach (ślad po rzekomej skrytce) 3. Pomieszczenia, w których w 1945 r. mieściła się tymczasowa kostnica, a po wojnie magazyny 4. Obszar składowania zabytkowej kamieniarki 5. Zasypany tunel od strony Wydziału Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych 6. Brama wjazdowa od strony pl. Wałowego (obecnie jedyne wejście do podziemi)

autor planszy: A. Woźniakowski

Masowy grób w pobliskiej fosie?

Tuż po wyjściu z podziemi, podszedł do nas starszy mężczyzna, który zauważył kamerę. Przekazał informację, że w suchej fosie znajdującej się u stóp Bastionu św. Gertrudy znajduje się masowy grób. W mogile mają spoczywać ofiary tragedii, która rozegrała się pod pl. Dominikańskim zobacz na mapie Gdańska w marcu 1945 roku.

W znajdującym się tam podziemnym bunkrze (obecnie w jego pomieszczeniach funkcjonuje klub U7), ludność cywilna Gdańska i okolic znalazła schronienie przed nalotami bombowymi. Z bliżej niewyjaśnionych przyczyn, schron został zalany wodą wraz ze znajdującymi się wewnątrz ludźmi.

Czy szczątki ofiar złożono właśnie u podnóża Bastionu św. Gertrudy? O ile będzie to możliwe, w najbliższych dniach postaramy się zweryfikować tę informację.

Zobacz także

Bastiony i fortyfikacje (15)

Opinie (67)

  • 2015-05-05 22:27

    Bastion św. Gertrudy

    Byłem w bastionie wielokrotnie w latach 74-90. Składowano coś innego.
    Początkowo wykorzystywany był lewy korytarz. Później udostępniono 2-e sale godne uwagi i mogłem zobaczyć wspomniane schodów.
    Mimo wielu wieków działa wentylacja naturalna w schronie.
    Ponadto prawa część od szkoły CKUME miała innego użytkownika.
    Szkoda, że taki obiekt nie jest lepiej wykorzystany np. na pub, kawiarnię, co by ożywiło ten rejon Gdańska.

    Jarek

    9 lat

    • 6 1

  • 2015-05-05 22:56

    W jakim celu?? (3)

    i za czyim pozwoleniem ktoś nasadził na koronie bastionu drzewa?? To jednak chyba obiekt historyczny, i nigdy tam dęby, czy klony nie rosły.... Czemu nagle teraz maja rosnąć? Za ileś lat, gdy staną się dużymi drzewami, to zniknie kształt Bastionu... Ma to sens?

    Artur

    9 lat

    • 11 0

    • 2015-05-05 23:23

      Lata 80 (1)

      Pamietam jak zbocza porastał dziki bez. Z kolegami z Placu Wałowego wygrzebywaliśmy tam elementy fajek ceramicznych i inne ciekawe znaleziska.

      76th

      9 lat

      • 2 0

      • 2015-05-06 08:14

        haha

        to może i słusznie że posadzili drzewa... Za 200 lat będą tam znajdować butelki po piwie i flaszki po wódce :)))))

        Artur

        9 lat

        • 0 0

    • 2015-05-06 19:43

      drzew sadzic nie wolno za to można stawiac krzyże

      dowód - bastion jerozolimski i krzyż układu biskupka z ministarntem

      9 lat

      • 0 0

  • 2015-05-06 06:17

    Zalany schron (1)

    Z niewyjaśnionych przyczyn? Wystarczy przejrzeć prasę z okresu otwierania klubu (połowa lat dziewięćdziesiątych). Tydzień przed otwarciem dotarto do informacji i opublikowano je o tym jak to "wyzwoliciele" zalali schron.

    Marek

    9 lat

    • 0 2

    • 2015-05-06 07:46

      nie bądź taki naiwny

      Informacje, dotyczące tego wydarzenia, w prasie to jedynie plotki w stylu: ktoś coś widział / słyszał albo sobie wymyślił...

      Dziennikarze chętnie piszą takie rzeczy bez choćby próby ich weryfikacji a wyobraźnia czytelników działa.

      Jak znasz jakieś inne, bardziej rzetelne źródło to proszę się nim podziel. Jestem naprawdę ciekawy co się tam wtedy wydarzyło.

      tk

      9 lat

      • 4 0

  • 2015-05-06 10:27

    Bastiony tez sa czescia historyczna Gdanska.

    9 lat

    • 2 0

  • 2015-05-06 10:41

    Bastiony tez sa czescia historyczna Gdanska.

    Zaradny prezydent i jego koledzy ze wschodu nie rozumieja Gdanska i w tym jest
    jego problem.Tak jak jest traktowana ulica Dluga, tak powina byc traktowana takze
    ta czesc miasta.Bastion poza sfera historyczna przedstawia wspaniale zaplecze
    pod probiernie win wraz z restauracja regionalna.
    Niemcy jak i rosjanie urzadzili sobie poligon na Wolnym Miescie Gdansku buzac go i mordujac jego mieszkancow w imie swoich celow.Dlatego Polska dostala WMG w zarzadzanie tylko na 50 lat i teraz wracamy do korzeni.
    Dziekuje juz tej dziwnej wladzy.

    Rybak

    9 lat

    • 4 3

  • 2015-05-07 09:13

    Opinia do filmu

    Zobacz film Kazamaty Bastionu św. Gertrudy

    Kaza+narko.

    Pewnie narko biznes.

    Gdańszczanin.

    9 lat

    • 0 2

  • 2015-05-07 09:21

    zdziwiona (1)

    Obecnie nie jestem mieszkanką Gdańska ale tu się urodziłam i mieszkałam przez 22 lata. Obecnie mieszkam w Pruszczu Gd., niby niedaleko, ale zmieniło się jedno - nie mogę głosować w wyborach na Prezydenta Gdańska. Ale chciałam Wam zadać pytanie : Dlaczego głosujecie na Pawła Adamowicza skoro jest takim słabym Prezydentem ? Takie piękne miasto zanika na naszych oczach zamieniając się w jedną wielką galerię handlową i to jeszcze niepłacącą w Polsce podatków :( Przecież macie na to wpływ, kto będzie zarządzał tym zabytkowym miastem, najpiękniejszym w naszym kraju !

    Beata

    9 lat

    • 6 3

    • 2015-05-07 09:44

      wiesz dlaczego ?

      Bo Adam Pawłowicz nie ma nigdy dobrego kontrkandydata.
      Była kiedyś taka przypowieść o rannym żołnierzu, który leżał na ziemi z otwartą raną wokół której kłębiło się kilka much i zapytany przez innego przybyłego z pomocą - dlaczego nie odgoni sobie tych much aby go nie gryzły? odpowiedział: - gdy się najedzą same odlecą, a jak będzie je odganiał to te przyciągną kolejne głodne i kolejne.....

      Lech z Czech

      9 lat

      • 0 1

  • 2015-05-07 09:55

    Opinia do filmu

    Zobacz film Kazamaty Bastionu św. Gertrudy

    Zaniedbane bastiony ? przecież o to chodzi władzom !

    To są bardzo atrakcyjne tereny, blisko centrum łatwe do skomunikowania, więc najlepiej jak by tych bastionów tam nie było. Rozebrać puki co nie można, ale czas pokaże , no własnie czas... jest tu słowem - kluczem. Zalać wodą , posadzić drzewa , wilgoć i natura zrobią swoje , później coś tam się zapadnie , będzie niebezpiecznie więc konserwator zabytków nawet "nie zauważy" jak pozostałości bastionu wylądują w okalającej go fosie. Pół roku później będzie można z nowego apartamentowca wyskoczyć w kapciach do sąsiedniej galerii, a na schodach minąć się z byłym już prezydentem Gdańska..... To wszystko w niedalekiej przyszłości.

    Taka Prawda

    9 lat

    • 1 0

  • 2015-05-07 17:14

    (1)

    Najlepiej byłoby ten bastion rozkopać, zlikwidować i pobudować tam osiedle ze sklepami i porządnym parkingiem.

    Młody leming

    9 lat

    • 0 4

    • 2015-05-21 09:57

      Tylko debil i ignorant pisze takie bzdury 🚨🚨🚨🚨🚨🚨

      Gdańszczanin

      9 lat

      • 0 0

  • 2016-04-14 19:21

    od Gertrudy

    od Gertrudy rozchodza sie kazamaty w strone miasta tylko nikt z tym nic nie robi
    tak jak z innymi. Na nowych ogrodach tez byly jakies ich resztki ale przy budowie forum zniklo.

    gostek

    8 lat

    • 0 0

1
2
3
4

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej wiadomości (15)

Najczęściej komentowane

Jak zmieniły się ceny lodów w ciągu ostatnich dwóch lat?

Lody: nawet 45 proc. drożej niż w 2022 r.

Błyskawiczna podróż z Warszawy do Gdańska i połączenie z Trójmiasta w Tatry

Błyskawiczna podróż ze stolicy i w góry

więcej

Najczęściej czytane