Fakty i opinie
  • Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport
Wiadomości
Dodaj raport
Fakty i Opinie Wiadomości
Facebook E-mail Messenger WhatsApp Kopiuj link Więcej

Targ Węglowy powinien być początkiem wielkich zmian

Krzysztof Koprowski
5 września 2013 (artykuł sprzed 10 lat) 
Opinie (386)
Najnowszy artykuł na ten temat Taki NIE będzie nowy LOT. Wizja z Sewilli
Prowizoryczne meble miejskie wystarczyły, by dotychczas nieciekawy parking zamienił się w przestrzeń, gdzie ludzie gotowi są siedzieć i odpoczywać. Prowizoryczne meble miejskie wystarczyły, by dotychczas nieciekawy parking zamienił się w przestrzeń, gdzie ludzie gotowi są siedzieć i odpoczywać.

Prowizoryczne meble miejskie wystarczyły, by dotychczas nieciekawy parking zamienił się w przestrzeń, gdzie ludzie gotowi są siedzieć i odpoczywać.

fot. Krzysztof Koprowski/Trojmiasto.pl

Dyskusja o zagospodarowaniu Targu Węglowego zobacz na mapie Gdańska jest elementem procesu zmian w myśleniu o planowaniu miast. Zanika planowanie wyłącznie dla kierowców, a po kilku dekadach nieobecności pojawia się myślenie o potrzebach pieszych. Między innymi o tym traktuje film "Ludzki wymiar" zaprezentowany w środę na zakończenie akcji ożywiania Targu Węglowego. Zawarta w nim wizja Jana Gehla powinna przyświecać naszym urbanistom - pisze Krzysztof Koprowski.



  • W Kopenhadze już wiele lat temu przekształcono wiele miejsc zdominowanych wcześniej przez auta na przestrzenie zaaranżowane głównie z myślą o pieszych. W Kopenhadze już wiele lat temu przekształcono wiele miejsc zdominowanych wcześniej przez auta na przestrzenie zaaranżowane głównie z myślą o pieszych.

    W Kopenhadze już wiele lat temu przekształcono wiele miejsc zdominowanych wcześniej przez auta na przestrzenie zaaranżowane głównie z myślą o pieszych.

    fragment filmu Ludzka wymiar

  • Podobne zmiany wprowadzane są nawet w Nowym Jorku, gdzie auto traktowano jeszcze niedawno jako symbol wolności. Podobne zmiany wprowadzane są nawet w Nowym Jorku, gdzie auto traktowano jeszcze niedawno jako symbol wolności.

    Podobne zmiany wprowadzane są nawet w Nowym Jorku, gdzie auto traktowano jeszcze niedawno jako symbol wolności.

    fragment filmu Ludzka wymiar

  • Skwer przed gdyńskim Infoboxem to nowa jakość przestrzeni miejskiej w Trójmieście. Skwer przed gdyńskim Infoboxem to nowa jakość przestrzeni miejskiej w Trójmieście.

    Skwer przed gdyńskim Infoboxem to nowa jakość przestrzeni miejskiej w Trójmieście.

    Joanna Kurkowska

  • Węzeł Kliniczna - potężny obszar zmarnowany wyłącznie pod potrzeby aut i odstraszający pieszych. Węzeł Kliniczna - potężny obszar zmarnowany wyłącznie pod potrzeby aut i odstraszający pieszych.

    Węzeł Kliniczna - potężny obszar zmarnowany wyłącznie pod potrzeby aut i odstraszający pieszych.

    fot. Krzysztof Koprowski/Trojmiasto.pl

  • Przestrzeń pod drogami rozcinającymi miasto. Nz. tunel do przystanku tramwajowego Żabi Kruk, zaledwie kilka minut pieszo od ul. Długiej. Przestrzeń pod drogami rozcinającymi miasto. Nz. tunel do przystanku tramwajowego Żabi Kruk, zaledwie kilka minut pieszo od ul. Długiej.

    Przestrzeń pod drogami rozcinającymi miasto. Nz. tunel do przystanku tramwajowego Żabi Kruk, zaledwie kilka minut pieszo od ul. Długiej.

    fot. Krzysztof Koprowski/Trojmiasto.pl

  • Węzeł Wzgórze to symboliczne pokazanie hierarchii w planowaniu przestrzennym w zakresie dominacji ruchu samochodowego nad pieszym. Węzeł Wzgórze to symboliczne pokazanie hierarchii w planowaniu przestrzennym w zakresie dominacji ruchu samochodowego nad pieszym.

    Węzeł Wzgórze to symboliczne pokazanie hierarchii w planowaniu przestrzennym w zakresie dominacji ruchu samochodowego nad pieszym.

    fot. Krzysztof Koprowski/Trojmiasto.pl

  • Trasa Słowackiego już dzisiaj korkuje się w godzinach szczytu, a więc zgodnie z przypuszczeniami nie spełniła pokładanych w niej nadziei. Jednocześnie zdegradowała najbliższą okolicę. Trasa Słowackiego już dzisiaj korkuje się w godzinach szczytu, a więc zgodnie z przypuszczeniami nie spełniła pokładanych w niej nadziei. Jednocześnie zdegradowała najbliższą okolicę.

    Trasa Słowackiego już dzisiaj korkuje się w godzinach szczytu, a więc zgodnie z przypuszczeniami nie spełniła pokładanych w niej nadziei. Jednocześnie zdegradowała najbliższą okolicę.

    fot. Krzysztof Koprowski/Trojmiasto.pl

"Ludzki wymiar" to ubiegłoroczny film Andreasa M. Dalsgaarda, przedstawiający problemy miast z całego świata i próby rozwiązania ich poprzez reorientacje polityki przestrzennej na potrzeby pieszych, a nie aut.

Bo - co ciekawe - w planowaniu przestrzennym przez lata nie uczono się na błędach innych. Wiele miast wpadło w spiralę tych samych błędów, które są skutkiem zachłyśniecia się motoryzacją. Całkowite pominięcie potrzeb ludzkich, które od tysiąca lat są niezmienne, a więc wspólnego przebywania, spotkań, rozmów i nawiązywania nowych kontaktów, zastępuje się pełną segregacją ruchu, wijącymi się estakadami, tunelami i kładkami. Wszystko po to, by dokonać rzeczy niemożliwej - upchnąć kolejne auta, na które w miastach fizycznie nigdy nie będzie miejsca.

Przykłady z Trójmiasta? W Gdańsku to Trasa Słowackiego, Podwale Przedmiejskie, Węzeł Kliniczna, w Gdyni - Węzeł Wzgórze.

***


Tej wizji, która wciąż pokutuje (Trasa Słowackiego i Węzeł Wzgórze to nowe inwestycje) przeciwstawia się nową urbanistykę miast, która coraz głośniej puka do drzwi także naszej aglomeracji, choć wciąż nie może się przebić przez pancerne wrota zamknięte na nowości przez miejskich planistów i władze miasta. Duński architekt Jan Gehl, jej główny twórca, od lat 60. przekształca przestrzeń oddaną autom na strefy piesze. Zaczął walkę z traktowaniem miasta wyłącznie przez pryzmat dogmatu przepustowości na rzecz tytułowego ludzkiego wymiaru.

Zdaniem Gehla miasto powinno być kompaktowe, pełne interakcji ludzkich, zbudowane w takiej skali, aby móc po nim przemieszczać się pieszo, rowerem oraz komunikacją publiczną. Przestrzeń powinna być atrakcyjna dla spacerowicza, a nie pędzącego auta. Miasto w swojej strukturze i zagospodarowaniu powinno zachęcać do przebywania między budynkami, a nie ciągłej tułaczce między zamkniętym domem-fortecą, a miejscem pracy.

Żelazną zasadą ku realizacji tej wizji jest zwiększanie przestrzeni oddanej pieszym, działającej niczym magnes i przyciągającej kolejne osoby, których potencjał "emanuje" na najbliższą okolicę, przyczyniając się do tworzenia nowych lokali gastronomicznych, sklepów, usług itd.

W podobny sposób, ale dokładnie na odwrót, bo z negatywnym skutkiem, działa rozbudowa układu drogowego. Im więcej dróg, tym więcej korków, bo każdy kilometr nowej drogi to zachęta dla kolejnych osób do porzucenia dotychczasowego sposobu przemieszczania się na rzecz auta i osiedlania się jeszcze dalej od centrum miasta. Jednocześnie, wokół szerokich dróg powstaje pas nieatrakcyjnych przestrzeni, przy których nikt nie chce mieszkać, ani tym bardziej spacerować.

***


Ale czy taki eksperyment przeprowadzony w Kopenhadze, a niedawno nawet w Nowym Jorku, ma szansę sprawdzić się w Trójmieście?

W naszej aglomeracji, podobnie jak miało to miejsce w przeszłości w innych europejskich miastach, całkowicie pomija się potrzeby pieszych.

Od lat nieustannie próbuje się zepchnąć pieszych do obskurnych tuneli lub kazać się wdrapywać po schodach na wysokie kładki. Choć to piesi, a nie pędzące auta, napędzają i nadają klimat obszarom śródmiejskim, są najbardziej dyskryminowani. Przykładami mogą być Węzeł Wzgórze w Gdyni, czy wizje Targu Siennego i Rakowego.

Czytaj też: Nowy Targ Sienny i Rakowy. Duma czy zagrożenie dla śródmieścia Gdańska?

System Tristar, choć wciąż niegotowy, już zrewolucjonizował życie w mieście. Dzięki niemu, pieszy musi prosić sygnalizator o zielone światło, a jego prośba spełniania jest czasami nawet dopiero po kilku minutach. Łaskawie dostaje od niego kilka sekund na wejście na ulicę. Bo o przejściu na drugą stronę nie ma mowy. Proszę spróbować przejść na drugą stronę al. Grunwaldzkiej we Wrzeszczu przy Galerii Bałtyckiej, lub kilometr dalej - na przejściu przy klubie Żak. W tych miejscach piesi są wręcz upokarzani, bo zmusza się ich do biegania przez pasy. Kto nie wierzy, niech przekona się na własne oczy.

Tak dzieje się na przejściach dwuetapowych. Tam, gdzie nie udało się ich wprowadzić, zlikwidowano przejścia całkowicie - w ostatnich latach stało się tak chociażby we Wrzeszczu przy GCH Manhattan zobacz na mapie Gdańska oraz na wysokości Teatru Miniatura zobacz na mapie Gdańska.

Czytaj też: Przyciski niezgody. Piesi i rowerzyści proszą o przejście, choć nie muszą

Zieleń poza obszarami leśnymi, to w większości zaniedbane hektary dziko rozrośniętej trawy wzdłuż ulic. Gdy w 2011 roku Rada Dzielnicy Wrzeszcz Górny wnioskowała o urządzenie kwietników wzdłuż al. Grunwaldzkiej, otrzymała odpowiedź, że to zbyteczne, gdyż "wzdłuż ulicy nie ma obiektów reprezentacyjnych, użyteczności publicznej, poza bankami i niewielką ilością sklepów oraz dwóch obiektów gastronomicznych".

***


Czy w Trójmieście potrzebnych jest więcej atrakcyjnych przestrzeni dla pieszych?

Nowoczesne miasta to nie tylko inżynieria transportowa i przestrzeń publiczna. To zagospodarowanie miasta w oparciu o własne marzenia mieszkańców. Architekci z biura Jana Gehla przestrzegają przed spełnianiem się urbanistów oraz władz miasta jako wszechwiedzących bogów, którzy mają monopol na planowanie przestrzenne.

Gdy spojrzymy na Trójmiasto, a szczególnie Gdańsk, z perspektywy ostatnich miesięcy, doskonale widać jak podchodzą do tego problemu włodarze. Tysiące głosów w sprawie planów zagospodarowania dla dworca we Wrzeszczu, Żabianki oraz ostatnio Brzeźna zostało całkowicie odrzuconych. Władza wiedziała lepiej, czego pragną mieszkańcy, choć to mieszkańcy będą musieli zmierzyć nieraz przez całe życie z pomysłami polityków, których kadencja wcześniej czy później minie.

Czytaj też: Czy obywatelskie planowanie przestrzenne jest możliwe?

Na szczęście w morzu polityki przestrzennej Trójmiasta, która prowadzi do dezintegracji przestrzeni publicznej, szatkowania jej arteriami i zamkniętymi osiedlami, istnieją też przykłady pozytywne.

Jednym z nich bez wątpienia jest program rozwoju dróg rowerowych w Gdańsku, który już dzisiaj pokazuje, że dobra infrastruktura zmienia przyzwyczajenia mieszkańców. Jeszcze 10-15 lat temu jazda rowerem po mieście budziła sensację. Dzisiaj w wielu miejscach trudno znaleźć miejsce, w którym można by zostawić rower. Co więcej, nie starcza go nawet na specjalnie montowane w tym celu stojaki rowerowe.

Również kontrowersyjny Infobox umożliwił odpoczynek w otoczeniu zieleni i na trawie w centrum Gdyni. Podobny eksperyment, choć na zdecydowanie mniejszą skalę, właśnie kończy się na Targu Węglowym w Gdańsku. Ułożenie kilku nieco prymitywnie wykonanych mebli miejskich (bo i ciężko robić coś lepszego dla tymczasowego projektu) całkowicie odmieniło tę przestrzeń. Zamiast martwego parkingu, powstał skwer, gdzie można posiedzieć ze znajomymi, zagrać w ping-ponga czy przeczytać książkę.

Czytaj też: Piękny skwer w Gdyni, dzięki Infoboksowi

Zarówno doświadczenia Targu Węglowego i Infoboksu już dzisiaj wskazują kierunek, którym powinno podążać Trójmiasto przyszłości. Zamiast aglomeracji pro-samochodowej, musi stać się aglomeracją z przestrzeniami publicznymi, które zachęcają do opuszczenia domu lub pozostania jeszcze przez jakiś czas po pracy w centrum (w szeroko pojętych "obszarach śródmiejskich"). Bo to w centrach miast przez dziesiątki lat tętniło życie, którego nigdy nie będzie na zamkniętych enklawach osiedli porozrzucanych pomiędzy szerokimi arteriami.

Środowy seans filmowy poświęcony nowoczesnemu kształtowaniu przestrzeni publicznej, zorganizowany przez Instytut Kultury Miejskiej, zainteresował ponad sto osób, natomiast żadnego z najważniejszych urzędników decydujących o kształcie miejskiej architektury: zabrakło Wiesława Bielawskiego, zastępcy prezydenta miasta Gdańska ds. planowania przestrzennego, Marka Piskorskiego, dyrektora Biura Rozwoju Gdańska oraz Andrzeja Ducha, dyrektora Wydziału Urbanistyki, Architektury i Ochrony Zabytków. Pojawił się natomiast Maciej Lisicki, zastępca prezydenta miasta Gdańska ds. polityki komunalnej.


Jan Gehl Jan Gehl

Jan Gehl

fot. Gehl Architects

Profesor Jan Gehl (ur. 1936 r. w Kopenhadze) to duński architekt i urbanista. Założyciel pracowni Gehl Architects - Urban Quality Consultants. Znany z propagowania filozofii humanistycznego rozwoju urbanistycznego oraz podejścia do planowania w taki sposób, by główną role grali ludzie, a nie budynki i samochodowy. Jest ekspertem w zakresie tworzenia przestrzeni publicznych.

Został uhonorowany licznymi nagrodami i wyróżnieniami m.in. nagrodą "Sir Patrick Abercrombie Prize - for exemplary contributions to Town Planning", przyznaną przez Międzynarodową Unię Architektów. Pełni funkcję honorowego członka kilku prestiżowych instytucji architektonicznych: The Royal British Institute of Architects, American Institute of Architects, Royal Architectural Institute of Canada, Planning Institute of Australia.

Wydarzenia

Zobacz także

Targ Węglowy - plany przebudowy (21)

Opinie (386) 4 zablokowane

  • 2013-09-05 18:04

    Dobra ok popieram ale...

    ale naszą SKM należało by poprawić bo teraz to masakra, autobusy i tramwaje do poprawki oraz wyremontować drogi zamiast tworzyć nowe, a co większe arterie przenieść poza miasto i wtedy można by pomyśleć o zlikwidowaniu większych arterii np. podwala i oddaniu tej przestrzeni ludziom. Sam jeżdżę samochodem ale okropnie mi się nie podoba dolne miasto odcięte od reszty czteropasmową drogą :-/

    xyz

    10 lat

    • 5 0

  • 2013-09-05 19:01

    tunel straszy??????

    TUNEL NA ŻABIM KRUKU TO HORROR,TAM STRASZY,BRUDNE ŚCIANY,POMAZANE POSADZKI,OŚWIETLENIE..POWINNI ZAŁOŻYC KAMERY ALBO OCHRONA POWINNA PILNOWAC,POPROSTU STRACH ISC,A CO DOPIERO JAK CZŁOWIEK IDZIE RANO O 5...GDZIE POLICJA??

    HALLLO

    10 lat

    • 1 1

  • 2013-09-05 19:06

    kradzieje

    łeee z mojej kochanej Gdyni ukradli pomysł wieśnioki, nawet trawy prawdziwej nie mają ;/

    jajaja

    10 lat

    • 1 2

  • 2013-09-05 19:15

    Tristar

    Dlaczego nigdzie nikt nie porusza tematu Tristar? Podobno został uruchomiony i póki co generuje poważne utrudnienia jak chocy na Kołobrzeskiej. Kolejna klapa za miliony?

    123qwerty

    10 lat

    • 7 0

  • 2013-09-05 19:29

    targ

    Ludzie przecież i tak tu chodzi o to aby z targu wyrzucić samochody a potem sprawny developer który tym kręci wybuduje stylowe apartamenty
    Zakład że tak się skończy?

    WW

    10 lat

    • 8 2

  • 2013-09-05 19:31

    (1)

    "Zamiast aglomeracji pro-samochodowej, musi stać się aglomeracją z przestrzeniami publicznymi, które zachęcają do opuszczenia domu lub pozostania jeszcze przez jakiś czas po pracy w centrum"
    czyli aglomeracja, w ktorej pieszy jest zmuszany do korzystania z nieefektywnych, zasmrodzonych i drogich srodkow transportu.

    Wielkie mecyje o to, ze w trojmiescie jest kilka ulic robionych pod auta, a nie pod pieszych. Oh Ah, tak staszne, ze trzeba sie wyzalic w internetach i bredzic o "upokarzaniu pieszych na przejsciu X". Dac palec (kilka obszarow robionych pod pieszych), to za chwile beda chciec cala reke (deptak z Grunwaldzkiej!).

    Tak samo ten caly placz o kilka tuneli pod jezdnia. Straszna dyskryminacja! Zakazac, zniszczyc. Zakazac definitywnie samochodow w calym miescie!

    Czemu wszyscy wielcy mysliciele probuja wmowic nam, ze 50 minutowa podroz (w jedna strone) komunikacja miejska jest lepsza niz 20 minutowa podroz autem? Moze wlasnie dzieki istnieniu niektorych wiekszych ulic i kilku tunelow wiele osob znajdzie dodatkowe pare minut na odpoczynek w strefach robionych pod pieszych!

    Ja marze o miescie zbilansowanym. Aby w razie potrzeby byla szkieletowa siec dojazdu autem do kluczowych punktow miasta z poprowadzona rownolegle bezpieczna droga rowerowa + masa stojakow na rowery. Aby byly miejsca, gdzie warto isc na spacer. Aby samochod byl ostatecznoscia, ale nie z przymusu i zakazow, a z faktu istnienia lepszej, szybciej, przyjemniejszej i tanszej komunikacji alternatywnej.

    I zanim jakis burczymucha mi napisze "znow wlasciciel 15 letniego smroda sie odezwal" - auta uzywam sporadycznie, glownie do jazdy na wieksze zakupy, bo wychodzi taniej i wygodniej niz komunikacja. Ogolnie wole rower, choc nie popieram wciskania rowerzystom sciezek wszedzie, gdzie sie da.

    Po prostu nie rozumiem tego cisnienia, aby na slepo kazdy zakatek miasta poswiecac w 100% pieszym. Fajnie ze miasto stara sie zwiekszyc atrakcyjnosc i liczbe wartych odwiedzenia miejsc, ale czy tych kilka "mniej pieszych" punktow jest az taka tragedia, aby narzekac na to?

    A tunele? Osobiscie tez tysiac razy bardziej wole przejsc sie tunelem niz czekac na swiatla.

    Tunele sa tez bezpieczniejsze dla nas, pieszych. Nie trzepnie nas tam samochod, choc troche oddala poukse naglego zerwania sie do przebiegniecia przez ulice do odjezdzajacego tramwaju (tj. niekontrolowanego wparowania na jezdnie, bo moj tramwaj wlasnie ucieka, a tramwaj ten jest wazniejszy niz wlasne zdrowie i bezpieczenstwo).

    Tunele tez mozna uatrakcyjnic, zrobic cos ciekawego - trzeba tylko czasem odrobine pomyslu i dobrych checi. Mozna czasem wstawic kilka obrazow, zrobic cos nietypowego. Slowem - tunel to takie samo miejsce do instalacji artystycznych, jak plac. Brak naturalnego oswietlenia tez mozna uznac narzedzie w instalacji artystycznej.

    Jak jest nieprzyjemna pogoda (deszcz, snieg), to w tunelu mozna poczekac na srodki komunikacji miejskiej. W zimie jest odrobine cieplej niz na samym przystanku. Jak dla mnie masa plusow! (nie, to nie jest ironia)

    Ale nie - trzeba dorabiac ideologie, ze tunele sa znakiem dominacji auta nad pieszymi. Smutne :(

    komentatUr

    10 lat

    • 9 4

    • 2013-09-05 19:36

      Pisałem o tym

      kiedyś już. Popieram.

      123qwerty

      10 lat

      • 3 0

  • 2013-09-05 19:59

    Trauma w Sopocie

    Ja NIE CHCE JA CHCE JSEC I TYLKO JESC WIENC JA CHCE TAKIE AKCJE BO MNIE NA PSZYKLAD NI STAC NA CHLEB !
    d*pA JA CHCE PARKING

    10 lat

    • 0 1

  • 2013-09-05 20:00

    Ten na górze to spryciarz

    10 lat

    • 0 0

  • 2013-09-05 20:06

    (1)

    Niewierności twej
    Zawsze bałem się jak nikt
    Wiem, poskromić cię
    To jak zniszczyć twoje sny
    Wolności swej dziś daj mi część
    Nie ufam ci

    Ale lubię twoje włosy
    Glany, cienkie papierosy
    Małą bliznę na kolanie
    (I że) nie o wszystkim mówisz mamie

    Nie pamiętam już
    Który raz uciekłaś mi
    Znów zaszyłaś się
    Nie wiem po co gdzie i z kim
    Wolności swej dziś daj mi część
    Nie ufam ci

    Ale lubię twoje włosy
    Glany, cienkie papierosy
    Małą bliznę na kolanie
    (I że) nie o wszystkim mówisz mamie

    Lubię gdy jesteś zawzięta
    Kiedy walczysz o zwierzęta
    Że masz dziary w dziwnych miejscach
    Że się kochasz przy Beatlesach

    Ale lubię twoje włosy
    Glany, cienkie papierosy
    Małą bliznę na kolanie
    (I że) nie o wszystkim mówisz mamie

    Że masz dziary w dziwnych miejscach
    Że się kochasz przy Beatlesach

    Bo ja lubię twoje włosy...

    Love YOU mami XDddddddddDdDDdddd ;ddddDDDDDddd

    10 lat

    • 0 1

    • 2013-09-05 20:13

      Doda?

      Czy Feel?

      TakSiePytam

      10 lat

      • 1 0

  • 2013-09-05 20:34

    moje trzy grosze (1)

    A ja uwazam ze to sa chore pomysły ludzi którzy na siłe chce błysnąć.Postawcie sobie te lezaczki na trawnikach a nie kładźcie trawki na parkingach.To jest duze miasto które boryka sie z brakiem miejsc parkingowych.Meszkam tu od urodzenia i jak chce odpocząc na trawce to idę do parku,mamy ich pare , a jak załatwiam sprawy w miescie to nie wysiaduje na parkingach.Nedługo do pracy bedziemy chodzili w pidżamach a spali w garniturach,super ,jakie to nowatorskie!

    anka

    10 lat

    • 9 7

    • 2013-09-05 21:20

      supermarety budują wielkie parkingi, bo chcą żeby przyjechali goście

      W Centrum Gdańska je likwidują i stawiają leżaki...

      10 lat

      • 4 1

5
6
7
8
9

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najnowsze

więcej wiadomości (21)

Najczęściej komentowane

Zakaz wstępu do lasów w Gdyni przez ASF

Zakaz wstępu do lasów w Gdyni przez ASF

PSŻ Poznań - Energa Wybrzeże Gdańsk. Ile kosztuje wzmocnienie pozycji juniorskich?

Czy Wybrzeże ma kasę dla juniorów?

więcej

Najczęściej czytane