• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Pierwszy dworzec kolejowy w Gdańsku

23 lutego 2010 (artykuł sprzed 14 lat) 
Tak wyglądał dawny dworzec "Brama Nizinna" przed 1945 r. Tak wyglądał dawny dworzec "Brama Nizinna" przed 1945 r.

By zrozumieć jaką zmianą była budowa kolei w XIX w. warto sięgnąć do dziennika Daniela Chodowieckiego, który opisuje swoją szybką, bo konną i odbywaną latem, ośmiodniową podróż z Berlina do Gdańska w 1773 roku. 80 lat później wsiadłby rano do wagonu kolejowego i dotarłby nad Motławę przed zachodem słońca tego samego dnia.



Pierwszy gdański dworzec kolejowy tuż po zbudowaniu. Pierwszy gdański dworzec kolejowy tuż po zbudowaniu.
Tak obecnie wygląda miejsce, gdzie działał pierwszy dworzec kolejowy w Gdańsku. Tak obecnie wygląda miejsce, gdzie działał pierwszy dworzec kolejowy w Gdańsku.
Kolej żelazna na ziemiach zaboru pruskiego rozwijała się początkowo nieco wolniej, niż w dwóch pozostałych zaborach. Pierwszy pociąg z dworca w Warszawie wyruszył już pod koniec 1844 roku, a cztery lata później gotowa była Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska. Tymczasem dopiero w 1851 r. powstała linia z Berlina przez Krzyż do Bydgoszczy (tzw. Kolej Wschodnia).

Rok później wybudowano odcinek Bydgoszcz - Tczew, i - jako boczne odgałęzienie - połączenie z Tczewa do Gdańska. Główna trasa Kolei Wschodniej prowadziła z Tczewa w kierunku Malborka, a dalej przez Elbląg i Braniewo do Królewca.

Nas najbardziej jednak interesuje lokalne odgałęzienie Tczew-Gdańsk. Była to początkowo linia jednotorowa, od ówczesnego dworca w Tczewie (położonego nieco bliżej Wisły niż dzisiejszy dworzec w tym mieście) biegnąca tak, jak obecnie, i dopiero w pobliżu Starych Szkotów skręcała nieco na wschód, przekraczając Opływ Motławy przy Bastionie Żubr zobacz na mapie Gdańska.

Ponieważ siedemnastowieczne fortyfikacje bastionowe wciąż jeszcze były uważane za ważny element twierdzy Gdańsk, władze wojskowe zgodziły się na wykonanie tylko stosunkowo niewielkiego wyłomu w linii fortyfikacji. Zaraz za Bastionem Żubr, na południe od ulicy Toruńskiej wybudowano stację kolejową zobacz na mapie Gdańska, stanowiącą punkt końcowy trasy.

Dworzec kolejowy Gdańsk historia



Pierwszy w dziejach Gdańska pociąg wjechał na nową stację 19 lipca 1852 r. Mieszkańcy mogli podziwiać lokomotywę, która przyprowadziła z Tczewa trzy wagony. Oficjalna inauguracja linii kolejowej nastąpiła trzy tygodnie później. 5 sierpnia 1852 r. o godz. 16 dotarł dotarł do Gdańska pociąg z Bydgoszczy, którym przyjechał m. in. ówczesny król Prus, Fryderyk Wilhelm IV.

Budynki dworcowe uległy zniszczeniu pod koniec II wojny światowej, jednak ich wygląd znamy z kilku rycin i fotografii. Zgodnie z panującą wówczas tendencją w architekturze, otrzymały one formy historyzujące, nawiązujące do gotyku angielskiego. Jednocześnie wyłom w linii fortyfikacji ziemnych został zabezpieczony przez wybudowanie specjalnej bramy, zaopatrzonej w mury z otworami strzelniczymi i wnękami, które w razie konieczności pozwalały na zaryglowanie przejazdu żelaznymi sztabami.

Dość szybko zorientowano się, że taka lokalizacja dworca kolejowego nie pozwala na jego wykorzystanie gospodarcze, w tym zwłaszcza do obsługi gdańskiego portu. W 1867 r. powstała linia do Nowego Portu. Poprowadzono ją na zachód od wciąż jeszcze istniejących wałów ziemnych Śródmieścia, omijając łukiem Targ Sienny, przechodząc tunelem pod Nowymi Ogrodami i dalej u stóp Góry Gradowej w kierunku Bramy Oliwskiej. Trasa ta jest użytkowana do dziś, choć oczywiście w ciągu minionych 143 lat była wielokrotnie przebudowana i poszerzana.

W 1870 r. istniała już linia z Gdańska przez Sopot do Wejherowa i dalej przez Pomorze w kierunku Szczecina. W tym okresie powstała druga w Gdańsku stacja kolejowa, którą zaczęto nazywać "Brama Wyżynna" lub też "Dworzec Pomorski". Dworzec przy Bastionie Żubr, wcześniej nie posiadający zapewne własnej nazwy, zaczęto dla odróżnienia nazywać "Brama Nizinna" albo "Dworzec Wschodni" (od nazwy Kolej Wschodnia).

Jeszcze przed końcem XIX wieku powstały dwie krótkie linie o znaczeniu gospodarczym: pierwsza w 1884 r. w jezdni ulicy Chmielnej, zaopatrzona w liczne obrotnice, umożliwiająca przetaczanie wagonów do spichlerzy na Wyspie Spichrzów; druga w 1893 r. wokół Dolnego Miasta, obsługująca rzeźnię przy Angielskiej Grobli oraz m. in. warsztaty artyleryjskie i fabrykę karabinów przy ul. Łąkowej. Zaś dla wygody pasażerów poprowadzono w 1886 r. linię tramwaju konnego od dworca przez ul. Toruńską i Żabi Kruk na Główne Miasto (kilkanaście lat później linia została zelektryfikowana).

Dworzec Główny Gdańsk - historia nowego dworca



W tym samym czasie jednak prowadzono już budowę nowego Dworca Głównego, który znamy do dziś. Po jego uruchomieniu (w październiku 1900 r.), dawny dworzec przy Bramie Nizinnej utracił wszelkie funkcje pasażerskie. Jeszcze kilkanaście lat temu był w ograniczonym zakresie użytkowany przez PKP, obecnie teren ten pełni już tylko funkcje magazynowe.

Przeczytaj także: Tęsknota za Luxtorpedą, czyli jak się kiedyś jeździło z Gdańska do Warszawy.

Marcin Stąporek - autor artykułu pracował w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku i Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku. Obecnie jest pracownikiem Biura Prezydenta Gdańska ds. Kultury. Jest historycznym publicystą, związanym z gdańską Akademią Rzygaczy.

Opinie (186) 6 zablokowanych

  • Kiedy dworce w Polsce odzyskają swoją świetność? (25)

    Brud, niedbalstwo ze strony PKP jest powszechnie znane - po 1989 r. powstało pełno spółek PKP n.in.

    PKP SKM
    PKP PR
    PKP Energetyka
    PKP IC
    PKP Nieruchomosci
    PKP Dworce
    PKP Informatyka
    PKP Cargo itd
    PKP PLK

    Każda z nich ma wszystko w nosie - starzejący się tabor odpadający tynk na dworcach - sukces ja za unijne pienądze zrobią lifting starego składu SKM, pomalują byle jak dworzec itd...

    • 274 10

    • (10)

      PKP SKM - już dawno miała zostać przejęta przez samorządy Trójmiasta i okolic
      PKP PR - już od ponad roku nie jest spółką PKP
      PKP Energetyka - ta spółka zajmuje się dostarczaniem prądu, co ona ma wspólnego z dworcami czy taborem?
      PKP IC - miało być sprywatyzowane w tym roku
      PKP Nieruchomosci - nie ma czegoś takiego. Może chodziło Ci o PKP SA?
      PKP Dworce - jeszcze nie powstała taka spółka, może w tym roku powstanie?
      PKP Informatyka - podobnie jak Energetyka
      PKP Cargo - przewozy towarowe, zresztą również miało zostać sprzedane w tym roku
      PKP PLK - powstanie tej spółki to akurat największa możliwa głupota transformacji.

      nie wymieniłeś jeszcze PKP Telekomunikacji

      • 5 2

      • mało wiesz (2)

        PKP Nieruchomości zajmuje się sprzedażą dzierżawą wynajmem i różnego rodzaju mieszkaniami i lokalami. Mieści się z innymi grupami PKP przy ul.Dworcowej

        • 0 1

        • a poza tym nie na Dworcowej, tylko Dyrekcyjnej

          • 0 0

        • To jest Odział Gospodarowania Nieruchomościami PKP SA, a nie osobna spółka!

          • 0 0

      • Wylicz następnych (1)

        PKP Energetyka S.A., Warszawa
        Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o., Warszawa (TKTelekom)
        PKP Informatyka Sp. z o.o., Warszawa (systemy informatyczne a nie jak twierdzisz że toto samo so energetyka nie wprowadzaj w błąd- oni zajmują się przesyłem energii)
        Kolejowe Przedsiębiorstwo Turystyczno-Wypoczynkowe "Natura Tour" Sp. z o.o., Warszawa, Gdańsk
        CS Szkolenie i Doradztwo Sp. z o.o., Warszawa
        Kolejowa Oficyna Wydawnicza Sp. z o.o., Warszawa

        • 0 0

        • "Kolejowe Przedsiębiorstwo Turystyczno-Wypoczynkowe "Natura Tour" Sp. z o.o., Warszawa, Gdańsk
          CS Szkolenie i Doradztwo Sp. z o.o., Warszawa
          Kolejowa Oficyna Wydawnicza Sp. z o.o., Warszawa"

          To są spółki powiązane z Grupą, ale nie należą do Grupy

          • 0 0

      • (4)

        PKP SKM - już dawno miała zostać przejęta przez samorządy Trójmiasta i okolic
        -Miała i nie jest na "gadaniu" ciągle się kończy - najśmieszniejsze że miasto Pruszcz Gdański ma więcej udziałów w SKM niz Gdynia

        PKP PR - już od ponad roku nie jest spółką PKP
        -Nie jest ale ma większościowy pakiet - więc dalej jest "tak jak było" tylko z nowym szyldem

        PKP Energetyka - ta spółka zajmuje się dostarczaniem prądu, co ona ma wspólnego z dworcami czy taborem?
        -Jak to co winduje ceny dostępu do prądu takie jakie chce spółeczka a przewoźnicy muszą PKP Energetyce za to zapłaci.

        PKP IC - miało być sprywatyzowane w tym roku
        -Miało ale nie będzie

        PKP Nieruchomosci - nie ma czegoś takiego. Może chodziło Ci o PKP SA?
        - Oczywiście ze jest - widzę że nie jesteś w temacie :)
        http://www.pkp-nieruchomosci.pl

        PKP Dworce - jeszcze nie powstała taka spółka, może w tym roku powstanie?
        -kwestia czasu

        PKP Informatyka - podobnie jak Energetyka
        -Ktoś musi kosić ceny za dostęp do infrastruktury za cenę jaką się chce otrzymać

        PKP Cargo - przewozy towarowe, zresztą również miało zostać sprzedane w tym roku
        -Miało a nie jest.

        PKP PLK - powstanie tej spółki to akurat największa możliwa głupota transformacji.
        -Zgadza sie tak samo to całe rozdrobnienie PKP.

        nie wymieniłeś jeszcze PKP Telekomunikacji
        -owszem ale do tego jeszcze jest wiele spolek PKP

        • 3 0

        • PKP PR - już od ponad roku nie jest spółką PKP

          -Nie jest ale ma większościowy pakiet - więc dalej jest "tak jak było" tylko z nowym szyldem

          NIE MA. PKP NIE MA nic wspólnego z Przewozami Regionalnymi. stąd urocze wojenki na linii PKP Intercity - Przewozy Regionalne.

          PKP Nieruchomosci - nie ma czegoś takiego. Może chodziło Ci o PKP SA?
          - Oczywiście ze jest - widzę że nie jesteś w temacie :)
          http://www.pkp-nieruchomosci.pl

          Od kiedy adres strony przesądza o istnieniu firmy?
          Nieruchomości są oddziałem firmy PKP SA, bez osobowości prawnej.

          • 0 0

        • A ZA TO WSZYSTKO PŁACIMY MY . (1)

          • 0 1

          • nie sądzę PKP to spółka państwowa, a nie zakład budżetowy, a odkąd weszliśmy do UE, dotacje dla spółek państwowych są poważnie kontrolowane. zresztą, podatki PKP pewnie też płaci niemałe biorąc pod uwagę ilość nieruchomości którymi dysponuje.

            • 2 0

        • PKP PR jest w całości własnością samorządów. Zresztą, chyba się właśnie o coś tam procesują.

          PKP Nieruchomości - przecież wkleiłeś link właśnie do strony PKP SA. Owszem, PKP ma oddziały gospodarowania nieruchomościami, ale nie są one osobnymi spółkami. Nawiasem mówiąc "trochę" jednak jestem w temacie.

          "owszem ale do tego jeszcze jest wiele spolek PKP" - nie wiele, tylko dwie (LHS i WKD). Istnieją jeszcze spółki powiązane z Grupą, ale nie są przez nią kontrolowane.

          A co do reszty, to pewnie masz trochę racji.

          • 2 0

    • Kiedy zostaną sprywatyzowane. Uczciwie. (8)

      A na to się nie zanosi. Szczególnie na uczciwość.

      • 19 4

      • (7)

        Tak, już widzę tą kolejkę chętnych do kupowania deficytowych dworców

        • 3 3

        • (3)

          Nawet nie wiesz jak bardzo nie zdajesz sobie sprawy z wartości majątku PKP!
          Wierz mi, chętnych są setki. I takich co by chcieli klepnąć u Mira albo innego złodzieja za złotówkę, i takich, którzy daliby uczciwą cenę.

          • 1 2

          • (2)

            Odpowiedz sobie na pytanie: wiesz, czy zmyślasz? Bo ja wiem, że zmyślasz, PKP jest ostro naciskane przez ministerstwo, żeby wyprzedawało swoje środki trwałe (lub przekazywało majątek gminom) i to robi. Z tym, że mało kto chce je kupić. Policz sobie ile ogłoszonych przez PKP przetargów było nieskutecznych z powodu braku chętnych! A poza tym pozostaje kwestia tego, że jak już się coś uda sprzedać, to środki są potrzebne na spłacanie zadłużenia.

            Nie wiem skąd wy ludzie bierzecie te mityczne informacje. Gdzieś w sieci powinny być dostępne sprawozdania finansowe, najpierw się im przyjrzyjcie, a potem się wypowiadajcie!

            • 1 2

            • (1)

              Żarty sobie stroisz?!
              PKP ma jedne z najlepszych działek w kraju, wiele stojących odłogiem! O czym my w ogóle rozmawiamy? Podstawy, człowieku!

              • 2 1

              • buhaha, tylko coś chętnych na te działki brakuje.

                nie stroję sobie żartów - PKP dysponuje w miażdżącej większości starymi ruderami i gruntami na różnych zadupiach wzdłuż często już zlikwidowanych linii kolejowych.

                możesz mi powiedzieć jakim to super chodliwymi działkami stojący dysponuje PKP, których nie chce sprzedać?

                • 0 0

        • (2)

          lub prywaciarza, który zainwestuje kilkadziesiąt mld. zł. w zmodernizowanie połączeń kolejowych

          • 2 2

          • zalecialo glebokim PRLem z twojego postu (1)

            • 0 8

            • zaleciało głęboką bezmyślnością z twojego postu

              nikt nie zaangażuje takiego kapitału z wiedzą, że odzyskać go będzie można za jakieś 200 lat (o ile w ogóle). jeżeli myślisz inaczej, to długo prywaciarzem nie będziesz

              • 3 1

    • Jeszcze

      Jeszcze PKP SA i PKP Telekomunikacja natomiast PKP Nieruchomości nie jest spółką

      • 0 0

    • trzeba też czasem samemu zadbać o czystość

      trzeba też czasem samemu zadbać o czystość

      za dobrze byśmy chcieli mieć..wszystko podane na tacy,
      ale sami o coś zadbać to już nie potrafimy
      ooo dlaczego jest syf w pociągu..bo "ktoś" narobił i inny "ktoś" ma posprzątać
      Najprościej jest narzekać prawda...

      • 1 0

    • (2)

      Pociągi wbrew pozorom nie są takie stare. Tabor kolejowy nie sypie się tak szybko jak np. samochody. Ale fakt, że mogłoby być lepiej.

      • 6 3

      • wiek, wiekiem (1)

        wiek, wiekiem, ale nasz pociągi są po prostu brudne i zwykłe "przelecenie szmatą" na bocznicy, tego nie załatwi...

        • 7 1

        • bo trzeba też czasem samemu zadbać o czystość

          za dobrze byśmy chcieli mieć..wszystko podane na tacy,
          ale sami o coś zadbać to już nie potrafimy
          ooo dlaczego jest syf w pociągu..bo "ktoś" narobił i inny "ktoś" ma posprzątać
          Najprościej jest narzekać prawda...

          • 5 1

  • wreszcie (1)

    i czy nie jest to ciekawsze niz jakis niemiecki jeden z wielu oboz karny dla niemieckich zolnierzy .
    naprawde jest oczym pisac i to jest wlasciwy przyklad

    • 2 0

    • demokracja różni się od innych systemów tym, że każdy ma inne priorytety w miejsce "jednego właściwego", ustalanego zwykle przez kogoś w rodzaju Adolfa, wujka Joe z Gruzji czy też wielkiego Mao.

      • 0 0

  • Gotyk angielski, co to za nędzny styl ? (1)

    Gdyby tak wybudowano go w gdyńskim MODERNIZMIE, to było by coś. Jednak nasza Gdynia jest najlepsza i nikt puki co nie jest w stanie nam zagrozić. Cały świat nam zazdrości !

    • 3 5

    • ...zwłaszcza dworca :-)))))))

      • 0 1

  • PKP PKP PKP...pewnie gdy na polskie tory wjedzie Deutsche Bahn okaże się że w Polsce można szybko i przyjemnie zaroić na (7)

    przewozach...no chyba, że w ma się w swoich szeregach związkowców blokujących jakiekolwiek reformy na kolei

    • 92 7

    • Arriva (1)

      Tak na trasie Malbork - Grudziądz - Toruń też się nie opłacało puszczać pociagów. PKP zlikwidowalo połączenia. W końcu prywatna Spółka polsko - duńska Arriva przejęła te trasy i jakoś im się opłaca i pociagi jeżdżą.

      • 2 0

      • nie zapomnij, że dokłada do nich i marszałek z Gdańska, i marszałek z Torunia.

        • 0 1

    • związkowiec to najgorsze zło, jakie może się przydarzyć zakładowi pracy.

      • 3 0

    • Deutsche Bahn (1)

      zapomnij, że będzie coś lepiej -będą jeździć tylko na rentownych trasach międzynarodowych. Na normalnych trasach nikt nie zapłaciłby za ich bilet. A ta cała kolej wszędzie na świecie funkcjonuje dzięki potężnym dotacją państwowym (wyjątkiem jest chyba Japonia) i u nas będzie lepiej nie po tym jak wejdzie Deutsche Bahn a wtedy kiedy państwo zdecyduje się na porządne dopłaty do kolei.

      • 8 6

      • Może masz rację, ale nie do tej kolei. To moloch, który wchłonie i zmarnotrawi wszystko.

        • 1 1

    • A ZWIĄZKOWCÓW I PODOBNYCH IM NIEROBÓW JEST W POLSCE MULTUM .

      Im tylko w głowach walka o własne stołki , a nie o dobro ogółu .

      • 3 1

    • pewnie, że można - jak się obsługuje tylko rentowne linie, to wszystko można

      • 3 0

  • 6 sekund (1)

    tyle wynosi spóźnienie wszystkich pocięgów w roku w Japonii
    a u nas?

    • 9 1

    • u nas też wynosi 6 sekund ....

      ale na minutę :D

      • 2 0

  • Ciekawy i pasjonujący artykuł ale w komentarzach musiało pojawić się brzydkie słowo: PKP

    Ciąglę w Wielu z nas jest to myślenie.. dworzec PKP,

    Niereformowalny i niedofinansowany moloch może wreszcie padnie. Wiele dworców w Europie przeżywa swój renesans!

    Trzymajmy kciuki za takie inicjatywy i szanujmy dziedzicwto kulturowe nawet to PRLowskie;)

    • 3 1

  • wspomnienia

    od roku 1948 mieszkałam w sąsiedztwie tego dworca i pamiętam jak w latach 50 -tych stały całe składy wagonów osobowych podstawione dla gdańszczan i Niemców chcących wyjechać z Gdańska a potem na ten sam dworzec przyjeżdżali repatrianci ze ZSRR. W stanie wojennym przyjeżdżały lory z czołgami i wagony wypełnione wojskiem .Kiedyś ten teren tętnił życiem a teraz wszystko popada w ruinę.Czy ktoś ma jakieś zdjęcia z dworca mieszczącego się przy dawnym Technikum Mech Elektrycznym.????

    • 11 2

  • linie kolejowe

    Lubię czytac takie ciekawe artykuły i poznawać przeszłość.Też mam pytanie-a co z kolejką do Nowego Portu???-przecież ludzie tam mieszkający nie musieli by jeździć autem do centrum i było by im wygodniej,,,pozdrawiam H.P.

    • 5 1

  • Fajny artykuł przypomniały mi się lata dzieciństwa (1)

    Jako dzieciak często z Rzeźnickiej chodziłem oglądać dworzec.

    • 38 3

    • tak pamietamy

      • 6 2

  • dworzec na oruni

    na oruni to smieci, brud, bieda i wstyd
    a dworzec wyglada jak po na locie atomowym

    • 0 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Najczęściej czytane